Прејди на содржината

Фарингеален рефлекс

Од Википедија — слободната енциклопедија
1. Голтник . 2. Епиглотис 3. Грклан 4. Хранопровод

Фарингеален рефлекс или голтнички рефлекс — неволен рефлекс кој вклучува заемна контракција на мускулите на голтникот и подигнување на мекото непце. Овој рефлекс може да биде предизвикан со надразнување на задниот ѕид на голтникот, пределот на крајниците или основата на јазикот. Се верува дека голтничкиот рефлекс е еволутивен рефлекс кој се развил како метод за спречување на голтање на страни тела и спречување на задушување.

Во одредени случаи, немањето голтнички рефлекс може да биде симптом на посериозна медицинска состојба, како што е оштетување на живецот луталник или мозочна смрт. Во оваа смисла, голтничкиот рефлекс е важен за проценка на медуларното мозочно стебло бидејќи игра улога во прогласувањето мозочна смрт.[1]

Кај луѓе со преосетлив голтнички рефлекс, тоа може да биде предизвикано од анксиозност, постнатален секрет, рефлукс на стомачна киселина или орална стимулација (на пр., за време на стоматолошки третмани).[2]

Фарингеалниот рефлекс е посредуван од глософарингеалниот () и живецот луталник (). Ембриолошки, глософарингеалниот живец е поврзан со деривати на третиот фарингеален лак додека вагусниот живец е поврзан со деривати на четвртиот и шестиот фарингеален лак.[3]

Функција

[уреди | уреди извор]

Фарингеалниот рефлекс е природен соматски одговор во кој телото се обидува да ги отстрани несаканите агенси или страни тела од усната шуплина преку контракција на мускулите на дното на јазикот и ѕидот на голтникот.[4]

Во првите неколку месеци од животот, голтничкиот рефлекс го покренува која било храна што дел од мозочното стебло (nucleus tractus solitarius) ја смета за премногу голема или цврста за бебето да може да ја свари. Почнувајќи од шест или седум месеци, голтничкиот рефлекс се намалува, дозволувајќи им на бебињата да голтаат сè поцврста храна.[5]

Механизам

[уреди | уреди извор]

Фарингеалниот рефлекс може да се класифицира како соматоген или психоген.[6]

Соматогениот фарингеален рефлекс следи по непосреден физички допир со подрачјето на чкрапалото, што може да ја вклучува основата на јазикот, задниот ѕид на фаринксот или областа на крајниците.[6]

Психоген фарингеален рефлекс се јавува по ментален активирач, обично без непосреден физички допир. Во случаи на психогени фарингеални рефлекси, дури и помислата за допирање на чувствителна област може да го активира рефлексот, како што се случува кај забарите.[2]

Фарингеалниот рефлекс е контролиран и од кранијалниот живец, кои служат како аферентни (сензорни) и еферентни (моторни) патишта за рефлексниот лак. Нервните корени на кранијалните живци излегуваат од медулата преку југуларниот отвор и се спуштаат од двете страни на голтникот за да го инервираат задниот ѕид на фаринксот, задната третина од јазикот, мекото непце и стилофарингеалниот мускул.[7]

Стимулот е обезбеден со чувство на задниот ѕид на голтникот, столбовите на крајниците или основата на јазикот. Овие осети ги пренесува глософарингеалниот живец, кој делува како аферентен крак на рефлексот кон ипсилатералното јадро солитариус (исто така наречено густаторно јадро) по синапсирањето во горната ганглија што се наоѓа во југуларниот отвор. За возврат, овие јадра испраќаат влакна до нуклеус амбигус, моторно јадро во ростралната медула. Еферентните нервни влакна до фарингеалната мускулатура минуваат од нуклеус амбигус низ вагусниот живец, што доведува до билатерална контракција на задните мускули на голтникот.[6]

Контракцијата на фарингеалната мускулатура истострана во однсо на стимулот е позната како директен гаг рефлекс, а контракцијата на мускулатурата на контралатералната страна е позната како консензуален гаг рефлекс.[6]

Стимулацијата на мекото непце, исто така, може да предизвика голтнички рефлекс; во овој случај, сетилниот крак е трогранковиот живец (). Овде, сетилната стимулација на мекото непце патува низ јадрото на 'рбетниот тракт на тригеминалниот живец.

Клиничко значење

[уреди | уреди извор]

Рефлексот на гегање некогаш се користел како метод за откривање на дисфагија во услови на акутен мозочен удар.[8]

Истражувањата откриле дека задните фарингеални мускули, кои го контролираат голтничкиот рефлекс, се независни од мускулите одговорни за голтање. Затоа, лекарите не треба да се потпираат на отсутен рефлекс на гаглење како предиктор на аспирација кај пациенти со мозочен удар. Индиректната ларингоскопија е подобра алтернатива за изведување на гаг рефлекс за да се процени безбедноста на дишните патишта. Истражувачите, исто така, забележале дека на секој трет човек може да му недостасува голтничкиот рефлекс поради навикнување или под влијание на емоциите преку повисоките центри. Спротивно на тоа, фарингеалниот осет ретко е отсутен и затоа се користи како алтернатива на тестирањето на рефлексот на устата и може да се покаже подобро во предвидувањето на идните проблеми со голтањето. [8]

