Агда Монтелиус
| Агда Монтелиус | |
|---|---|
 | |
| Роден(а) | 23 април 1850 Копинг, Шведска |
| Починал(а) | 27 октомври 1920 Стокхолм, Шведска |
| Познат(а) по | Филантроп, активист за права на жените |
| Сопружник | Оскар Монтелиус (1843–1921) |
Агда Џорџина Доротеја Александра Монтелиус родена Reuterskiöld (23 април 1850 година во Копинг - 27 октомври 1920 година) — шведски филантроп и феминист. Таа била водечка фигура на шведската филантропија, активна во борбата за право на глас на жените и претседател на здружението Фредрика Бремер во 1903–1920 година.[1]
Животопис[уреди | уреди извор]
Монтелиус била ќерка на владиниот министер за одбрана и благородникот генерал-потполковник Александар Ројтерскилд и Ана Шенстром. Таа се школувала во модното училиште за девојчиња Hammarstedtska flickskolan во Стокхолм.
На 20 септември 1871 година се омажила за шведскиот археолог и професор Оскар Монтелиус (1843–1921).
Ја опишуваат како ситна, мирна, љубезна и внимателна, одговорна и секогаш зафатена со нејзините многубројни проекти. Таа имала лош вид и на крајот ослепела на едното око. Нејзините лични идеали биле едноставни и строги.
Монтелиус се сметала за централна фигура и идеал кај жените од повисоката средна класа во Стокхолм. Лидија Валстрем честопати ја ангажирала како испитен сведок за учениците од женското училиште Åhlinska skolan.[2][3]
Филантропска работа[уреди | уреди извор]
Агда Монтелиус била водечка фигура на шведската филантропија во почетокот на 20 век. Нејзиниот принцип бил да им помогне на луѓето за тие да си помогнат на самите себе.
Таа била член на комитетот (1885–1901) и претседател (1900–01) на книжевното друштво Nya Idun (анг. New Idun); Maria skyddsförening (анг. Maria Protection Society) 1879–92, ко-основач и претседател на Föreningen för välgörenhetens ordnande или FVO (Друштво на организирана добротворна организација) во 1889–1911 година, како и управен директор на централниот комитет на FVO во 1911–1920 година. Таа била член на централниот комитет во Sällskapet för uppmuntran av öm och sedlig modersvård (Друштво за поттикнување на нежна и пристојна мајчинска грижа) во 1901-2020 година, ко-основач и комитетски член на Centralförbundet för socialt arbete (Централен комитет за социјална работа) или CSA во 1903-09 година и Svenska fattigvårdsförbundet (Шведско здружение за грижа на сиромашните) во 1909-2020 година.
Активизам за правата на жените[уреди | уреди извор]
Преку нејзината филантропска работа, таа исто така се вклучила и во работата за правата на жените. Таа била приврзаник на феминистичките разлики и сметала дека е важно жените да учествуваат во политиката, организацијата и формирањето на општеството со цел да се заштитат правата на болните, слабите и сиромашните и општеството да се направи дом.
Во 1886 година, Агда Монтелиус официјално станала член на организацијата за правата на жените на Софи Адлерспар : Здружението на Фредрика Бремер или ФБФ. Две години претходно, таа била еден од неговите основачи. Формално, на чело на ФБФ бил Ханс Хилдебранд затоа што Адлерспар сметала дека здружението е потребно да биде предводено од маж за тоа да биде сфатено сериозно. Меѓутоа, во реалноста, Адлерспар функционирала како нејзин претседател и по смртта на Адлерспар во 1895 година, Агда Монтелиус ја наследила функцијата. Монтелиус првично била повикана како заменик-претседател, но во 1903 година, таа формално станала претседател, официјално првата жена претседател на ФБФ.
