Увертира

Од Википедија — слободната енциклопедија
Земира

Увертира (од француски ouverture - „отворање“) — воведна музика за драмско-музичко или вокално-инструментално дело.[1][2] Позначаен развој на театрологијата и театролошките истражувања бил направен во текот на 20 век.[3] како што се балетот, операта или ораториумот во 17 век.[4] За време на раната романтичарска ера, композиторите како Бетовен и Менделсон компонирале увертири, кои биле независни, самоинструментални, програмски дела кои биле пионерски жанрови како што е симфониската песна. Тие „на почетокот несомнено биле наменети да бидат изведени на почетокот на програмата“.[5] Увертирата е музиката со која композиторот ги запознава слушателите со музичките настани што ќе ги слушнат во самото дело. Увертирата е составена од најистакнатите делови на музичкото дело. Увертира може да биде и независна музички облик.

Историја[уреди | уреди извор]

17 век[уреди | уреди извор]

Идејата за инструментален вовед за опера потекнува од 17 век. Операта Евридика на Јакопо Пери започнува со кратко инструментално риторнело, операта на Монтеверди Орфеј (1607) започнува со токата, во овој случај со фанфари за придушени труби. Поважен, сепак, бил прологот, кој се состоел од отпеан дијалог на алегориски ликови кои ги најавувале темите на презентираните содржини.[6]

Француска увертира[уреди | уреди извор]

Како музички облик, француската увертира за прв пат се појавува во дворските балети и опери на Жан-Батист Лили,[7] кои тој ги развил од сличен, дводелен облик наречен увертира, присутен во француските балети () уште во 1640-тите.[4] Овој вид француска увертира се состоел од бавен вовед со истакнат пунктиран ритам, проследен со живо движење во стилот на фугата. Увертирата честопати била придружена со низа танцови мелодии пред да се подигне завесата и често се враќала по прологот за правилно да го претстави дејството. Овој стил на увертира се користел и во англиската опера, особено во операта „Дидона и Енеј“ од Хенри Персел. Неговиот специфичен ритмички профил и функција го поттикнале францускиот стил на увертира пронајден во делата на доцните барокни композитори како Јохан Себастијан Бах, Георг Фридрих Хендл и Георг Филип Телеман. Стилот најчесто се користи во прелудиуми и свити, а може да се најде и во изведени вокални дела како што се кантатите, на пример во почетниот хор на кантатата на Бах „Nun komm, der Heiden Heiland, BWV 61“. Хендл исто така го користи францускиот стил на увертира во некои од неговите италијански опери, на пример во операта „Јулиј Цезар“ ().[8]

Италијанска увертира[уреди | уреди извор]

Во Италија, посебен облик наречен „увертира“ бил создаден во 1680-тите, а особено бил истакнат во оперите на Алесандро Скарлати. Овој облик се раширил низ Европа, заменувајќи го францускиот облик како стандардна оперска увертира до средината на 18 век.[9] Неговиот вообичаен облик се среќава во три генерално хомофонични ставови: брзо - бавно - брзо. Првото движење било обично во дводобна мера и во дур. Второто, бавно движење во претходните примери било обично прилично кратко и обично било во контрастен тоналитет. Завршниот, трет став, бил танц и обично со ритми на Гига или менует, и се враќал на тоналитетот на почетното движење. Како што се развивал обликот, првиот став често вклучувал елементи на фанфари и го добивал обликот на таканаречен облик на сонатина (облик на соната без т.н. проведба), додека вториот став станал попроширен и полирски.[9] Италијанските увертири честопати биле одделени од нивните опери и изведувани како независни концертни дела. Во овој контекст, тие станале важни во раната историја на симфонијата.[10]

18 век[уреди | уреди извор]

Пред 18 век, симфонијата и увертирата биле речиси ист облик и немало да се разликуваат доколку увертирите се издвоеле од оперите и се изведувале како независни инструментални парчиња, додека симфониите се изведувале пред оперите како увертири.[11] Откако (сериозната опера) била реформирана, увертирата почнала многу да се разликува од симфонијата, а композиторите почнале драматично и емотивно да ја поврзуваат содржината на увертирата со нивните опери. Увертирата би содржела елементи на самата опера, следејќи ја реформистичката идеологија дека музиката и сите други елементи на сцената служат за подобрување на заплетот. Типичен пример за такви увертири биле увертирите на Андре Гритри, во кои биле музички цитирани неколку арии.[12]

