Прејди на содржината

Тобијас Смолет

Од Википедија — слободната енциклопедија
Тобијас Смолет
Роден/а19 март 1721(1721-03-19)
Рентан, Далуерн, Шкотска
Починат/а17 септември 1771(1771-09-17) (возр. 50)
Ливорно, Големо Војводство Тоскана
ЗанимањеПисател, хирург
Апсолвент наГлазговски универзитет
Единбуршки универзитет
Абердински универзитет
Период1748–1771
Жанрпикарски роман, сатира

 

Тобијас Смолет прикажан на Скотовиот споменик

Тобијас Џорџ Смолет (крстен на 19 март 1721 година - 17 септември 1771 година) — шкотски писател и хирург. [1] Тој бил најпознат по пишувањето пикарски романи како што се „Авантурите на Родерик Рендом“ (1748), „Авантурите на Перегрин Пикл“ (1751) и „Експедицијата на Хамфри Клинкер“ (1771), [2] кои влијаеле врз подоцнежните генерации британски романописци, вклучувајќи го и Чарлс Дикенс. Неговите романи биле либерално променети од современите печатари; авторитативно издание на секој од нив било уредено од д-р О.М. Брак Џуниор и други.

Ран живот и семејство

[уреди | уреди извор]

Смолет бил роден во Далуeрн, денес дел од Рентан во денешен Западен Данбартоншир, Шкотска, и бил крстен на 19 март 1721 година (неговиот датум на раѓање се претпоставува дека бил 3 дена претходно). [2] Тој бил четвртиот син на Арчибалд Смолет од Бонхил, судија и земјопоседник, лорд од Бонхил, кој живеел во Далуeрн[3] на реката Левен, кој починал околу 1726 година, кога Смолет имал само пет години. Неговата мајка Барбара Смолет, родена Канингем, го однела семејството таму, сè до нејзината смрт околу 1766 година. Тој имал брат, капетан Џејмс Смолет, и сестра, Џин Смолет, која се омажила за Александар Телфер од Симингтон, Ершир. Џин го наследила Бонхил по смртта на нејзиниот братучед-германец, Сер Џејмс Смолет, и го вратила своето моминско презиме Смолет во 1780 година. Тие живееле на улицата „Сент Џон“ во близина на Канонгејт и имале син кој бил во војска.

Образование и кариера

[уреди | уреди извор]

Смолет се школувал во Дамбартонската гимназија и на Глазговскиот универзитет, каде што студирал медицина и на крајот се квалификувал како хирург. Некои биографи тврдат дека потоа продолжил на Глазговскиот универзитет, но заминал без да се стекне со диплома. Други наведуваат дека неговата кариера во медицината била на второ место по неговите книжевни амбиции на 18-годишна возраст, и дури во 1750 година, Смолет ја добил својата диплома по доктор по медицина на Абердинскиот универзитет.

Во 1739 година тој заминал во Лондон откако ја напишал драмата „Убиството на кралот“, за убиството на шкотскиот крал Јаков I. Неуспешен во поставувањето на оваа драма на сцена, тој добил задача да работи како поморски хирург на бродот Чичестер и отпатувал во Јамајка, каде што живеел неколку години. Во 1742 година служел како хирург за време на катастрофалната кампања за освојување на Картагена. Овие искуства подоцна биле вклучени во наративот на неговите романи.

Тој се оженил со богата јамајканска наследничка, Ен „Ненси“ Ласелс (1721–1791). Таа била ќерка на Вилијам Ласелс, но не можела да пристапи до своето наследство бидејќи истото било инвестирано во земја и робови. По враќањето во Британија, на крајот од неговата морнаричка служба, Смолет основал канцеларија на Даунинг стрит, но неговата сопруга не му се придружила сè до 1747 година; тие имале ќерка Елизабет, која починала на 15 години околу 1762 година. Неговите два мајчини јазици биле англиски и шкотски јазик. Тој преведувал познати дела од просветителството од други европски јазици.