Целта на ФБФ била да работи за правата на жените, а претходно тоа не работело за правото на глас на жените. Во 1899 година, делегација од ФБФ му презентирала предлог за право на глас на жените на премиерот Ерик Густаф Бострем. На чело на делегацијата билс Монтелиус, придружувана од Гертруд Аделборг, кој го напишал барањето. Ова било прв пат движењето на шведските жени официјално да претстави барање за право на глас.
Во 1902 година е основано Шведското национално здружение за право на глас на жените ( Landsföreningen för kvinnans politiska rösträtt, LKPR). Монтелиус никогаш не станала официјален член, веројатно поради нејзиното претседателство со ФБФ, но била неформално активна во LKPR. Извршила многу задачи за LKPR, ги ставила на располагање ресурсите и членовите на ФБФ за служба во LKPR, и го направила весникот на ФБФ, Дагни, орган за новости/вести на LKPR до 1911 година. Во 1911 година, кога LKPR ја напуштило својата политичка неутралност со одлука за бојкот против политичките партии што се спротивставувале на правото на глас на жените, таа ја запрела употребата на Дагни на ФБФ како весник на ЛКПР.
Таа била консултант во владината комисија за реформирање на законот за брачни права во 1912 година, што на крајот (во 1920 година) доведе до тоа мажот и жената да добијат еднакви права во бракот.
Активизам за мир[уреди | уреди извор]
Агда Монтелиус исто така била активна и во рамките на мировното движење, при што ФБФ повторно соработувало со LKPR. За време на Првата светска војна, LKPR презело иницијатива за мировна организација формирана од жени од неутрални земји со цел да се формира притисок врз неутралните влади да дејствуваат како медијатори меѓу завојуваните страни. Движењето за мир било формирано од LKPR со членови од Fredrika-Bremer-förbundet, KFUK, социјалдемократските организации на жени, меѓу другите, со Ана Витлок, Емилија Бруме и Керстин Хеселгрен како водечки членови. Големата мировна манифестација требало да се одржи на 19 февруари 1915 година организирана од Швеѓанките со поддршка и учество и од жените во Данска и Норвешка. Сепак, на 18 февруари, Агда Монтелиус била повикана да се состане со кралицата Викторија од Баден, која побарала запирање на „Бесмислените претпоставки на жените“ за вклучување во политиката. Кралот Густав V од Шведска се вмешал и кажал дека жените секако имаат право да поднесуваат барања до владата, но дека сегашната состојба го отежнува тоа. Кралот му ја пренел работата на Кнут Валенберг, министерот за надворешни работи, кој ги предупредил дека ваквата постапка може да ја наруши неутралноста на Шведска. Затоа, дејството било замолкнато во Шведска и Норвешка, како и во Данска. Сепак, Шведското движење за мир испратило 16 делегати на Меѓународниот конгрес на жени во Хаг во април 1915 година.[4]
Награда[уреди | уреди извор]
Таа била наградена со Шведскиот кралски медал Илис Кворум во 1910 година.[5]
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ „Agda Montelius“. Göteborgs universitetsbibliotek. Посетено на 1 December 2018.
- ↑ „Reuterskiöld“. Nordisk familjebok. 1916. Посетено на 1 December 2018.
- ↑ Ann-Katrin Hatje. „Agda G D A Montelius“. Svenskt biografiskt lexikon. Посетено на 1 December 2018.
- ↑ „Agda Montelius“. nyaidun.se. Посетено на 1 December 2018.
- ↑ Gräslund, Bo. „G Oscar A Montelius“. Svenskt biografiskt lexikon. Посетено на 1 December 2018.
Други извори[уреди | уреди извор]
- Österberg, Carin et al. (1990) Свенска работа: föregångare, nyskapare (Лунд: Signum)ISBN 91-87896-03-6 (шведски)
- Барбро Хедвол; Сузана Ериксон Лундквист (2011) Vår rättmätiga plats. Om kvinnornas kamp för rösträtt (Стокхолм: Förlag Bonnier ) ISBN 978-91-7424-119-8
Понатамошно читање[уреди | уреди извор]
- Agda Montelius во Svenskt kvinnobiografiskt lexikon