Операта во 19 век[уреди | уреди извор]

Во операта од 19 век, увертирата,, или како и да се нарече, генерално не е ништо повеќе од музика што се случува пред да се крене завесата. Увертирата за операта на Рихард Вагнер Лоенгрин е кратка независна ставка засновано на музиката на Гралот. Во италијанската опера по околу 1800 година „увертирата“ станала позната како симфонија.[13] Фишер, исто така, забележува дека поимот (буквално: „симфонија пред опера“) бил „ран термин за симфонија што се користи за отворање опера, т.е. како увертира“.[13]

Концертна увертира[уреди | уреди извор]

На почетокот на 19 век[уреди | уреди извор]

Иако до крајот на XVIII век, оперските увертири веќе почнале да се изведуваат како посебни ставови во концертните сали, „концертната увертира“ како независно концертно дело независно од сценските изведби и генерално засновано на книжевна тема, почнала да се појавува веќе на почетокот на романтизмот. Карл Марија фон Вебер напишал две концертни увертири, („Господарот на духовите“, 1811 година, ревизија на увертирата за неговата незавршена опера од 1805 година) и („Јубилејна увертира“, 1818 година, вклучувајќи ја химната Боже, спаси го кралот во нејзината кулминација). Сепак, увертирата на Феликс Менделсон (1826) генерално се смета за прва концертна увертира.[4] Другите придонеси на Менделсон за овој облик ги вклучуваат неговите увертири (1828), (1830; позната како Фингаливата пештера), (Убавата Мелусина, 1834) и (1839). Други значајни рани концертни увертири биле компонирани од Хектор Берлиоз (на пр. (1826) и (1828)).

Подоцна во 19 век[уреди | уреди извор]

Во 1850-тите, концертната увертира била заменета со симфониската песна, облик кој го смислил Франц Лист во неколку дела кои започнале како драматични увертири. Разликата помеѓу двата жанра била слободата да се обликува музичкиот облик според надворешните програмски барања.[4] Симфониската песна стана претпочитан облик за „понапредните“ композитори, како Сезар Франк, Камиј Сен-Санс, Рихард Штраус, Александар Скрјабин и Арнолд Шенберг, додека поконзервативните композитори како Антон Рубинштајн, Чајковски, Јоханес Брамс, Роберт Шуман и Артур Саливан останале верни на увертирата.[4] Во време кога симфониската песна веќе станала популарна, Брамс ја напишал својата Свечена академска увертира (Оп. 80) и Трагична увертира (Оп. 81). Пример за очигледното влијание на симфониската песна како облик врз увертирата е Увертирата 1812 на Петар Илич Чајковски (op. 49, 1880). Неговата исто толку позната Ромео и Јулија е исто така класифицирана како увертира-фантазија.

20 век[уреди | уреди извор]

Во европската музика по 1900 година, типичен пример за тоа дека увертирата почнува да се поврзува со традиционалните облици е Свечената увертира на Дмитри Шостакович (op. 96, 1954), поделена на два поврзани дела: „Алегрето“ и „ Престо“.[4] Големата, голема увертира () од Малколм Арнолд (op. 57; 1956), исто така еден од примерите на увертирата од 20 век, е пародија на темата на увертирата од преминот на 19-ти до 20-ти век составена за голем оркестар со оргули, проширена секција на лимен дувачки дел и задолжителни делови за четири пушки, три правосмукалки Хувер и една електрична чистачка на подот, а е посветена на американскиот претседател Х. К. Хувер.[14]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ „Ouverture“ (engleski). Merriam Webster. Посетено на 25. 9. 2019. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate= (help)CS1-одржување: непрепознаен јазик (link)
  2. ↑ Здравковић, Милован (2006). Речник основних позоришних појмова. Београд: Народно позориште у Београду. стр. 119. ISBN 86-331-3072-6.
  3. ↑ Јовановић, Рашко В. (1984). Позориште и драма. Београд: Вук Караџић. стр. 125.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Temperley 2001
  5. ↑ Blom 1954
  6. ↑ Carter i drugi
  7. ↑ Waterman i Anthony 2001
  8. ↑ Burrows 2012.
  9. ↑ 9,0 9,1 Fisher 2001.
  10. ↑ Larue 2001.
  11. ↑ Taruskin n. d.
  12. ↑ Charlton i Bartlet n. d.
  13. ↑ 13,0 13,1 Fisher 1998.
  14. ↑ Anon. 1957 ; Maycock 2009 ; Burton-Page nd

