Прејди на содржината

Упростен систем за романизацијата на бугарскиот јазик

Од Википедија — слободната енциклопедија
Користење на системот на карта на Бугарија, види: Lovech (Ловеч), Shumen (Шумен), Vratsa (Враца), Kardzhali (Кърджали), Yambol (Ямбол), Targovishte (Търговище)

Упростениот систем за романизацијата на бугарскиот јазик (англиски: Streamlined System, бугарски: обтекаема система) е создаден од бугарскиот научник Љубомир Иванов и примен во употреба од Бугарската комисија за антарктички имиња на 2 март 1995,[1][2][3][4] а подоцна утврден од бугарската влада[5][6][7] (со декрети бр. 61 од 2 април 1999, бр. 10 од 11 февруари 2000[8], бр. 269 од 3 октомври 2006 и бр. 3 од 26 октомври 2006[9][10]) за пошироко користење во лични карти, пасоши, патни знаци, официјални информатички системи, бази на податоци, веб-места на локални управи и сл.

Упростениот систем е утврден со Законот за транслитерацијата донесен од Бугарското народно собрание во 2009 г.[11]

Системот е усвоен и од страна на ОН во 2012 година,[12][13] а за службена употреба во САД и Велика Британија, од страна на BGN и PCGN во 2013 година.[14]

А
A
Б
B
В
V
Г
G
Д
D
Е
E
Ж
ZH
З
Z
И
I
Й
Y
К
K
Л
L
М
M
Н
N
О
O
П
P
Р
R
С
S
Т
T
У
U
Ф
F
Х
H
Ц
TS
Ч
CH
Ш
SH
Щ
SHT
Ъ
A
Ь
Y
Ю
YU
Я
YA

Правиот систем е сличен на претходниот Систем BGN/PCGN од 1952 г. за романизација на бугарскиот јазик, којшто беше со важност во САД и во Обединетото Кралство до 2013 година. Сепак, вториот систем ги транслитерира кириличните букви Х, Ь и Ъ како KH, (апостроф) и Ŭ, докека првиот систем наместо тоа ги користи буквите H, Y и A.[15]

Иванов предлага неговиот пристап кон транслитерацијата да се користи и за други кирилични азбуки, вклучувајќи ги руската и македонската.[16][17]

Приказ преку пример

[уреди | уреди извор]
Пример (Член 1 на Универзалната декларација за човековите права):
Всички хора се раждат свободни и равни

по достойнство и права. Те са надарени
с разум и съвест и следва да се отнасят
помежду си в дух на братство.

Vsichki hora se razhdat svobodni i ravni

po dostoynstvo i prava. Te sa nadareni
s razum i savest i sledva da se otnasyat
pomezhdu si v duh na bratstvo.

Реверзибилност

[уреди | уреди извор]

Системот не е реверзибилен, бидеjќи ги транслитерира А, Ж, Й, Ц, Ш, Щ, Ю, Я на истиот начин какошто и соодветно Ъ, ЗХ, Ь, ТС, СХ, ШТ, ЙУ, ЙA. Една помошна, реверзибилна варијанта на Упростениот систем е предложена од Љ. Иванов, Д. Скордев и Д. Добрев за користење во посебните случаи во кои повторното воспоставување на бугарските зборови од нивните латинични форми ќе биде приоритетна неопходност. Со таа цел, буквите и комбинациите од букви Ъ, Ь, ЗХ, ЙА, ЙУ, СХ, ТС, ТШ, ТЩ, ШТ, ШЦ се транслитерираат соодветно како `A, `Y, Z|H, Y|A, Y|U, S|H, T|S, T|SH, T|SHT, SH|T, SH|TS.[18]

  1. Потекло на правиот систем од 1995 година: неофицијална употреба во документ од 1989. (англиски)
  2. L.L. Ivanov, Toponymic Guidelines for Antarctica, Antarctic Place-names Commission of Bulgaria, Sofia, 1995. (англиски)
  3. M. Gaidarska, The Current State of the Transliteration of Bulgarian Names into English in Popular Practice, Contrastive Linguistics, XXII, 1998, 112, pp. 69-84. (англиски)
  4. Inventaire des outils de romanisation. Bibliothèque et Archives Canada. Ottawa 2006. (француски) (2019 edition (англиски))
  5. L.L. Ivanov, On the Romanization of Bulgarian and English, Contrastive Linguistics, XXVIII, 2003, 2, pp. 109-118. ISSN: 0204-8701; Errata, id., XXIX, 2004, 1, p. 157. (англиски)
  6. G. Selvelli. Su alcuni aspetti ideologici dei sistemi di traslitterazione degli alfabeti cirillici nei Balcani. Архивирано на 24 јуни 2016 г. Studi Slavistici XII (2015). pp. 159–180. (италијански)
  7. Andreev A., I. Derzhanski eds. Bulgarian Academy of Sciences: Institute of Mathematics and Informatics, founded 1947. Sofia: Multiprint Ltd., 2007. 64 pp. (англиски) (бугарски) ISBN 978-954-8986-27-4
  8. Правилник за издавање на бугарските лични документи, Државен весник број 14, 2000 г. (бугарски)
  9. Министерство за регионален развоj, Наредба № 3 од 26 октомври 2006 г. за латинична транслитерација на бугарските географски имиња, Државен весник број 94, 21 ноември 2006 г. (бугарски)
  10. United Nations Document E/CONF.98/CRP.71. 17 August 2007. (англиски)
  11. Државен весник број 19, 13 март 2009 г. (бугарски)
  12. Bulgarian. Report on the Current Status of United Nations Romanization Systems for Geographical Names. Compiled by the UNGEGN Working Group on Romanization Systems. Version 4.0, February 2013. (англиски)
  13. Romanization System In Bulgaria. Tenth United Nations Conference on the Standardization of Geographical Names. New York, 2012. (англиски)
  14. Romanization System for Bulgarian: BGN/PCGN 2013 System. National Geospatial-Intelligence Agency, September 2014. (англиски)
  15. USBGN, Romanization Systems and Roman-Script Spelling Conventions, 1994, pp.15-16. (англиски)
  16. Ivanov, L. Streamlined Romanization of Russian Cyrillic. Contrastive Linguistics. XLII (2017) No. 2. pp. 66-73. ISSN 0204-8701 (англиски)
  17. Romanization of Macedonian: The 2003 Streamlined System (англиски)
  18. L. Ivanov, D. Skordev and D. Dobrev. The New National Standard for the Romanization of Bulgarian. Mathematica Balkanica. New Series Vol. 24, 2010, Fasc. 1-2. pp.121-130. ISSN 0205-3217 (англиски)