Прејди на содржината

Украински референдум за независност од 1991 година

Од Википедија — слободната енциклопедија
1 декември 1991
Дали го поддржувате Актот за декларација за независност на Украина?
Резултатот од референдумот во билтен.
Исход
Исход
 Гласови %
За 28,804,071 &1000000000922586400000092.258,64%
Против 2,417,554 &100000000007743360000007.743,36%
Важечки гласови 31,221 &100000000000000100000000,10%
Неважечки или празни гласови 0,67 &100000000000000000000000,00%
Вкупно гласови 31,891,742 100.00%
Гласачко тело/излезност 37,885,555 &1000000000000841800000084,18%
Резултати по регион
Да:
  50–60%
  80–85%
  85–90%
  90–95%
  95–100%

Украинскиот референдум за независност бил одржан на 1 декември 1991 година во Украина, како референдум за прифаќање на Актот за декларација за независност на Украина.[1] Огромно мнозинство од 92% ја одобриле декларацијата за независност донесена од Врховната Рада на 24 август 1991 година.

Гласачите биле прашани „Дали го поддржувате Актот за декларација за независност на Украина?",[2] а текстот на Декларацијата бил вклучен како преамбула на прашањето. Референдумот бил распишан од Парламентот на Украина со цел да се потврди Актот за независност, кој бил усвоен од Парламентот на 24 август 1991 година.[3] Граѓаните на Украина изразиле силна поддршка за независноста. На референдумот учествувале 31.891.742 запишани гласачи (или 84,18% од гласачкото тело), а меѓу нив „за“ гласале 28.804.071 (или 92,3%).[2]

Истиот ден се одржале и претседателски избори. Во месецот пред претседателските избори, сите шест кандидати воделе кампања низ Украина за независност од Советскиот Сојуз и за гласање „за“ на референдумот. Леонид Кравчук, претседател на парламентот и де факто шеф на државата, бил избран за прв претседател на Украина.[4]

Од 2 декември 1991 година наваму, Украина била глобално признаена од другите земји како независна држава.[5][6][7] Исто така, на 2 декември, претседателот на Руската СФСР Борис Елцин ја признал Украина како независна.[8][9][10][11] Во телеграмата со честитки што советскиот претседател Михаил Горбачов ја испратил до Кравчук веднаш по референдумот, Горбачов ги вклучил своите надежи за блиска украинска соработка и разбирање при „формирањето на унија на суверени држави“.[12]

Украина била втората најмоќна република во Советскиот Сојуз и економски и политички (зад Русија), а нејзиното отцепување ставило крај на секоја реална шанса Горбачов да го задржи Сојузот заедно. До декември 1991 година, сите поранешни советски републики освен Руската СФСР[13] и Казашката ССР[13] биле формално отцепени од Сојузот.[14] Една недела по почетокот на неговиот мандат, Кравчук им се придружил на Елцин и белорускиот водач Станислав Шушкевич во потпишувањето на Белавешкиот договор, кој прогласил дека Советскиот Сојуз престанува да постои.[15] СССР официјално се распаднал на 26 декември.[16]

Резултати

[уреди | уреди извор]
Гласачкото ливче користено на референдумот, на кое е испечатен текстот на Декларацијата за независност.
Не-гласање во % по украинска област

Украинските медиуми масовно го подржувале идеалот за независност.

Анкетите покажале 63% поддршка за кампањата „Да“ во септември 1991 година; што пораснало на 77% во првата недела од октомври 1991 година и 88% до средината на ноември 1991 година.[17]

55% од етничките Руси во Украина гласале за независност.[18]

Актот за независност бил поддржан од мнозинството гласачи кои учествувале во секој од 27-те административни области на Украина: 24 области, 1 автономна република и 2 посебни општини (градот Киев и градот Севастопол).[4] Одѕивот на гласачите бил најмал во источна и јужна Украина.[17] Шесте региони со најмал процент на гласови „за“ биле Харков, Луганск, Донецк и Одеса, Крим и Севастопол; сите овие региони сепак имале мнозинство регистрирани гласачи кои ги означиле своите гласачки ливчиња со „да“, освен Крим и Севастопол.

