Челопек (Кумановско)

**Челопек**
	Челопек
	Панорамски поглед на селото Челопек;
	Челопек Местоположба на Челопек во Македонија Челопек на карта
	Координати 42°13′37″N 21°49′35″E / 42.22694°N 21.82639°E
Регион	Североисточен
Општина	Старо Нагоричане
Област	Козјачија
Население	165 жит.; (поп. 2021)
Пошт. бр.	1303
Повик. бр.	031
Шифра на КО	17106
Надм. вис.	398 м
Слава	Духовден
	Челопек на општинската карта ; Атарот на Челопек во рамките на општината
	Челопек на Ризницата

За други истоимени места, погледајте Челопек.

Челопек — село во Општина Старо Нагоричане, во областа Козјачија, во околината на градот Куманово.

Географија и местоположба

Населбата се наоѓа во областа Козјачија, во западниот дел на територијата на Општина Старо Нагоричане. Селото е ридско, на надморска височина од 450 метри.^[2] Од градот Куманово селото е оддалечено 18 километри.^[2]

Куќите на ова село се наоѓаат десно од долината на Пчиња. Околни села се: Старо Нагоричане, Алгуња и Никуљане.^[3]

Атарот зафаќа површина од 15,6 км². На него обработливото земјиште зафаќа површина од 754 хектари, а на пасиштата отпаѓаат 620 хектари.^[2]

Челопек е село од разбиен тип. Најголеми маала се Вишинско и Горно Маало. Во најголем дел, во маалата живеат роднински поврзани домаќинства.^[3]

Историја

Во селото постојат многу остатоци од минатото. Местото е населено уште од праисторијата, за што сведочи наоѓалиштето Кула (Челопечка Кула) над селото, каде се остатоци на тврдина со замок и некропола од доцната антика.^[4] Во денешното маало Селиште се наоѓаат остатоци на средновековна црква во рушевини. Долга 14 метри, широка 8, со ѕидови дебели и до 60 сантиметри. Селаните веруваат дека црквата била наречена „Св. Ѓорѓи“.^[3]

Денешното село Челопек е основано од две домаќинства пред околу 170 години. Од нив потекнуваат родовите Јелинци и Ѓоревци. Предците на останатите родови се доселувани после нив, главно од Младо Нагоричане.^[3]

Во XIX век, Челопек било христијанско село во рамките на Кумановската каза на Отоманското Царство.

До 1912 година, селото било подложно на напади на Арбанаси.^[3]

По завршувањето на Првата светска војна, во селото била изградена костурница за загинатите српски четници (околу 30 души) во периодот од 1909 до 1912 година. Костурницата е сместена во близина на срушената црква.^[3]

Стопанство

Во основа, селото има полјоделско-сточарска функција.^[2]

Жителите на селото се занимаваат со сточарство и садење жито.^[3]

Население

Население во минатото

Година	Нас.	±%
1948	809	—
1953	810	+0.1%
1961	768	−5.2%
1971	555	−27.7%
1981	461	−16.9%

Година	Нас.	±%
1991	319	−30.8%
1994	252	−21.0%
2002	283	+12.3%
2021	165	−41.7%

Според податоците на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) од 1900 година, во селото Челопек имало 525 жители.^[5] По податоците на секретарот на Бугарската егзархија, Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 година во Челопек имало 600 жители.^[6]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралство Југославија во 1931 година, селото имало 350 Македонци и 50 други.^[7]

Челопек во 1961 година имало 768 жители, од кои 751 биле Македонци, а 17 жители Срби, додека во 1994 година бројот се намалил на 252 жители, од кои 226 биле Македонци и 25 жители Срби.^[2]

Според пописот од 2002 година, во селото Челопек имало 283 жители, од кои 277 Македонци и 6 Срби.^[8]

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 165 жители, од кои 141 Македонец, 1 Албанец, 8 Срби и 15 лица без податоци.^[9]

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година	1900	1905	1948	1953	1961	1971	1981	1991	1994	2002	2021
Население	525	600	809	810	768	555	461	319	252	283	165

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.^[10]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.^[11]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[12]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[13]

Родови

Најстари родови и основачи на селото се: Јелинци (27 к.) и Ѓорѓевци (10 к.), слават Митровден.^[3]

Останати родови се: Вишинци (35 к.), слават Свети Никола, доселени од Младо Нагоричане; Албанци (4 к.) и Таратунци (2 к.), слават Свети Никола, гранка на Вишинци; Пашинци (12 к.), слават Свети Ѓорѓи; Дошљаци (14 к.), слават Свети Архангел, доселени од негде; Љатинци (5 к.), слават Митровден, доселени од негде; Балабанци (3 к.), слават Петковден, доселени од Нерав; Марцанци (3 к.), слават Свети Архангел; Рајинци (2 к.), слават Свети Никола.^[3]

Општествени установи

Основно училиште

Самоуправа и политика

Селото влегува во рамките на Општина Старо Нагоричане, една од малкуте општини кои не биле изменети со новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото било во рамките на некогашната Општина Старо Нагоричане.

Во периодот 1950-1952, селото било седиште на некогашната општина Челопек, во која влегувале селата Алгуња, Гулиновац и Челопек.

Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната општина Старо Нагоричане, во која покрај селото Челопек се наоѓале и селата Алгуња, Никуљане, Старо Нагоричане и Челопек.