Првото објавено дело на Смолет во 1746 година била песна за Битката кај Калоден со наслов „Солзите на Шкотска“. Сепак, „ Авантурите на Родерик Рендом“, полуавтобиографска приказна за „северна Британија во процес на создавање“ го направила неговото име познато. Неговата поезија била опишана како „нежна, слатка која мрмори како поток“. [4] „Авантурите на Родерик Рендом“ била моделирана според „Гил Блас“ од Лесаж и покрај нејзината скандалозна содржина што опфаќа „снобизам, проституција, долгови и навестување на хомосексуалност“, била објавена во 1748 година. После тоа, Смолет конечно ја објавил својата трагедија „Убиството на кралевите“, иако никогаш не била изведена.

Во 1750 година, тој заминал во Франција, каде што набавил материјал за својот втор роман, „Авантурите на Перегрин Пикл“, кој доживеал уште еден успех. Откако кратко време живеел во Бат, се вратил во Лондон и ја објавил „Авантурите на Фердинанд, грофот на Фатом“ во 1753 година, но книгата не се продавала добро и тој се задолжил. Неговите романи ги објавил познатиот лондонски книжар Ендру Милар. [5] Смолет бил сметан за „човек на книжевноста“ и се поврзал со личности како Дејвид Гарик, Лоренс Стерн, Оливер Голдсмит и Семјуел Џонсон, кого го нарекол „големиот книжевен хан“.

Во 1755 година го објавил англискиот превод на романот „Дон Кихот“ од Мигел де Сервантес, кој го ревидирал во 1761 година. Во 1756 година, накратко станал уредник на 58-томното списание „Универзална историја“ и уредник на „Критички преглед“ , од кое подоцна адмиралот Сер Чарлс Ноулс покренал успешна тужба за клевета против него, и добил тримесечна затворска казна и парична казна од 100 фунти.

Портрет на Смолет од непознат уметник, 1770 година

Потоа Смолет започнал со она што го сметал за свое главно дело, „Комплетна историја на Англија“ (1757–1765), кое му помогнало да ги врати финансиите, заедно со профитот од неговата единствена изведена претстава, фарса, „Одмаздата; или катраните на Стара Англија“. По неговото затворање, тој го искористил искуството за да создаде уште еден роман, „Животот и авантурите на Сер Ланселот Гривс“ (1760). [2]

Во 1763 година, Смолет се разболел, можеби од туберкулоза, и го загубил своето единствено дете на 15-годишна возраст. Тој се откажал од уредништвото и, со сопругата Ненси, се преселил во континентална Европа, што довело до објавувањето на „Патувања низ Франција и Италија“ (1766). Тој исто така ја објавил „Историјата и авантурите на еден атом“ (1769), во која го искажал своето мислење за британската политика за време на Седумгодишната војна, претставена како приказна од древна Јапонија. Во 1768 година, годината кога се преселил во Италија, Смолет му ја доверил на Роберт Канингем Греам продажбата на робовите што сè уште ги поседувал на Јамајка.

Понатамошната посета на Шкотска му помогнала да го напише неговиот последен роман, „Експедицијата на Хамфри Клинкер“ (1771), објавен во годината на кога починал. Некое време страдал од цревни заболувања. Откако барал лек во Бат, се пензионирал во Италија, каде што починал во септември 1771 година и бил погребан на Староанглиските гробишта во Ливорно.

Споменици

[уреди | уреди извор]

Во негова чест покрај основното училиште „Рентон“ во Данбартоншир, Шкотска, постои и споменик во негова чест, на кој има латински натпис. Областа околу споменикот била подобрена во 2002 година, со објаснувачка плоча. По неговата смрт во Италија во 1771 година, неговата братучетка Џејн Смолет го изградила споменикот во Рентон во 1774 година. Тој се состои од висок тоскански столб на кој се наоѓа урна. На постољето има латински натпис напишан од професорот Џорџ Стјуарт од Единбург, Џон Ремзи од Охтертајр и д-р Семјуел Џонсон. Тоа претставува објект од категорија А, заштитена како споменик на природата.

Споменик на Тобијас Смолет во Рентон

Исто така, има плоча во неговата привремена резиденција во Единбург, веднаш до Ројал Мајл на почетокот од улицата Сент Џонс, каде што живеела неговата сопруга по неговата смрт, барем до 1785 година. На неа се наведува дека тој живеел во куќата на неговата сестра, г-ѓа Телфер, во текот на летото 1766 година. Втора плоча (која ја датира зградата од 1758 година, што ја прави релативно нова во тоа време) наведува дека тој „повремено престојувал тука“, што имплицира повеќе од една посета.