Област % кои гласале за независност
Од сите гласачки ливчиња[4] Од електоратот[19]
Кримска АССР 54.19 37[20]
Черкаска Област 96.03 87
Черниговска Област 93.74 85
Черновечка Област 92.78 81
Днепропетровска Област 90.36 74
Донечка Област 83.90 64
Ивано-франковска Област 98.42 94
Харковска Област 86.33 65
Херсонска Област 90.13 75
Хмелничка Област 96.30 90
Киевска Област 95.52 84
Кировоградска Област 93.88 83
Луганска Област 83.86 68
Лавовска Област 97.46 93
Николаевска Област 89.45 75
Одеска Област 85.38 64
Полтавска Област 94.93 87
Ровненска Област 95.96 89
Сумска Област 92.61 82
Тернополска Област 98.67 96
Виничка Област 95.43 87
Волинска Област 96.32 90
Закарпатска Област 92.59 77
Запорошка Област 90.66 73
Житомирска Област 95.06 86
Киев 92.87 75
Севастопол 57.07 36[20]
На национално ниво 90.32 76[21]

Анализа

[уреди | уреди извор]

Некои експерти тврдат дека референдумот за независност на Украина од 1991 година бил најнепосреден настан што довел до распад на Советскиот Сојуз. Според Брајан Д. Тејлор, после неуспешниот советски обид за пуч во 1991 година, повеќето советски републики усвоиле декларации за независност, од кои најважна била онаа на Украина. До крајот на септември, осум републики прогласиле независност: Белорусија, Молдавија, Азербејџан, Узбекистан, Киргистан, Грузија, Таџикистан и Ерменија. Овие прогласи за независност биле во голема мера симболични и не значеле повлекување од сојузот. Преговорите на сојузот продолжиле неколку месеци, но на крај, на референдумот за независност на Украина во 1991 година, повеќе од 90 отсто од Украинците гласале за независност. Речиси сите набљудувачи се согласиле дека сериозни федерални дискусии се невозможни без учеството на Украина.[22] На 6 декември, непосредно по референдумот за независност на Украина, Врховниот совет на Украина усвоил нова воена заклетва со која ветува лојалност кон Украина. На 13 декември, Леонид Кравчук се прогласил себеси за врховен командант на вооружените сили на Украина и изјавил дека украинските вооружени сили ќе бидат формирани од советските трупи стационирани во Украина.[22]

Според Марк Крамер, Борис Елцин често изразувал подготвеност да ја прифати независноста на балтичките држави и на Грузија и Молдавија, но сакал да го зачува Сојузот. Тоа што го лишило Елцин од оваа опција бил напливот на желбата за независност во Украина по обидот за државен удар. По успешниот референдум за независност, единствениот начин на кој Елцин ќе можел да го зачува Советскиот Сојуз би било со употреба на масовна сила против Украина. Сепак, Елцин избрал да не го направи тоа, па го признал распадот на Советскиот Сојуз,[23] и се приклучил на Беловешкиот договор и на протоколот Алма-Ата.[24]

Според Адријан Каратницки, иако Елцин го спречил пучот и ја соборил Советската комунистичка партија, Кравчук и Украина биле тие што на крајот го срушиле Советскиот Сојуз. Отфрлањето на Договорот за Сојузот на Михаил Горбачов од страна на Украина довело до непосреден колапс на Советскиот Сојуз.[25]

Според Питер Ј. Потичниј, Елцин и Горбачов постојано ја саботирале независноста на Украина. Меѓутоа, бидејќи референдумот бил спроведен на отворен и демократски начин, тој ги убедил Русија и светските лидери дека советскиот систем повеќе не е можен или одржлив.[26]

Според Лаура Блај, Украинската комунистичка партија ги отфрлила советските реформи на Горбачов и Елцин. Ова било одлучувачки фактор за убедливото позитивно гласање на Украина. Комунистичките конзервативци биле во сојуз со украинските националисти и резултатот од украинскиот референдум довел директно до распад на Советскиот Сојуз.[27]

Поврзано

[уреди | уреди извор]