Литература[уреди | уреди извор]

  • Anon. 1957. "Music: Op. I for Vacuum Cleaners" Time (April 22).
  • Blom, Eric. 1954. "Overture". Grove's Dictionary of Music and Musicians, fifth edition, edited by Eric Blom. London: Macmillan Publishers; Toronto, Canada: Macmillan Publishers.
  • Burrows, Donald. 2012. Handel, second edition. Master Musicians Series. Oxford and New York: Oxford University Press.
  • Burton-Page, Piers. n.d. "Malcolm Arnold: A Grand, Grand Overture, Programme Note". Chester-Novello publisher's website (accessed 6 November 2009).
  • {{{2}}}. „{{{1}}}“, Grove Music Online, ed. L. Macy (посет. {{{3}}} г {{{4}}}), grovemusic.com (со претплата)..
  • Charlton, David and M. Elizabeth C. Bartlet. n.d. "Grétry, André-Ernest-Modeste." Grove Music Online.Oxford Music Online. Oxford University Press, accessed March 29, 2016,http://www.oxfordmusiconline.com/subscriber/article/grove/music/43361.
  • Fisher, Stephen C. 1998. "Sinfonia". The New Grove Dictionary of Opera, four volumes, edited by Stanley Sadie. London: Macmillan Publishers, Inc. Увертира.
  • Fisher, Stephen C. 2001. "Italian Overture." The New Grove Dictionary of Music and Musicians, second edition, edited by Stanley Sadie and John Tyrrell. London: Macmillan Publishers.
  • Larue, Jan. 2001. "Sinfonia 2: After 1700". The New Grove Dictionary of Music and Musicians, second edition, edited by Stanley Sadie and John Tyrrell. London: Macmillan Publishers.
  • Maycock, Robert. 2009. "What's On/Programme Notes, Malcolm Arnold (1921–2006), A Grand, Grand Overture, Op. 57 (1956)" BBC Proms programme, Prom 76: Last Night of the Proms (Saturday 12 September).
  • Taruskin, Richard. n.d. Chapter 10: "Instrumental Music Lifts Off." In his Music In The Seventeenth And Eighteenth Centuries (Oxford History of Western Music). New York: Oxford University Press. Retrieved 29 March 2016.
  • Temperley, Nicholas. 2001. "Overture". The New Grove Dictionary of Music and Musicians, second edition, edited by Stanley Sadie and John Tyrrell. London: Macmillan Publishers.
  • Waterman, George Gow, and James R. Anthony. 2001. "French Overture". The New Grove Dictionary of Music and Musicians, second edition, edited by Stanley Sadie and John Tyrrell. London: Macmillan Publishers.
  • Barnes, Harold, "Borodin, Alexander Porfir'yevich", The New Grove Dictionary of Music and Musicians (London: Macmillan, 1980), 20 vols. ISBN 0-333-23111-2
  • Bonds, Mark Evan, "Symphony: II. 19th century," The New Grove Dictionary of Music and Musicians, Second Edition (London: Macmillan, 2001), 29 vols. ISBN 0-333-60800-3.
  • Brown, David, Mussorgsky: His Life and Works (Oxford and New York: Oxford University Press, 2002). ISBN 0-19-816587-0
  • Clapham, John, ed. Stanley Sadie, "Dvořák, Antonin", The New Grove Dictionary of Music and Musicians (London: Macmillan, 1980), 20 vols. ISBN 0-333-23111-2
  • Clapham, John, ed. Stanley Sadie, "Smetana, Bedřich", The New Grove Dictionary of Music and Musicians (London: Macmillan, 1980), 20 vols. ISBN 0-333-23111-2
  • Fallon, Daniel M. and Sabina Teller Ratner, ed. Stanley Sadie, "Saint-Saëns, Camille", The New Grove Dictionary of Music and Musicians, Second Edition (London: Macmillan, 2001), 29 vols. ISBN 0-333-60800-3
  • Hepokoski, James, ed. Stanley Sadie, "Sibelius, Jean", The New Grove Dictionary of Music and Musicians, Second Edition (London: Macmillan, 2001), 29 vols. ISBN 0-333-60800-3
