Андрија II Арпадович

Андрија II Унгарски (роден околу 1177—12 септември 1235) — унгарски и далматинско-хрватски крал од династијата Арпадовичи од 1205 до 1235 година. Пред да дојде на власт владеел херцег, односно намесник наДалмација и Хрватска (1197—1203). Познат е по покренувањето на Петтата крстоноска војна (1217) и донесување на Златната була (1222) со која се ограничува власта на угарските кралеви.

Детство и младост[уреди | уреди извор]

Андрија бил помладиот син на Бела III, од унгарскиот крал и Агнеса од Антиохије, ќерка на антиохискиот кнез. Роден е околу 1177 година. Затоа што бил помлад син, унгарски престол не му бил наменет. Престол после смрта на Бела требало да го наследи неговиот постар брат Емерик. Принципот на првородство во Унгарија го вовел Бела III кој и сам морал да води борба за престолот против својот роднина Стефан III Угарски. Емерик е крунисан во 1182 година, дури и за времето кога неговиот татко бил жив. Во 1185 Бела ја користел борбата за власт во Галиција па е нападнат и на негово чело е поставен Андрија. Андрија бил на власт четири години. Во 1189 избил бунт. Бунтот помогнал и за Полска. Андрија е приморан да се откаже од круната и да ја напушти земјата.

Борба за власт[уреди | уреди извор]

Бела умрел во 1196 година. Го наследил синот Емерик. Андрија добил наследство пари и имот. Веќе следната година браќата почналае војна. Андрија сакал да стане унгарски крал. Папа му се заканувал со екскомуникација ако не го исполни татковиот завет, но Андрија не обрнувал внимание. Војната завршила со краткотрајно примирје. Андрија добил титула херцега и управувал над Хрватска и Далмација. На овие територии се владеело апсолутистички. Веќе во 1199 година Андрија повторно дигнува бунт, но тешко е поразен во близина на езерото Балатон. После овој пораз се повлекол во Австрија кај војводата Леополда VI. Благодарение на интервенцији на папата Инокентиј, помеѓу Емерика од едната и Андрије и Леополд од другата страна повторно е склопен мир, а Андрија повторно ја вратил својата титула херцега.Всушност, неговите авторитети беле намалени.

Емерик рекол дека ќе започне крстоноска војна против неверниците. Подготовките започнале во 1201 година, а Андрија е именуван за регент во негов отсуство. Меѓутоа, овие намери биле запрени со впјната против Србија. Во 1203 Андрија првпат се венчал. Жена му била Гертруда од Мерана. Истата година трети пат кренал побуна против братот. Поново е поразен и затечен во Кнегинца. Следената година Емерик го крунисал својот син Ладислава III за наследник. Истата година браќата се смириле, а Андрија станал старател на малолетниот Ладислав. Емерик умирел во 1204 година. Андрија го прекршил ветувањето и извршил државен удар преуземајќи го престолот. Констанца Арагонска (Белината вдовица) бега со Ладислав во Австрија. Младиот престолонаследник умроле на 7 мај 1205 година. Андријан така официјално станал унгарски крал.

Прв период од владеењето[уреди | уреди извор]

Андриевата борба за престолот ја ослабна позицијата на унгарскиот крал и ја зајакна моќта на локалните владетели. Самиот Андрија бил расипник, а ситуацијата уште повеќе се влоши. Гертруда имаше целосна контрола над нејзиниот сопруг. Оваа ситуација предизвикача револт кај благородниците кои ја убиле кралицата. Во 1216, Ендру се ожени по вторпат, овој пат со [[Јоланда Куртенеа] Јоланда], сестрата на латинските цареви Балдуин I, латинскиот император Балдуина и Анри.

Петта крстоноска војна[уреди | уреди извор]

Четвртата крстонноска војна се покажала како голме срам за христијаните. Наместо да покренат поход на муслиманите, крстоноцците ги нападнале византиските престоносладници освојувајќи и формирајќи повеќе христијански држави. Христијаните во Светата земја се снаоѓале како што можеле. Иако Ерусалим е изгубен уште во 1189 година, со мировниот договор во Јафи (со је завршен третата крстоносна војна) формирана е крстоносна држава со мали територии долж брегот помеѓу Бејрут и Јафа. Припаѓала на градовите Тир, Хаифа, Цезареја, Арсуф, Јафа, Лида и Рамла. Престолнина бил градот Акра. Саладиновоиот наследник Малик ел Адил бел мирољубив и соработувл со христијаните, а со кралот на Ерусалим Јован Браненем вовел низата комерцијални договори (1204). Мирот во 1217 ќе го наруши Андрија. За време на владеењето на таткото на Андрија, Бела во Светата земја,започнал Третата крстоносна војна . Бела го удостаил светоримскиот император Фридрих I Барбароса. Војната со Венецијанската Република го одвлекува од идејата да се приклучи на маршот. Пред неговата смрт, тој го задолжил неговиот син, Андриј, да им помогне на крстоносците. Андрија ветил дака ќе се бори против муслиманите. Исполнувањето на ветувањето го одлагал низ првиот период од своето владеење. Проблеми со кои се соочува Унгарија Андрија припишува на Божјата казна за неговата неодлучност. Заради тоа, во соработка со Бабоничи и другите племиенски семејства, го покренан Петтата крстоносна војна. Бидејќи немал пари за превоз на армијата, се одрекол од Задра во корист на Млетачката република. Унгарската војска извршила низа кражби во Галилеји. Освен тоа крстоносците не постигнале ништо значајно се вратие дома.

Втор периодот на владеењето[уреди | уреди извор]

Кога се вратил, Андрија продолжил со стариот систем на владеење. Започнал да заработува пари соевреите и да ги радфрла. Големите започнале востание кој било предводено од синот на Андријин Бела. Во 1222, кралот го свикал Парламентот и издал Златна була (1222) со која ја ограничил сопствената власт. Булата подоцна станала најзначаен правен акт во државатата. Секој крал пред да го добие престолот морал да ги прифати условте и да ја потпише Андријиноата була. Во 1226 Бела станал Андријанов савладар. Титулата херцега припаѓала на Андријиновиот помлад син Коломан. Коломан го задушил востанието кое избило во Босна и Хрватска.

Низ последните години од Андријовото владеење Унгарија водила војна со Фридрих II, со војводи од Австрија. Во конфликото победиил Андрија(1234). Андрија умирел на 21 септември 1235 године. Бела IV, дотогашен савладар, го презел престолот.