Во периодот 1955-1965, селото се наоѓало во некогашната општина Старо Нагоричане.

Во периодот 1965-1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата Општина Куманово.

Личности

Личности родени во Челопек:

Марика Георгиевска — учесник во НОВ на Македонија
Тодора Илиќ — учесник во НОВ на Македонија

Културни и природни знаменитости

Цркви^[2]

Црква „Св. Троица“ — црква од XVI - XVII век, денес во урнатини; прогласена за културно наследство на Македонија^[14]

Археолошки наоѓалишта^[4]

Добросељане — населба од римско време
Кула — праисториска населба; кастел со некропола од доцноантичко време
Пузалка — некропола од римско време
Св. Богородица — некропола од средниот век

Редовни настани

Духовден — главна селска слава

Иселеништво

Род Челопечани се иселил во кумановското село Стрновац.^[3]

По војната, иселувањата главно биле кон градовите Куманово, Скопје, Ниш и Белград.^[3]

Наводи

↑ „Пописна слика на населените места во Македонија, Попис 2021“. Државен завод за статистика. Посетено на 22 декември 2022.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 Панов, Митко (1998). Енциклопедија на селата во Република Македонија (PDF). Скопје: Патрија. стр. 317. Посетено на 3 мај 2017.
↑ ^3,00 ^3,01 ^3,02 ^3,03 ^3,04 ^3,05 ^3,06 ^3,07 ^3,08 ^3,09 ^3,10 Трифуноски, Јован (1974). Кумановска област. Скопје. |access-date= бара |url= (help)
↑ ^4,0 ^4,1 Грозданов, Цветан; Коцо, Димче; и др. (1996). Археолошка карта на Република Македонија. Т. 2. Скопје: МАНУ. стр. 224. ISBN 9989-649-28-6.
↑ Васил К’нчов. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900, стр. 216.
↑ D.M.Brancoff. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, р. 128-129.
↑ „200K Volkstumskarte Jugoslawien“.
↑ „Попис на Македонија“ (PDF). Завод за статистика на Македонија. 2002. Посетено на 26 март 2017.
↑ „Оваа категорија опфаќа лица коишто учествуваат во вкупното резидентно население, но поради нивно одбивање да бидат попишани, неможност да бидат најдени на својата адреса на живеење и непотполност во работата на попишувачите не биле официјално попишани, туку за нив податоците биле преземени од административни извори и затоа не учествуваат во изјаснувањето за етничка припадност, вероисповед и мајчин јазик (Прочитајте повеќе...).“
↑ К’нчов, Васил. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900
↑ Brancoff, D.M. „La Macédoine et sa Population Chrétienne“. Paris, 1905.
↑ „Население по возраст и по пол, по населени места, според пописите спроведени во Република Македонија по Втората светска војна“. Државен завод за статистика.
↑ „Вкупно резидентно население на Република Северна Македонија според етничката припадност, по населени места, Попис, 2021“. Државен завод за статистика.
↑ Список на заштитени добра. Состојба до 31.12.2012. Скопје: Управа за заштита на културното наследство.

Надворешни врски

Челопек (Кумановско) на Ризницата ^?

[Попис2021-1] „Пописна слика на населените места во Македонија, Попис 2021“. Државен завод за статистика. Посетено на 22 декември 2022.

[енциклопедија-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 Панов, Митко (1998). Енциклопедија на селата во Република Македонија (PDF). Скопје: Патрија. стр. 317. Посетено на 3 мај 2017.

[Јован_Трифуноски-3] 3,00 ^3,01 ^3,02 ^3,03 ^3,04 ^3,05 ^3,06 ^3,07 ^3,08 ^3,09 ^3,10 Трифуноски, Јован (1974). Кумановска област. Скопје. |access-date= бара |url= (help)

[АрхеоКарта-4] 4,0 ^4,1 Грозданов, Цветан; Коцо, Димче; и др. (1996). Археолошка карта на Република Македонија. Т. 2. Скопје: МАНУ. стр. 224. ISBN 9989-649-28-6.

[5] Васил К’нчов. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900, стр. 216.

[6] D.M.Brancoff. "La Macédoine et sa Population Chrétienne". Paris, 1905, р. 128-129.

[7] „200K Volkstumskarte Jugoslawien“.

[попис-8] „Попис на Македонија“ (PDF). Завод за статистика на Македонија. 2002. Посетено на 26 март 2017.

[9] „Оваа категорија опфаќа лица коишто учествуваат во вкупното резидентно население, но поради нивно одбивање да бидат попишани, неможност да бидат најдени на својата адреса на живеење и непотполност во работата на попишувачите не биле официјално попишани, туку за нив податоците биле преземени од административни извори и затоа не учествуваат во изјаснувањето за етничка припадност, вероисповед и мајчин јазик (Прочитајте повеќе...).“

[К’нчов-10] К’нчов, Васил. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900

[Бранков-11] Brancoff, D.M. „La Macédoine et sa Population Chrétienne“. Paris, 1905.

[макстат-12] „Население по возраст и по пол, по населени места, според пописите спроведени во Република Македонија по Втората светска војна“. Државен завод за статистика.

[макстат2-13] „Вкупно резидентно население на Република Северна Македонија според етничката припадност, по населени места, Попис, 2021“. Државен завод за статистика.

[СЗД-14] Список на заштитени добра. Состојба до 31.12.2012. Скопје: Управа за заштита на културното наследство.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]