  • Larue, Jan and Eugene K. Wolf, ed. Stanley Sadie, "Symphony: I. 18th century," The New Grove Dictionary of Music and Musicians, Second Edition (London: Macmillan, 2001), 29 vols. ISBN 0-333-60800-3.
  • Kennedy, Michael, "Absolute Music", "Program Music" and "Symphonic Poem", The Oxford Dictionary of Music (Oxford and New York: Oxford University Press, 1986, 1985). ISBN 0-19-311333-3
  • Latham, Allison, ed. Allison Latham, "Symphonie Fantastique", The Oxford Companion to Music (Oxford and New York: Oxford University Press, 2002). ISBN 0-19-866212-2
  • Macdonald, Hugh, ed Stanley Sadie, "Symphonic Poem", The New Grove Dictionary of Music and Musicians (London: Macmillan, 1980), 20 vols. ISBN 0-333-23111-2
  • Macdonald, Hugh, ed. Stanley Sadie, "Transformation, thematic", The New Grove Dictionary of Music and Musicians, Second Edition (London: Macmillan, 2001), 29 vols. ISBN 0-333-60800-3
  • Maes, Francis, tr. Arnold J. Pomerans and Erica Pomerans, A History of Russian Music: From Kamarinskaya to Babi Yar (Berkeley, Los Angeles and London: University of California Press, 2002). ISBN 0-520-21815-9
  • Mueller, Rena Charin: Liszt's "Tasso" Sketchbook: Studies in Sources and Revisions, Ph. D. dissertation, New York University 1986.
  • Murray, Michael, French Masters of the Organ: Saint-Saëns, Franck, Widor, Vierne, Dupré, Langlais, Messiaen (New Haven and London: Yale University Press, 1998).
  • Orledge, Robert, ed. Stanley Sadie, "Koechlin, Charles", The New Grove Dictionary of Music and Musicians (London: Macmillan, 1980), 20 vols. ISBN 0-333-23111-2
  • Sadie, Stanley, ed. Stanley Sadie, "Opera: I. General", The New Grove Dictionary of Music and Musicians (London: Macmillan, 1980), 20 vols. ISBN 0-333-23111-2
  • Schonberg, Harold C., The Great Conductors (New York: Simon and Schuster, 1967). Library of Congress Catalog Card Number 67-19821.
  • Searle, Humphrey, ed Stanley Sadie, "Liszt, Franz", The New Grove Dictionary of Music and Musicians, First Edition (London: Macmillan, 1980), 20 vols. ISBN 0-333-23111-2
  • Searle, Humphrey, ed. Alan Walker, "The Orchestral Works", Franz Liszt: The Man and His Music (New York: Taplinger Publishing Company, 1970). SBN 8008-2990-5
  • Shulstad, Reeves, ed. Kenneth Hamilton, "Liszt's symphonic poems and symphonies", The Cambridge Companion to Liszt (Cambridge and New York: Cambridge University Press, 2005). ISBN 0-521-64462-3 (paperback).
  • Spencer, Jennifer, ed. Stanley Sadie, "Lyadov, Anatol Konstantinovich", The New Grove Dictionary of Music and Musicians (London: Macmillan, 1980), 20 vols. ISBN 0-333-23111-2
  • Spencer, Piers, ed. Allison Latham, "Symphonic poem [tone-poem]", The Oxford Companion to Music (Oxford and New York: Oxford University Press, 2002). ISBN 0-19-866212-2
  • Temperley, Nicholas, ed. Stanley Sadie, "Overture", The New Grove Dictionary of Music and Musicians, Second Edition (London: Macmillan, 2001), 29 vols. ISBN 0-333-60800-3
  • Ulrich, Homer, Symphonic Music: Its Evolution since the Renaissance (New York: Columbia University Press, 1952).
  • Walker, Alan, Franz Liszt, Volume 2: The Weimar Years, 1848-1861 (New York: Alfred A Knopf, 1989). ISBN 0-394-52540-X
Нормативна контрола
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Увертира&oldid=5001483“