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ Dieter Nohlen & Philip Stöver (2010) Elections in Europe: A data handbook, page 1976 ISBN 9783832956097
  2. ↑ 2,0 2,1 Nohlen & Stöver, p1985
  3. ↑ Historic vote for independence Архивирано на 23 март 2014 г., The Ukrainian Weekly (1 September 1991)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Independence – over 90% vote yes in referendum; Kravchuk elected president of Ukraine Архивирано на 19 октомври 2017 г., The Ukrainian Weekly (8 December 1991)
  5. ↑ Ukraine and Russia: The Post-Soviet Transition by Roman Solchanyk, Rowman & Littlefield Publishers, 2000, ISBN 0742510182 (page 100)
  6. ↑ Canadian Yearbook of International Law, Vol 30, 1992, University of British Columbia Press, 1993, ISBN 9780774804387 (page 371)
  7. ↑ Russia, Ukraine, and the Breakup of the Soviet Union Архивирано на 20 август 2024 г. by Roman Szporluk, Hoover Institution Press, 2000, ISBN 0817995420 (page 355
  8. ↑ Russia's Revolution from Above, 1985–2000: Reform, Transition, and Revolution in the Fall of the Soviet Communist Regime Архивирано на 20 август 2024 г. by Gordon M. Hahn, Transaction Publishers, 2001, ISBN 0765800497 (page 482)
  9. ↑ A Guide to the United States' History of Recognition, Diplomatic, and Consular Relations, by Country, since 1776: Ukraine Архивирано на 4 февруари 2009 г., Office of the Historian
  10. ↑ The Limited Partnership: Building a Russian-US Security Community Архивирано на 20 август 2024 г. by James E. Goodby and Benoit Morel, Oxford University Press, 1993, ISBN 0198291612 (page 48)
  11. ↑ Ukrainian Independence, Worldwide News Ukraine
  12. ↑ NEWSBRIEFS FROM UKRAINE Архивирано на 16 ноември 2020 г., The Ukrainian Weekly (8 December 1991)
  13. ↑ 13,0 13,1 Russia's New Politics: The Management of a Postcommunist Society by Stephen K. White, Cambridge University Press, 1999, ISBN 0521587379 (page 240)
  14. ↑ Citizens in the Making in Post-Soviet States by Olena Nikolayenko, Routledge, 2001, ISBN 0415596041 (page 101)
  15. ↑ Historical Dictionary of the Russian Federation by Robert A. Saunders & Vlad Strukov, Scarecrow Press, 2010, ISBN 0810854759 (page 75)
  16. ↑ Turning Points – Actual and Alternate Histories: The Reagan Era from the Iran Crisis to Kosovo by Rodney P. Carlisle and J. Geoffrey Golson, ABC-CLIO, 2007, ISBN 1851098852 (page 111)
  17. ↑ 17,0 17,1 Ukrainian Nationalism in the 1990s: A Minority Faith by Andrew Wilson, Cambridge University Press, 1996, ISBN 0521574579 (page 128)
  18. ↑ The Return: Russia's Journey from Gorbachev to Medvedev Архивирано на 20 август 2024 г. by Daniel Treisman, Free Press, 2012, ISBN 1416560726 (page 178)
  19. ↑ Ukrainian Nationalism in the 1990s: A Minority Faith by Andrew Wilson, Cambridge University Press, 1996, ISBN 0521574579 (page 129)
  20. ↑ 20,0 20,1 Russians in the Former Soviet Republics Архивирано на 13 јануари 2023 г. by Pål Kolstø, Indiana University Press, 1995, ISBN 978-0-253-32917-2 (page 191)
    Ukraine and Russia: Representations of the Past Архивирано на 13 јануари 2023 г. by Serhii Plokhy, University of Toronto Press, 2008, ISBN 978-0-8020-9327-1 (page 184)
  21. ↑ Post-Communist Ukraine Архивирано на 16 декември 2023 г. by Bohdan Harasymiw, Canadian Institute of Ukrainian Studies, 2002, ISBN 1895571448
  22. ↑ 22,0 22,1 Brian D. Taylor, "The Soviet Military and the Disintegration of the USSR." Journal of Cold War Studies 5.1 (2003) 56-58. https://doi.org/10.1162/152039703320996713
  23. ↑ Mark Kramer, "The reform of the Soviet system and the demise of the Soviet state." Slavic Review 63.3 (2004) 507. https://doi.org/10.2307/1520339
  24. ↑ Mark Kramer (2022) The Dissolution of the Soviet Union: A Case Study of Discontinuous Change, Journal of Cold War Studies, 24 (1):206, 214. https://doi.org/10.1162/jcws_a_01059
  25. ↑ Adrian Karatnycky, "The Ukrainian Factor", Foreign Affairs, 71.3 (1992), p.90. https://doi.org/10.2307/20045232
  26. ↑ Peter J. Potichnyj, "The Referendum and Presidential Elections in Ukraine", Canadian Slavonic Papers, 33:2, (1991) 123~4, 127, 128~129, 132. https://doi.org/10.1080/00085006.1991.11091956
  27. ↑ Laura Blaj, "Ukraine’s Independence and Its Geostrategic Impact in Eastern Europe", Debatte: Journal of Contemporary Central and Eastern Europe, 21.2-3 (2013) 165. https://doi.org/10.1080/0965156X.2013.841797

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]
  • „Law of Ukraine N 1660-XII on organization of referendum“ (Ukrainian). 11 October 1991.CS1-одржување: непрепознаен јазик (link)
  • „Law of Ukraine N 1661-XII on text for referendum“ (Ukrainian). 11 October 1991.CS1-одржување: непрепознаен јазик (link)
  • "The funeral of the empire", Leonid Kravchuk, Zerkalo Nedeli (Mirror Weekly), 23 August – 1 September 2001. Available online in Russian[мртва врска][мртва врска] and in Ukrainian.
  • "Confide in people," Dr. Stanislav Kulchytsky, Zerkalo Nedeli (Mirror Weekly), 1–7 December 2001. Available online in Russian and in Ukrainian.
  • Vitaliy Riaboshapka. "Referendum in Ukraine: how it is dangerous and why it is even needed (Референдум в Украине: чем опасен и зачем вообще нужен)". Segodnya. 1 December 2019
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Украински_референдум_за_независност_од_1991_година&oldid=5359730“