Шпионажа
Шпионажа[1][2] (погрешно: шпиунажа) или шпионство[3][4] — незаконски разузнавачки дејности спроведени од агенти на странски држави, кои обично вклучуваат кражба на доверливи информации или државни тајни од страна на разузнавачките агенции на други држави. Шпион е лице што тајно собира информации за една од конфликтните страни во корист на другата страна. Близок по значење е до зборот „разузнавач“, но се разликува од него по некои одлики на употреба и општо одречно значење.[5][6][7]
Шпион е обично поединец што собира информации за непријателот преку тајни начини, како што се набљудување, прислушување (вклучувајќи употреба на специјализирана техничка опрема) или преку навлегување во редовите на непријателот — претставувајќи се како поддржувач. Тоа може да вклучи комбинација од овие тактики. Шпион може да биде или редовен вработен на странска разузнавачка агенција или граѓанин на држава што бил најмен од таква агенција за да пренесува доверливи информации добиени преку нивната работа, служба или лични врски.
Историја
[уреди | уреди извор]Шпионажата, практиката на шпионирање за собирање тајни информации, постои илјадници години. Раните примери потекнуваат од древните цивилизации како Египет, Грција и Кина, каде што водачите користеле шпиони за да соберат воени разузнавачки информации и да ги заштитат нивните кралства.
Во Стариот Египет, шпиони се користеле за следење на непријателските движења и собирање информации за соперниците. Слично на тоа, во Стара Грција, употребата на шпиони била составен дел на воената стратегија, при што познати личности како грчкиот војсководец Темистокле користеле шпионажа за да ги надмудрат своите непријатели. Кинескиот воен стратег Сун Цу, во своето познато дело „Уметноста на војувањето“, исто така зборувал за важноста на шпионажата и нејзината улога во војувањето.[8]
Во средновековието, шпионажата станала поорганизирана, особено во Европа. Владетелите вработувале шпиони за да ги следат движењата на соседните кралства и да ги спречат бунтовите во нивните кралства. Шпионажата дополнително се зголемила за време на ренесансата, бидејќи монарсите како англиската кралица Елизабета I користеле мрежа на шпиони за да ги следат странските закани и домашните заговори.
Во XIX и XX век, шпионажата станала поусовршена со доаѓањето на современата технологија, како што е радиокомуникацијата, и подемот на посветени разузнавачки агенции како британската MI6 и американската ЦРА. Двете светски војни значително го прошириле опсегот и важноста на шпионажата, при што шпионите играле клучна улога во воените операции, дипломатските односи и стратешкото планирање.
За време на Студената војна, шпионството достигнало нови височини, при што и САД и Советскиот Сојуз користеле шпиони за да соберат разузнавачки податоци за меѓусебните воени способности и политичките намери. Во овој период се развиле тајни операции, шпионски сателити и напредни методи за шифрирање за заштита на чувствителните информации.
Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ „шпионажа“ — Дигитален речник на македонскиот јазик
- ↑ „шпионажа“ — Официјален дигитален речник на македонскиот јазик
- ↑ „шпионство“ — Дигитален речник на македонскиот јазик
- ↑ „шпионство“ — Официјален дигитален речник на македонскиот јазик
- ↑ „Espionage“. MI5.
- ↑ „шпион“ — Дигитален речник на македонскиот јазик
- ↑ „шпион“ — Официјален дигитален речник на македонскиот јазик
- ↑ Ulfkotte, Udo (1997). Verschlusssache BND (германски) (2. изд.). Munich: Koehler & Amelang. стр. 38. ISBN 9783733802141. Посетено на 6 January 2023.
Ein neuer Typ des Spions War Daniel Defoe (1650–1731), der Autor des weltberühmten Romans "Robinson Crusoe" ... Zudem verfaßte Defoe eine Theorie der Spionage, in der er der Regierung die Spitzelmethoden des Polizeistaates empfahl.
Надворешни врски
[уреди | уреди извор] |
„Шпионажа“ на Ризницата ? |
- Историја на шпионажата во Русија (англиски)