Црква „Св. Бессребреници“ - Сер

Свети Бессребреници
Свети Бессребреници
	Άγιοι Ανάργυροι
	Поглед на црквата
	41°5′43.19″N 23°33′32.25″E / 41.0953306° СГШ; 23.5589583° ИГД
Место	Сер
Земја	Егејска Македонија, Грција
Вероисповед	Цариградска патријаршија
Архитектура
Архит. тип	трикорабна базилика
Изградба	1817 / 1867
Управа
Архијерејско намесништво	Серско
Епархија	Серско-нигритска

Свети Бессребреници Кузман и Дамјан или Свети Врачи (грчки: Άγιοι Ανάργυροι) — црква во градот Сер, Егејска Македонија. Влегува во состав на Серско-нигритската епархија на Цариградската патријаршија.^[1]

Храмот се наоѓа во маалото Катаконози во источниот дел на градот. Годината на изградба на првичната црква е непозната. Серскиот летописец поп Синодин Попсидеров во 1619 г. пишува за парохија на „Св. Бессребреници“. Натпис во припратата вели дека е одновоо преизграден во 1817 г. од Димитриј Атанасиу.^[1]

На постоењето на постара црква укажува тоа што градбата е пониска од патот и од откриените темели на длабочина од 8 метри. Втор натпис врз надворешниот североисточен агол исто така говори за општа обнова на црквата.^[1]

Трет натпис во нартексот вели дека само по 50 години црквата била уништена во пожар и наполно обновена. Натписот е датиран 30 мај 1867 г.^[1]

Веројатно во истата 1867 г. на храмот работеле мијачките зографи Христо, Исаија, Кузман и Серафим Фрчковски.^[2] Иконата „Неверен Тома“ (1856) е дело на зографот Јаков Мелнички.^[3] На икона на св. Јован Крстител, над главата на светецот е ставена тепсија со полуизбришан кирилски натпис на еден ред, кој е речиси целосно уништен, и едвај се читаат само последните два збора „КРТТЛѦ ГПДНѦ“, т.е. КРЬСТИТЕЛѦ ГОСПОДНѦ.^[4] На друга икона има натпис со името Воден: „ΔΙΆ / ΣΥNΔРОМНS / КАÌ ΔАПΆNНS TωN / ΛАТРАПΆZIΔωN BOΔENON / ... εrς μνημόσυ(ν)... αυτων... 1868 μαιυ – 20“ (Со соработката (помошта) и на трошок на... Воден / За спомен ... 1868 мај, 20).^[5]

Храмот се спасил во големиот пожар за време на Втората балканска војна во јуни 1913 г., задржувајќи го обликот од 1867 г. Во реставрацијата од 1998 г. е откриено дека наосот е изграден од редови камен и тула, а нартексот само од тули. По облик градбата е трикорабна базилика со седлест покрив и димензии 24 м во должина, 14 м во ширина и 8 м во висина. Покривот однатре има ниска слепа купола која не излегува низ покривот. Шестаголната камбанарија има пет ката и висока е 20 м, изградена во 1892 г.^[1]

Во внатрешноста има 12 столбови високи 6 м. Дрвениот таван има геометриски форми. Олтарот има три ниши. Иконостасот е резбан и позлатен, изработен од местни мајстори во 1867 г. со четири реда икони. Од истото време се и владичкиот престол и амвонот. Проскинитарите, свеќниците и клупите се нови. Има пет кристални полилеи и четири големи свеќници — два мермерни и два бронзени од 1871 г. Храмот има стотина пренослливи икони од XIX век, од кои голем број се со голема уметничка вредност.^[1] Црквата е живописувана од 1867 до 1870 г. со убави фрески, чии натписи даваат вредни информации за серските еснафи.^[6]

Во 1990 г. црквата е прогласена за заштитен споменик на културата.^[7]