Прејди на содржината

Чандра

Од Википедија — слободната енциклопедија
Чандра
Член на Наваграха
Chandra
Слика од Чандра во Мевар, Раџастан, околу 18 век
God of the Moon, Night and Vegetation[1][2]
Други имињаСома, Чандрама, Шаши, Нишакара, Чанда
Деванагариचन्द्र
Транслитерација од санскритCandra
ПрипадностДева, Граха, Дикпала
ЖивеалиштеЧандралока
ПланетаМесечина
МантраOm Chandramasē Namaha
ОружјеЈаже
ДенПонеделник
БојаБледа[3]
Број2, 11, 20, 29
СопружникРохини, и други 26 Накшатра божица
Браќа/сестриДурваса and Дататреја
ДецаБуда, Варчас, Бадра, Џотснакли[4] и други
Јава наКоличка влечена од антилопи
Римски панданЛуна

Чандра, исто така познат како Сома, е хинду богот на Месечината и е поврзан со ноќта, растенијата и вегетацијата. Тој е еден од Наваграха (девет планети на хиндуизмот) и Дикпала (чувари на насоките).[5]

Етимологија и други имиња

[уреди | уреди извор]
Светото писмо ја споредува Месечината со бела гуска во синото небо езеро. [6]

Зборот „Чандра“ буквално значи „светол, сјаен или блескав“ и се користи за „Месечина“ на санскрит и на други индоариски јазици.[7][8] Името се користи и за кралот Асура и Сурјавамша,[9] и е често индиско име и презиме. И машките и женските варијации на имиња постојат во многу јужноазиски јазици кои потекнуваат од санскрит.

Некои од синонимите на Чандра се: Сома (дестилирање), Инду (светла капка), Атрисута (син на Атри), Шашин (означен од зајак), Тарадипа (господар на ѕвездите) и Нишакара (креаторот на ноќта), Накшатрапати ( господар на Накшатра), Ошадипати (господар на билките), Удурај или Удупати (господар на вода), Кумуданата (господар на лотоси) и Удупа (чамец).[6][5]

Сома

[уреди | уреди извор]

Сома е едно од најчестите други имиња што се користат за божеството; но дали најраната употреба на зборот се однесува на Месечината е предмет на научна дебата. Некои научници наведуваат дека зборот Сома повремено се користи за Месечина во Ведите, додека други научници сметаат дека зборот со тоа значење прв пат се појавува во постведската литература.[5]

Во Ведите, зборот Сома првенствено се користи за опоен и енергичен/лековит растителен пијалак и божеството што го претставува.[10][11] Во постведската хинду митологија, Сома се користи за Чандра, кој е поврзан со месечината и растението.[5] Хинду текстовите наведуваат дека Месечината е осветлена и хранета од Сонцето, и дека тоа е Месечината каде што престојува божествениот нектар на бесмртноста.[5] Во Пураните, Сома понекогаш се користи и за да се однесува на Вишну, Шива (како Соманата ), Јама и Кубера.[12] Во некои индиски текстови алтернативно, тоа е името на која било лековита мешавина, или оризова вода, или рај и небо, како и име на одредени места за аџилак.[12]

Инспириран од индискиот мистицизам, Олдос Хаксли го употребил името Сома за лекот што државата го користела во неговиот роман Храбар нов свет.

Митологија

[уреди | уреди извор]

Ведите

[уреди | уреди извор]
Можен приказ на богот на месечината Чандра во неговата кочија со сопруга и придружник, 2-1 век п.н.е., период Шунга, Западен Бенгал.[13]

Потеклото на Сома е води до хинду ведските текстови, каде што тој е персонификација на пијалак направен од растение со исто име. Научниците наведуваат дека растението имало важна улога во ведската цивилизација и поради тоа божеството било еден од најважните богови на пантеонот. Во овие ведски текстови, Сома е се нарекува господар на растенијата и шумите; кралот на реките и земјата; и таткото на боговите. Целата Мандала 9 од Ригведа е посветена на Сома.[14] Идентификацијата на Сома како лунарно божество во ведските текстови е контроверзна тема меѓу научниците.[5] Според Вилијам Џ. Вилкинс, „Во подоцнежните години името Сома беше [...] дадено на Месечината. Како и зошто се случи оваа промена не е познато; но во подоцнежните ведски химни има некои докази за транзицијата.[15]

Епови и Пурани

[уреди | уреди извор]

Во постведските текстови како Рамајана, Махабхарата и Пураните, Сома се споменува како лунарно божество и има многу епитети вклучувајќи го и Чандра.[16][17] Според повеќето од овие текстови, Чандра, заедно со неговите браќа Дататреја и Дурваса, биле синови на мудрецот Атри и неговата сопруга Анасуја. Деви Бхагавата Пурана наведува дека Чандра е аватарот на богот на творецот Брахма.[9] Некои текстови содржат различни извештаи во врска со раѓањето на Чандра. Според еден текст, тој е син на Дарма; додека друг го споменува Прабакар како негов татко.[17] Многу легенди за Чандра се раскажани во светите списи.