Смолет бил еден од 16-те шкотски писатели и поети прикажани на долниот дел од Скотовиот споменик на улицата Принсес, Единбург. Тој се појавува на крајната лева страна од источната страна. Постојат улици именувани според него во Ница, Франција и во Ливорно, Италија, каде што бил погребан.

Наводи во книжевноста

[уреди | уреди извор]

Лоренс Стерн, во своето „Сентиментално патување низ Франција и Италија“, се осврнал на Смолет под прекарот Смелфунгус, поради острата навреда што Смолет ја упатил врз институциите и обичаите на земјите што ги посетувал и ги опишал во своето дело „Патувања низ Франција и Италија“. [6]

Г-дин Брук во „Мидлмарч“ од Џорџ Елиот му кажала на г-дин Касубон: „Или натерајте ја Доротеја да ви чита лесни работи, Смолет – Родерик Рендом, Хамфри Клинкер. Малку се општи, но таа можеби ќе прочита сè што е сега кога е мажена, знаете. Се сеќавам дека ме насмеаа необично – има една смешна приказна за панталоните на еден постилион“.

Во романот „Саем на суетата“ од В.М. Такери, Ребека Шарп и госпоѓица Роуз Кроли го читаат Хамфри Клинкер: „Еднаш, кога г-дин Кроли праша што читаат младите, гувернантата одговори „Смолет“. „О, Смолет“, рече г-дин Кроли, сосема задоволен. „Неговата историја е подосадна, но во никој случај не е толку опасна како онаа на г-дин Хјум. Дали читате историја?“ „Да“, рече госпоѓица Роуз; без, сепак, да додаде дека тоа е историјата на г-дин Хамфри Клинкер.“

„Дејвид Коперфилд“ од Чарлс Дикенс споменува дека неговиот млад главен лик ги сметал делата на Смолет меѓу неговите омилени како дете.

Џон Белерс се повикува на делата на Смолет во неговата серија за Џони Диксон, каде што професорот Родерик Рендом Чилдермас открива дека неговиот покоен татко Маркус, кој бил професор по англиски јазик, ги именувал сите свои синови според ликовите од делата на Смолет: Родерик Рендом, Перегрин Пикл, Хамфри Клинкер, па дури и „Фердинанд Гроф Фатом“, кој обично се потпишувал како ФЦФ Чилдермас.

Џорџ Орвел го пофалил Тобијас како „најдобриот шкотски романописец“.

Во петтиот роман на Хју Волпол, „Тврдост“, протагонистот Питер се осврнува на Перегрин Пикл како на текст што го инспирирал да ги документира своите мемоари,

  • 1746: Совет [7]
  • 1747: Укор: Сатира, продолжение на „Совет“ [7]

Мали песни

[уреди | уреди извор]
  • „Солзите на Шкотска“
  • „Стиховите за млада дама што свири на чембало и пее“
  • „Љубовна елегија“
  • „Бурлеска“
  • „Радост“
  • "Спиј"
  • „Левен Вотер“
  • „Синооката Ана“
  • „Независност“
  • 1755: Историјата и авантурите на познатиот Дон Кихот, преведено од оригиналниот шпански јазик на Мигел де Сервантес. [7] Том 1: [8] Том 2:. [9] - се смета за ревизија на преводот од Чарлс Џервас

француски

[уреди | уреди извор]
  • 1761–1765: Делата на Волтер, англиски превод на Волтер во 35 тома, кој Смолет го уредил со Томас Франклин. [10]
  • 1748: Авантурите на Родерик Рендом, објавено анонимно (ревидирано 1748, 1749 и 1755)
  • 1751: Авантурите на Перегрин Пикл, објавено анонимно (ревидирано 1758, 1765 и 1769)
  • 1753: Авантурите на грофот Фердинанд Фатом
  • 1762: Животот и авантурите на Сер Ланселот Гривс, прво издание на книгата, првично серијализирано во The British Magazine, јануари 1760 - декември 1761 година (видете подолу)
  • 1769: Историјата и авантурите на еден атом
  • 1771: Експедицијата на Хамфри Клинкер