Конечно, изведувањето на голтнички рефлекс е неопходно кога се проценува функцијата на мозочното стебло за да се одреди мозочната смрт. Потврда за мозочна смрт делумно се врши со отсутни рефлекси на мозочното стебло, кои вклучуваат и отсутен голтнички рефлекс.[9]

Пациентите со преосетлив голтнички рефлекс може да пријават дека имаат проблеми со голтање апчиња или поголеми парчиња храна. Типично, овие пациенти исто така може да го одложат одењето на стоматолог или практикувањето на соодветна орална хигиена поради присуството на голтнички рефлекс. Спроведени се бројни студии за да се обидат да се најде начин да се намали голтничкиот рефлекс кај пациенти со хиперсензитивен фарингеален рефлекс во клинички или секојдневни услови. Овие проучувани интервенции вклучуваа лекови против гадење, хербални лекови, акупресура, акупунктура, бихејвиорални терапии и седативи. Резултатите не укажуваат дека некоја од горенаведените интервенции е соодветна за одржување на FR. [10] Потребни се дополнителни студии со различни интервенции.

Во пракса, може да се сретне и кај пациенти кои страдаат од нарушување во исхраната што вклучува присилно повраќање или прочистување. Овие пациенти може да ги користат прстите или друг инструмент (на пр., лажица, пенкало) за да го стимулираат својот голтнички рефлекс и да ја исфрлат желудочната содржина. Пациентите кои редовно предизвикуваат самоповраќање може да имаат ослабен голтнички рефлекс поради десензибилизација предизвикана од прекумерна стимулација.[6]

  1. ↑ Park, Mi‐Ju; Byun, Jin‐Seok; Jung, Jae‐Kwang; Choi, Jae‐Kap (2020-02-13). „The correlation of gagging threshold with intra‐oral tactile and psychometric profiles in healthy subjects: A pilot study“. Journal of Oral Rehabilitation. 47 (5): 591–598. doi:10.1111/joor.12940. ISSN 0305-182X.
  2. 1 2 Feinmann, C; Harris, M; Cawley, R (1984-02-11). „Psychogenic facial pain: presentation and treatment“. BMJ. 288 (6415): 436–438. doi:10.1136/bmj.288.6415.436. ISSN 0959-8138.
  3. ↑ Frisdal, Aude; Trainor, Paul A. (2014-08-29). „Development and evolution of the pharyngeal apparatus“. WIREs Developmental Biology. 3 (6): 403–418. doi:10.1002/wdev.147. ISSN 1759-7684.
  4. ↑ Bassi, G.S.; Humphris, G.M.; Longman, L.P. (2004). „The etiology and management of gagging: A review of the literature“. The Journal of Prosthetic Dentistry. 91 (5): 459–467. doi:10.1016/j.prosdent.2004.02.018. ISSN 0022-3913.
  5. ↑ Stevenson, Richard D.; Allaire, Janet H. (1991). „The Development of Normal Feeding and Swallowing“. Pediatric Clinics of North America. 38 (6): 1439–1453. doi:10.1016/s0031-3955(16)38229-3. ISSN 0031-3955.
  6. 1 2 3 4 5 Sivakumar, Shruthi; Prabhu, Aparna (2024), Physiology, Gag Reflex, StatPearls Publishing, PMID 32119389, Посетено на 2024-09-15
  7. ↑ Klimaj, Zoltan; Klein, Joshua P.; Szatmary, Gabriella (2020). „Cranial Nerve Imaging and Pathology“. Neurologic Clinics. 38 (1): 115–147. doi:10.1016/j.ncl.2019.08.005. ISSN 0733-8619.
  8. 1 2 Ramsey, Deborah; Smithard, David; Donaldson, Nora; Kalra, Lalit (2005). „Is the Gag Reflex Useful in the Management of Swallowing Problems in Acute Stroke?“. Dysphagia. 20 (2): 105–107. doi:10.1007/s00455-004-0024-3. ISSN 0179-051X.
  9. ↑ Pawar, Mridula; Goila, Ajay Kumar (2009). „The diagnosis of brain death“. Indian Journal of Critical Care Medicine. 13 (1): 7–11. doi:10.4103/0972-5229.53108. ISSN 0972-5229.
  10. ↑ Eachempati, Prashanti; Kumbargere Nagraj, Sumanth; Kiran Kumar Krishanappa, Salian; George, Renjith P; Soe, Htoo Htoo Kyaw; Karanth, Laxminarayan (2019-11-13). „Management of gag reflex for patients undergoing dental treatment“. Cochrane Database of Systematic Reviews. 2021 (8). doi:10.1002/14651858.cd011116.pub3. ISSN 1465-1858.
    Ве молиме, обрнете внимание на ова важно предупредување
во врска со темите од областа на медицината (здравјето).
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Фарингеален_рефлекс&oldid=5327923“