Гијом Аполинер
| Гијом Аполинер Guillaume Apollinaire | |
|---|---|
 Гијом Аполинер пролетта 1916 откога бил ранет со шрапнел во слепоочницата | |
| Роден/а | Wilhelm Albert Włodzimierz Apolinary Kostrowicki 26 август 1880 Рим, Италија |
| Починат/а | 9 ноември 1918 (возр. 38) Париз, Франција |
| Занимање | поет, писател, критичар |
| Потпис |  |
Гијом Аполинер (Рим, 26 август 1880 - Париз, 9 ноември 1918) – француски поет, драмски и раскажувач, романописец и уметнички критичар.
Аполинер се смета за еден од најистакнатите поети на почетокот на 20 век, како и еден од најстрастните бранители на кубизмот и предок на надреализмот. Нему му се припишува ковењето на поимот „кубизам“ во 1911 година и поимот „надреализам“ во 1917 година за да ги опише делата на Ерик Сати. Поимот орфизам (1912) е исто така негов. Аполинер напишал едно од најраните надреалистични книжевни дела, драмата „Градите на Тиресијас“ (1917), која била основа за операта „Цицките на Тиресијас“ од 1947 година.
Две години откога бил ранет во Првата светска војна, Аполинер починал од шпански грип во 1918 година.
Животопис[уреди | уреди извор]
Вилхелм Алберт Владимир Аполинари Костровицки е роден во Рим, Италија и како дете зборувал француски, италијански и полски. Како млад емигрирал во Франција и го зел името Гијом Аполинер. Неговата мајка, родена Анжелика Костровицка, била полска благородничка родена близу Навахрудак, Гродно (денес Белорусија). Дедо му по мајка бил генерал во руската империјалистичка армија кој загинал во Кримската војна. Таткото на Аполинер е непознат, но може да бил Францеско Костантино Камило Флуги д’Аспермонт (роден во 1935), швајцарски (граубинденски) аристократ кој рано исчезнал од животот на Аполинер.
Аполинер се преселил од Рим во Париз и станал еден од најпопуларните членови на уметничката заедница во Париз (и Монмартр и Монпарнас). Во овој период негови пријатели и соработници биле Пабло Пикасо, Анри Русо, Гертруда Стајн, Макс Жакоб, Андре Салмон, Андре Бретон, Андре Дерен, Фаик Коница, Блез Сандрар, Пјер Реверди, Александра Екстер, Жан Кокто, Ерик Сати, Осип Задкин, Марк Шагал, Марсел Дишан и Жан Меценже. Бил во романтична врска со Мари Лорансен, која се смета за негова муза.
На крајот на 1909 или почетокот на 1910 година, Меценже насликал кубистички портрет на Аполинер. Во својот „Анегдотски живот“ (16 октомври 1911), поетот гордо пишува: „Почестен сум што сум му првиот модел на кубистичкиот сликар Жан Меценже за портрет изложен во 1910 година во Салонот на независните.“ Тоа не беше само прв кубистички портрет, туку и прв голем портрет на поетот изложен јавно, пред неговите портрети од Луј Маркуси, Амедео Модиљани, Пабло Пикасо и Михаил Ларјонов.[1]
Во 1911 година тој ѝ се придружува на групата Пито, одгранок на кубистичкото движење кое наскоро било познато како Златен пресек. Обраќањето на отворањето во 1912 година на Салонот на златниот пресек, најзначајната кубистичка изложба пред Првата светска војна, го имал Аполинер.
На 7 септември 1911 година, полицијата го уапсила и затворила под сомнение дека помагал во кражбата на Мона Лиза и бројни египетски статуетки од Лувр[2], но го ослободила после недела дена. Кражбата на статуетките била извршена од поранешниот секретар на Аполинер, Оноре Жозеф Жери Пјере, кој една од украдените статуетки му ја вратил на францускиот весник Пари-журнал. Аполинер го вмешал својот пријател Пабло Пикасо, кој исто така бил донесен на распит за кражбата на Мона Лиза, и исто така ослободен. Мона Лиза ја украл Италијанецот Винченцо Перуџа кој бил фатен две години подоцна кога се обидел да ја продаде во Фиренца.
Аполинер бил активен како новинар и критичар во Ле Матен, Ентрансижан и Пари-журнал. Еднаш повикал Лувр да биде запален.