Претстави

[уреди | уреди извор]
  • 1749: Кралубиството; или, Јаков Први, од Шкотска: Трагедија (драма) [7]
  • 1757: Одмаздата; или, катрани на стара Англија: комедија, анонимно објавена; претстава изведена на 22 јануари [7]

Нефикција

[уреди | уреди извор]
  • 1756: A Compendium of Authentic and Entertaining Voyages, published anonymously[7]
  • 1757: A Complete History of England, Deduced from the Descent of Julius Cæsar, to the Treaty of Aix la Chapelle, 1748. Containing the Transactions of One Thousand Eight Hundred and Three Years., in four volumes.[11] Smollett followed this with Continuation of the Complete History of England (1760–1765, five volumes).[12]
  • 1766: Travels through France and Italy[7]
  • 1768–1769: The Present State of all Nations, in eight volumes[7]
  • The Narrative of the Base and Inhuman Arts that were Lately Practised upon the Brain of Habbakkuk Hilding
  • The Expedition against Carthagena
  • The Dying Prediction
  • Commentary on a Philosophical Dictionary, ten volumes

Периодични изданија

[уреди | уреди извор]
  • 1756: Уредник и коавтор на „Критички преглед“; или „Анали на книжевноста“, периодично издание кое излегувало полугодишно до 1790 година [7]
  • Датум непознат: Уредник, Универзална историја [2]
  • 1760: Британското списание, периодично издание објавено во осум тома; Том 1 и 2 го вклучуваат првото објавување на „Лонселот Гривс“ (видете подолу) [7]

„Експедицијата на Хамфри Клинкер“ била адаптирана за радио во три епизоди од по едночасовен период во август 2008 година. Била драматизирана од Ивон Антробус, а главните улоги ги играле Стјуарт Меклафлин како Клинкер и Најџел Ентони како Метју Брамбл.

  1. ↑ Lewis, Jeremy (2003). Tobias Smollett. Jonathan Cape. OCLC 606995602.
  2. 1 2 3 4 MacPherson, Hamish (14 March 2021). „Back in the Day - Pioneering novelist who turned to writing after falling on hard times“. The National - Seven Days. стр. 11. Посетено на 14 March 2021.
  3. ↑ „Renton, Old Dalquhurn House | Canmore“. canmore.org.uk (англиски). Посетено на 2021-03-14.
  4. ↑ George Gilfillan's dissertation in The Poetical Works of Johnson, Parnell, Gray and Smollett 1855, kindle ebook 1855 ASIN B004TQHGGE
  5. ↑ „Andrew Millar Project, University of Edinburgh“. www.millar-project.ed.ac.uk. Посетено на 2016-06-03.
  6. ↑ Head, Dominic, уред. (2006). Travels through France and Italy. The Cambridge Guide to Literature in English (3rd. изд.). Cambridge University Press. стр. 1124.
  7. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Cox, Michael, editor, The Concise Oxford Chronology of English Literature, Oxford University Press, 2004, ISBN 0-19-860634-6
  8. ↑ de Cervantes Saavedra, Miguel (1755). The History and Adventures of the Renowned Don Quixote, Volume 1. A. Millar.
  9. ↑ de Cervantes Saavedra, Miguel (1755). The History and Adventures of the Renowned Don Quixote, Volume 2. A. Millar.
  10. ↑ „Smollett, Tobias George“. Оксфордски речник на национални биографии (online. изд.). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/25947.CS1-одржување: ref=harv (link) (бара Претплата или членство во британска јавна библиотека .)
  11. ↑ T[obias] Smollett (1757). A Complete History of England, Deduced from the Descent of Julius Cæsar, to the Treaty of Aix la Chapelle, 1748. Containing the Transactions of One Thousand Eight Hundred and Three Years. London: Printed for James Rivington and James Fletcher, at the Oxford-Theatre, in Pater-noster Row. OCLC 78076911. Volume I, Volume II, Volume III, and Volume IV.
  12. ↑ T[obias] Smollett (1760–1765). Continuation of the Complete History of England. London: Printed for Richard Baldwin, at the Rose in Paternoster-Row. OCLC 1003869056. Volume I (1760), Volume II (1760), Volume III (1760), Volume IV (1761), and Volume V (1765).

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]
Викицитат има збирка цитати поврзани со:
Викиизвор на англиски јазик содржи текст на тема:
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Тобијас_Смолет&oldid=5450009“