Чандра, Британски музеј, 13 век, Конарк

Еден од главните наративи во кој е вклучен Чандра се фокусира на неговата недозволена врска со Тара, сопругата на Брихаспати, началникот на Девите. Според приказната, Тара дошла во живеалиштето на Чандра за време на нејзиното талкање и тие се заљубиле еден во друг. И покрај повеќекратните обиди на Брихаспати да ја врати сопругата, Тара останала со Чандра. Ситуацијата ескалирала кога Брихаспати побарал интервенција од Девите. Индра, кралот на Девите, се заканил со војна за да го принуди Чандра да ја врати Тара. Сепак, Девите имале поделени мислења, а Асурите, предводени од нивниот учител Шукра, застанале на страната на Чандра. По жестокиот конфликт помеѓу Девите и Асурите, Брахма, креаторот, интервенирал за да го врати редот. Чандра неволно ја вратил Тара во Брихаспати. Сепак, Тара веќе била бремена, што предизвикало нов спор. Брахма уште еднаш интервенирал, директно испрашувајќи ја Тара. Откако откриле дека Чандра е таткото, Брахма му наредил на Брихаспати да го предаде детето на Чандра. Детето родено од оваа заедница го добило името Буда, важно божество поврзано со интелектот и мудроста.[9][5]

Иконографија

[уреди | уреди извор]

Иконографијата на Сома варира во хинду текстовите. Најчеста е онаа каде што тој е бело обоено божество, држи боздоган во раката, во кочија со три тркала и три влечена од три или повеќе бели коњи (до десет).[5]

Сома како божество на Месечината се наоѓа и во будизмот,[18] и џаинизмот.[19]

Храмовите на Чандра

[уреди | уреди извор]

Покрај обожавањето во храмовите Наваграха, Чандра се обожава и во следните храмови:

  • Храмот Паримала Ранганата Перумал : Храмот Вишну со храм за Чандра
  • Храмот Каиласанатар, Тингалур : Храмот Наваграха поврзан со Чандра; главното божество е Шива
  • Храмот Чандрамулисварар, Аричандрапурам : Храмот Шива со храм за Чандра
  • Храмот ТируВарагунамангаи Перумал : Храмот Нава Тирупати Вишну поврзан со Чандра

Поврзано

[уреди | уреди извор]

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ Vinod ChandraaSrivastava (2008). History of Agriculture in India, Up to C. 1200 A.D. Concept Publishing. стр. 557. ISBN 978-81-8069-521-6.
  2. ↑ Edward Washburn Hopkins 1968, стр. 90.
  3. ↑ „Significance of Colors in Astrological Remedies - astrosagar.com“. Архивирано од изворникот на 21 October 2019. Посетено на 10 June 2018.
  4. ↑ „Jyotsnakali, Jyotsnākālī: 4 definitions“. 16 March 2019.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 Dalal 2010a.
  6. ↑ 6,0 6,1 Edward Washburn Hopkins 1968.
  7. ↑ Monier-Williams 1872.
  8. ↑ Graha Sutras by Ernst Wilhelm, published by Kala Occult Publishers ISBN 0-9709636-4-5 p. 51
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Mani 1975.
  10. ↑ Dalal, Roshen (2010). The Religions of India: A Concise Guide to Nine Major Faiths (англиски). Penguin Books India. ISBN 978-0-14-341517-6.
  11. ↑ Stevenson, Jay (2000). The Complete Idiot's Guide to Eastern Philosophy (англиски). Indianapolis: Alpha Books. стр. 46. ISBN 9780028638201.
  12. ↑ 12,0 12,1 Monier Monier-Williams (1872). A Sanskrit-English Dictionary. Oxford University Press (Reprint: 2001). стр. 1137.
  13. ↑ „Metropolitan Museum of Art“. www.metmuseum.org.
  14. ↑ Stephanie Jamison 2015.
  15. ↑ Wilkins 1913.
  16. ↑ Jones & Ryan 2006.
  17. ↑ 17,0 17,1 Dowson 1870.
  18. ↑ John C. Huntington; Dina Bangdel (2003). The Circle of Bliss: Buddhist Meditational Art. Serindia. стр. 76. ISBN 978-1-932476-01-9.
  19. ↑ R. T. Vyas; Umakant Premanand Shah (1995). Studies in Jaina Art and Iconography. Abhinav Publications. стр. 23. ISBN 978-81-7017-316-8.

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Чандра&oldid=5368358“