Кубизам[уреди | уреди извор]
Аполинер го напишал предговорот за првата кубистичка изложба вон Париз – VIII Салон на независните, Брисел, 1911.[3] Во отворениот предговор на каталогот за изложбата на независните во Брисел, Аполинер изјавил дека овие „нови сликари“ го прифатиле името кубисти кое тој им го дал. Го опишал кубизмот како нов израз и висока уметност (manifestation nouvelle et très élevée de l'art), не систем кој ги гуши талентите (non point un système contraignant les talents), а разликите кои ги карактеризираат не само талентите туку дури и стиловите на овие уметници се очигледен доказ за истото.[4] Уметниците кои се дел од ова движење, според Аполинер, се Пабло Пикасо, Жорж Брак, Жан Меценже, Албер Глез, Робер Делоне, Фернан Леже и Анри Ле Фоконје. До 1912 меѓу другите им се придружиле и: Жак Вијон, Марсел Дишан, Ремон Дишан-Вијон, Франсис Пикабја, Жуан Гри и Роже де ла Френе.
Орфизам[уреди | уреди извор]
Поимот орфизам го вовел Аполинер во Салонот на златниот пресек во 1912 година, и се однесува на делата на Робер Делоне и Франтишек Купка. За време на предавањето на изложбата на Златниот пресек, Аполинер претставил три од апстрактните дела на Купка како совршени примери на „чисто сликарство“, нефигуративно колку музиката.
Во „Сликарите кубисти, естетски медитации“ (1913), Аполинер го опишува орфизмот како „уметност на сликање нови целини со елементи кои уметникот не ги зема од визуелната стварност, туку ги создава целосно самостојно. Едно орфистичко сликарско дело треба да пренесе „спокојни естетско задоволство“, но во исто време „разбирлива структура и возвишено значење.“ Според Аполинер, орфизмот претставувало движење кон целосно нова уметничка форма, онака како што музиката е кон книжевноста.
Надреализам[уреди | уреди извор]
Поимот надреализам првпат Аполинер го употребил за балетот Парада во 1917 година. Поетот Артур Рембо сакал да биде визионер, да ја согледува скриената страна на нештата во царството на една друга стварност. Во континуитет со Рембо, Аполинер бил во потрага по скриената и таинствена стварност. Поимот „надреализам“ првпат се појавил во март 1917 година (Хронологија на дада и на надреализмот, 1917) во писмо од Аполинер до Пол Дерме: „Сè земено предвид, навистина сметам дека е подобро да се прифати надреализмот отколку супернатурализмот, кој прво го употребив“ (Tout bien examiné, je crois en effet qu'il vaut mieux adopter surréalisme que surnaturalisme que j'avais d'abord employé).[5]
Тој го опишал балетот Парада како „вид надреализам“(une sorte de surréalisme) кога пишувал забелешки следната недела, воведувајќи го зборот три години пред надреализмот да се појави како уметничко движење во Париз.[6]
Прва светска војна[уреди | уреди извор]
Аполинер се борел во Првата светска војна и во 1916 година бил сериозно повреден од шрапнел во слепоочницата, од што никогаш нема целосно да закрепне. Ја напишал „Цицките на Тиресијас“ (Les Mamelles de Tirésias) додека закрепнувал од раната. Во овој период го сковал зборот надреализам во програмските белешки за балетот Парада на Жан Кокто и Ерик Сати, кој бил првпат изведен на 18 мај 1917 година. Исто така публикувал уметнички манифест, Новиот дух и поетите (L'Esprit nouveau et les poètes). Статусот на Аполинер како литературен критичар е најпознат и влијателен во неговото признавање на Маркиз де Сад, чии дела долго време биле нејасни, а неговата популарност расте со растот на влијанието на уметничките движења дада и надреализмот на почетокот на дваесеттиот век, „најслободниот дух што некогаш постоел.“
Дела[уреди | уреди извор]
Во 1900 година Аполинер ја напишал својата прва новела „Мирели, или малото евтино дупче“ (Mirely, ou le petit trou pas cher) (еротска), која се изгубила. Првата збирка поезија на Аполинер била „Волшебникот скапаница“ (L'enchanteur pourrissant, 1909), но „Алкохоли“ (Alcools, 1913) ја воспостави неговата репутација. Поемите, делумно под влијание на симболистите, го поврзуваат старото со новото, комбинирајќи ги традиционалните поетски форми со модерната сликовитост. Во 1913 година, Аполинер го објавил есејот „Сликарите кубисти, естетски медитации“ за сликарите кубисти, движење кое тој го помогнал да се дефинира. Тој исто така го сковал поимот орфизам за да ја опише тенденцијата кон апсолутната апстракција во сликарството на Робер Делоне и другите.
