Чипевјански јазик
| Чипевјански | ||
|---|---|---|
| дене сулине ᑌᓀᓱᒼᕄᓀ Dëne Sųłiné | ||
| Застапен во | Канада | |
| Подрачје | северна Алберта, Саскачеван, Манитоба; јужни Северозападни Територии и Нунавут | |
| Народ | Чипевјанци | |
| Говорници | 11.900 (2006)[1] | |
| Јазично семејство | денеенисејско?
| |
| Јазични кодови | ||
| ISO 639-2 | chp | |
| ISO 639-3 | chp | |
|
| ||
Чипевјански јазик или дене сулине (ᑌᓀᓱᒼᕄᓀ, Dëne Sųłiné) — јазик од северноатабасканското семејство што го говорат Чипевјанците во средна Канада. Има преку 11.000 говорници во Канада, претежно во Саскачеван, Алберта и Северозападните Територии,[1] но важи за службен јазик само во Северозападните Територии, заедно со уште 8 домородни јазици: кри, кучешкобочниот, гвичинскиот, инуктитут, инуинактун, инувиалуктун, севернослејвискиот и јужнослејвискиот.[2]
Гласови[уреди | уреди извор]
Согласки[уреди | уреди извор]
Јазикот има 39 согласки:
| Bilabial | Меѓу- забни |
Забни | Задно- венечни |
Задно- венечни/Ресични |
Гласилни | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| средни | странични | прости | уснени | ||||||
| Носни | m m | n n | |||||||
| Избувни | прости | b p | d t | g k | gw kʷ | ||||
| приздивни | t tʰ | k kʰ | kw kʷʰ | ||||||
| исфрлени | tʼ tʼ | kʼ kʼ | kwʼ kʼʷ | ɂ ʔ | |||||
| Слеани | прости | ddh tθ | dz ts | dl tɬ | j tʃ | ||||
| приздивни | tth tθʰ | ts tsʰ | tł tɬʰ | ch tʃʰ | |||||
| исфрлени | tthʼ tθʼ | tsʼ tsʼ | tłʼ tɬʼ | chʼ tʃʼ | |||||
| Струјни | безвучни | th θ | s s | ł ɬ | sh ʃ | hh χ | hhw χʷ | h h | |
| звучни | dh ð | z z | l ɮ | zh ʒ | gh ʁ | ghw ʁʷ | |||
| Трепетни | r r | ||||||||
„Задновенечните“ струјни согласки се всушност ресични.
Самогласки[уреди | уреди извор]
Чипевјанскиот има 6 вида на самогласки.
| Предни | Средни | Задни | |
|---|---|---|---|
| Затворени | i i | u u | |
| Полузатворени | ë/e e | o o | |
| Полуотворени | e ɛ | ||
| Отворени | a a |
Највеќето самогласки можат да бидат
Поради тоа, чиевјанскиот има 18 фонемски самогласки:
| Предна | Средна | Задна | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| кратки | долги | кратки | долги | кратки | долги | ||
| Затворени | устени | i | iː | u | uː | ||
| носни | ĩ | ĩː | ũ | ũː | |||
| Полузатворени | e | o | |||||
| Полуотворени | устени | ɛ | ɛː | ||||
| носни | ɛ̃ | ɛ̃ː | |||||
| Отворени | устени | a | aː | ||||
| носни | ã | ãː | |||||
Јазикот има и 9 устени и носни дифтонзи од обликот самогласка + /j/.
| Предни | Средни | Задни | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| устени | носни | устени | носни | устени | носни | |
| Затворени | uj | ũj | ||||
| Средни | ej | ẽj | əj | oj | õj | |
| Отворени | aj | ãj | ||||
Тон[уреди | уреди извор]
Јазикот има два тона:
- висок
- низок
Поврзано[уреди | уреди извор]
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ 1,0 1,1 Попис 2006: Говорници на чипевјанскиот јазик (наведен и како „дене“) - Статистичка служба на Канда (англиски)
- ↑ Закон за службените јазици на Северозападните Територии, 1988 (амандмани 1988, 1991-1992, 2003) (англиски)
Надворешни врски[уреди | уреди извор]
- Чипевјански јазик - Ethnologue (англиски)
- Нашите јазици: дене Архивирано на 18 декември 2005 г. - Индиски културен центар на Саскачеван (англиски)
Bibliography[уреди | уреди извор]
- Cook, Eung-Do. (2004). A Grammar of Dëne Sųłiné (Chipewyan). Algonquian and Iroquoian Linguistics - Special Athabaskan Number, Memoir 17. Winnipeg: Algonquian and Iroquoian Linguistics. ISBN 0-921064-17-9.
- Cook, Eung-Do. 2006. "The Patterns of Consonantal Acquisition and Change in Chipewyan (Dene Suline)". International Journal of American Linguistics. 72, no. 2: 236.
- De Reuse, Willem. 2006. "A Grammar of Dene Suline (Chipewyan) (Cook)". International Journal of American Linguistics. 72, no. 4: 535.
- Elford, Leon W. Dene sųłiné yati ditł'ísé = Dene sųłiné reader. Prince Albert, SK: Northern Canada Mission Distributors, 2001. ISBN 1-896968-28-7
- Gessner, S. 2005. "Properties of Tone in Dene Suline". Amsterdam Studies in the Theory and History of Linguistic Science. Series IV, Current Issues in Linguistic Theory. 269: 229-248.
- Gordon, Raymond G., Jr. (Ed.). (2005). Ethnologue: Languages of the World (15th ed.). Dallas, TX: SIL International. ISBN 1-55671-159-X. (Online version: http://www.ethnologue.com).
- Li, Fang-Kuei. (1946). Chipewyan. In C. Osgood & H. Hoijer (Eds.), Linguistic Structures of Native America (pp. 398–423). New York: The Viking Fund Publications in Anthropology (No. 6). (Reprinted 1963, 1965, 1967, & 1971, New York: Johnson Reprint Corp.).