Упростен систем за романизацијата на бугарскиот јазик
Упростениот систем за романизацијата на бугарскиот јазик (англиски: Streamlined System, бугарски: обтекаема система) е создаден од бугарскиот научник Љубомир Иванов и примен во употреба од Бугарската комисија за антарктички имиња на 2 март 1995,[1][2][3][4] а подоцна утврден од бугарската влада[5][6][7] (со декрети бр. 61 од 2 април 1999, бр. 10 од 11 февруари 2000[8], бр. 269 од 3 октомври 2006 и бр. 3 од 26 октомври 2006[9][10]) за пошироко користење во лични карти, пасоши, патни знаци, официјални информатички системи, бази на податоци, веб-места на локални управи и сл.
Упростениот систем е утврден со Законот за транслитерацијата донесен од Бугарското народно собрание во 2009 г.[11]
Системот е усвоен и од страна на ОН во 2012 година,[12][13] а за службена употреба во САД и Велика Британија, од страна на BGN и PCGN во 2013 година.[14]
А A |
Б B |
В V |
Г G |
Д D |
Е E |
Ж ZH |
З Z |
И I |
Й Y |
К K |
Л L |
М M |
Н N |
О O |
П P |
Р R |
С S |
Т T |
У U |
Ф F |
Х H |
Ц TS |
Ч CH |
Ш SH |
Щ SHT |
Ъ A |
Ь Y |
Ю YU |
Я YA |
Правиот систем е сличен на претходниот Систем BGN/PCGN од 1952 г. за романизација на бугарскиот јазик, којшто беше со важност во САД и во Обединетото Кралство до 2013 година. Сепак, вториот систем ги транслитерира кириличните букви Х, Ь и Ъ како KH, ’ (апостроф) и Ŭ, докека првиот систем наместо тоа ги користи буквите H, Y и A.[15]
Иванов предлага неговиот пристап кон транслитерацијата да се користи и за други кирилични азбуки, вклучувајќи ги руската и македонската.[16][17]
Приказ преку пример
[уреди | уреди извор]- Пример (Член 1 на Универзалната декларација за човековите права):
Всички хора се раждат свободни и равни по достойнство и права. Те са надарени |
Vsichki hora se razhdat svobodni i ravni po dostoynstvo i prava. Te sa nadareni |
Реверзибилност
[уреди | уреди извор]Системот не е реверзибилен, бидеjќи ги транслитерира А, Ж, Й, Ц, Ш, Щ, Ю, Я на истиот начин какошто и соодветно Ъ, ЗХ, Ь, ТС, СХ, ШТ, ЙУ, ЙA. Една помошна, реверзибилна варијанта на Упростениот систем е предложена од Љ. Иванов, Д. Скордев и Д. Добрев за користење во посебните случаи во кои повторното воспоставување на бугарските зборови од нивните латинични форми ќе биде приоритетна неопходност. Со таа цел, буквите и комбинациите од букви Ъ, Ь, ЗХ, ЙА, ЙУ, СХ, ТС, ТШ, ТЩ, ШТ, ШЦ се транслитерираат соодветно како `A, `Y, Z|H, Y|A, Y|U, S|H, T|S, T|SH, T|SHT, SH|T, SH|TS.[18]
Извори
[уреди | уреди извор]- ↑ Потекло на правиот систем од 1995 година: неофицијална употреба во документ од 1989. (англиски)
- ↑ L.L. Ivanov, Toponymic Guidelines for Antarctica, Antarctic Place-names Commission of Bulgaria, Sofia, 1995. (англиски)
- ↑ M. Gaidarska, The Current State of the Transliteration of Bulgarian Names into English in Popular Practice, Contrastive Linguistics, XXII, 1998, 112, pp. 69-84. (англиски)
- ↑ Inventaire des outils de romanisation. Bibliothèque et Archives Canada. Ottawa 2006. (француски) (2019 edition (англиски))
- ↑ L.L. Ivanov, On the Romanization of Bulgarian and English, Contrastive Linguistics, XXVIII, 2003, 2, pp. 109-118. ISSN: 0204-8701; Errata, id., XXIX, 2004, 1, p. 157. (англиски)
- ↑ G. Selvelli. Su alcuni aspetti ideologici dei sistemi di traslitterazione degli alfabeti cirillici nei Balcani. Архивирано на 24 јуни 2016 г. Studi Slavistici XII (2015). pp. 159–180. (италијански)
- ↑ Andreev A., I. Derzhanski eds. Bulgarian Academy of Sciences: Institute of Mathematics and Informatics, founded 1947. Sofia: Multiprint Ltd., 2007. 64 pp. (англиски) (бугарски) ISBN 978-954-8986-27-4
- ↑ Правилник за издавање на бугарските лични документи, Државен весник број 14, 2000 г. (бугарски)
- ↑ Министерство за регионален развоj, Наредба № 3 од 26 октомври 2006 г. за латинична транслитерација на бугарските географски имиња, Државен весник број 94, 21 ноември 2006 г. (бугарски)
- ↑ United Nations Document E/CONF.98/CRP.71. 17 August 2007. (англиски)
- ↑ Државен весник број 19, 13 март 2009 г. (бугарски)
- ↑ Bulgarian. Report on the Current Status of United Nations Romanization Systems for Geographical Names. Compiled by the UNGEGN Working Group on Romanization Systems. Version 4.0, February 2013. (англиски)
- ↑ Romanization System In Bulgaria. Tenth United Nations Conference on the Standardization of Geographical Names. New York, 2012. (англиски)
- ↑ Romanization System for Bulgarian: BGN/PCGN 2013 System. National Geospatial-Intelligence Agency, September 2014. (англиски)
- ↑ USBGN, Romanization Systems and Roman-Script Spelling Conventions, 1994, pp.15-16. (англиски)
- ↑ Ivanov, L. Streamlined Romanization of Russian Cyrillic. Contrastive Linguistics. XLII (2017) No. 2. pp. 66-73. ISSN 0204-8701 (англиски)
- ↑ Romanization of Macedonian: The 2003 Streamlined System (англиски)
- ↑ L. Ivanov, D. Skordev and D. Dobrev. The New National Standard for the Romanization of Bulgarian. Mathematica Balkanica. New Series Vol. 24, 2010, Fasc. 1-2. pp.121-130. ISSN 0205-3217 (англиски)