Во 1907 година Аполинер ја објавил добро познатата еротска новела „Единаесет илјади патлаци“ (Les Onze Mille Verges).[7][8] Официјално забранета во Франција до 1970 година, долги години можела да се најде. Аполинер никогаш јавно не го признал авторството на оваа новела. Друга еротска новела која нему му се припишува е „Истражувањата на еден млад Дон Жуан“ (Les exploits d'un jeune Don Juan), во која петнаесетгодишниот херој е татко на три деца со разни членки од неговата околина, вклучувајќи ја и неговата тетка.[9][10] Ракописот Аполинер му го подарил на Пикасо, кој му бил една од најценетите своини.[11] Книгата била преточена на филмското платно во 1987 година.
Набрзо по неговата смрт, била издадена книгата „Калиграми“ (Calligrammes), збирка на негова конкретна поезија (поезија во која типографијата и дизајнот придонесуваат за севкупниот ефект).
Поезија[уреди | уреди извор]
- Le Bestiaire ou Cortège d'Orphée, 1911
- Алкохоли (Alcools, 1913)
- Vitam impendere amori, 1917
- Калиграми, поеми за мирот и војната 1913-1916 (Calligrammes, poèmes de la paix et de la guerre 1913-1916, 1918)
- Има ... (Il y a..., 1925)
- Јулија или розата (Julie ou la rose, 1927)
- Сенка од мојата љубов, поеми за Луиза де Колињи-Шатијон (Ombre de mon amour, 1947)
- Тајни поеми за Мадлена (Poèmes secrets à Madeleine, 1949)
Фикција[уреди | уреди извор]
- Мирели или малото евтино дупче (Mirely ou le Petit Trou pas cher, новела, 1900)
- Што да се прави? ("Que faire?", новела, 1900)
- Единаесет илјади патлаци или љубовите на еден хосподар (Les Onze Mille Verges ou les amours d'un hospodar, новела, 1907)
- Волшебникот скапаница (L'enchanteur pourrissant, новела, 1909)
- Истражувањата на еден млад Дон Жуан (Les exploits d’un jeune Don Juan, новела, 1911)
- Рим на Борџиеви (La Rome des Borgia, новела, 1914)
- Крајот на Вавилон (La Fin de Babylone, новела, 1914)
- Тројцата Дон Жуани (Les Trois Don Juan , 1915)
- Убиениот поет (Le poète assassiné, раскази, 1916)
- Седнатата жена (La femme assise, новела, 1920)
- Игли (Les Épingles, збирка раскази, 1928)
Драми[уреди | уреди извор]
- Цицките на Тиресијас (Les Mamelles de Tirésias, 1917)
- Ла Бреатин (La Bréhatine, сценарио (со Андре Били), 1917)
- Бои на времето (Couleurs du temps, 1918)
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ Jean Metzinger, 1910, Portrait of Guillaume Apollinaire, Christie's Paris, 2007.
- ↑ "Un homme de lettres connu est arrêté comme recéleur", Le Petit Parisien, 9 September 1911 (in French).
- ↑ Préface, in Catalogue du 8e Salon annuel du Cercle d'art Les Indépendants, Musée moderne de Bruxelles, 10 June - 3 July 1911.
- ↑ Françoise Roberts-Jones, Chronique d'un musée: Musée royal des beaux-arts de Belgique, Bruxelles.
- ↑ Jean-Paul Clébert, Dictionnaire du surréalisme, A.T.P. & Le Seuil, Chamalières, p. 17, 1996.
- ↑ Hargrove, Nancy (1998). "The Great Parade: Cocteau, Picasso, Satie, Massine, Diaghilev—and T.S. Eliot". Journal for the Interdisciplinary Study of Literature 31 (1)
- ↑ Patrick J. Kearney, A History of Erotic Literature, 1982, pp.163-4
- ↑ Karín Lesnik-Oberstein, The last taboo: women and body hair, Manchester University Press, 2006, ISBN 0-7190-7500-9, p.94
- ↑ Neil Cornwell, The Absurd in Literature, Manchester University Press, 2006, ISBN 0-7190-7410-X, pp.86-87
- ↑ Roger Shattuck, The Banquet Years: the arts in France, 1885-1918: Alfred Jarry, Henri Rousseau, Erik Satie, Guillaume Apollinaire, Doubleday, 1961, p. 268.
- ↑ Golding, John (1994). Visions Of the Modern. стр. 109. ISBN 0520087925.
