Преднонепчена согласка

Места на; творба
	Уснени
	Двоуснени
	Уснено–заднонепчени
	Уснено–преднојазични
	Усненозабни
	Забноуснена
	Двозабни
	Преднојазични
	Јазичноуснени
	Меѓузабни
	Забни
	Забно-венечни
	Венечни
	Задновенечни
	Заднонепчено-венечни
	Свиени
	Среднојазични
	Задновенечни
	Венечно-преднонепчени
	Преднонепчени
	Уснено-преднонепчени
	Заднонепчени
	Ресични
	Ресично-надгласилни
	Заднојазични
	Голтнички
	Надгласилно-голтнички
	Надгласилни
	Гласилни
	Облик на јазикот
	Врвнојазични
	Рамнојазични
	Подјазични
	Странични
	Преднонепчени
	Голтнички
	Поврзано: Начин на творба
	Оваа страница содржи фонетски информации изразени со МФА, кои може да не се прикажат исправно кај некои прелистувачи. [Помош]
	преглед; разговор; уреди;

Преднонепчените согласки (тврдонепчени или палатали)^[1]^[2] се согласки коишто се создаваат со доближување на главнината на јазикот до тврдото непце. Кога врвот на јазикот се доближува до непцето свртен наназад, добиената согласка се нарекува свиена (ретрофлекс).

Особености[уреди | уреди извор]

Најчест вид на преднонепчени согласки е сеприсутната приближна согласка [j] (ј), која се вбројува во десетте најзастапени гласови во светските јазици. Носната согласка [ɲ] (њ) е исто така честа, и се јавува во околу 35% од јазиците,^[3] но, за разлика од македонскиот, во највеќето нејзината еквивалентна препречна согласка не е [c] (ќ), туку слеаната [t͡ʃ] (ч). Само неколку јазици во северна Евроазија, Америка и средна Африка ги разликуваат преднонепчените избувни од задновенечни слеани согласки - како македонскиот, унгарскиот, чешкиот, словачкиот, латвискииот, турскиот и албанскиот.

Согласките со други главни творби можат да се палатализираат (омекнуваат)^[4], каде површината на јазикот се доближува до тврдото непце. На пример, македонското [ʃ] (ш) има таков предонепчен дел, иако главната творба се образува со ставање на јазикот на горното непце (оваа творба се нарекува преднонепчено-венечна или „палатоалвеоларна“).

Во фонологијата, венечно-преднонепчените, преднонепчено-венечните и преднонепчено-заднонепчените согласки се групираат како преднонепчени, бидејќи овие категории ретко се разликуваат од вистинските преднонепчени согласки. Понекогаш на овој начин може да се анализираат и палатализираните венечни и забни согласки.

Преднонепчени согласки по МФА[уреди | уреди извор]

Во македонскиот, преднонепчени се гласовите њ, ќ, ѓ, ј и љ. Согласно Меѓународната фонетска азбука (МФА), постојат следниве преднонепчени согласки:

МФА	Опис	Пример
МФА	Опис	Јазик	Правопис	МФА	Значење
	преднонепчена носна согласка	македонски	чешање	[t͡ʃɛʃaɲɛ]	чешање
	безвучна преднонепчена избувна согласка	македонски	вреќа	[vrɛca]	вреќа
	звучна преднонепчена избувна согласка	македонски	раѓање	[raɟaɲɛ]	раѓање
	безвучна преднонепчена струјна согласка	германски	nicht	[nɪçt]	не
	звучна преднонепчена струјна согласка	шпански	yema	[ʝema]	жолчка
	преднонепчена приближна согласка	македонски	крај	[kraj]	крај
	преднонепчена странична приближна согласка	македонски	љубов	[ʎubɔv]	љубов
	звучна преднонепчена уфрлена согласка	свахили	hujambo	[huʄambo]	здраво
	преднонепчена чрапава согласка	нǀу	ǂoo	[ǂoo]	маж

Поврзано[уреди | уреди извор]

Наводи[уреди | уреди извор]

↑ Кепески, Круме (1990). Граматика на македонскиот литературен јазик (X. изд.). Скопје: Просветно Дело. стр. 65.
↑ „палатал“ — Лексикон на македонскиот јазик
↑ Ian Maddieson (со глава од Sandra Ferrari Disner); Patterns of sounds; Cambridge University Press, 1984. ISBN 0-521-26536-3
↑ „палатализација“ — Лексикон на македонскиот јазик

Ladefoged, Peter; Maddieson, Ian (1996). The Sounds of the World's Languages. Oxford: Blackwell. ISBN 978-0-631-19815-4.


п р у Табела на белодробни согласки по МФА аудио
По место →	Уснени				Преднојазични								Среднојазични						Заднојазични				Гласилни
↓ По начин	Двоуснени		Уснено-забни		Забни		Венечни		Задно-венеч.		Свиени		Предно-непчени		Заднонепчени		Ресични		Голтнички		Надгласилни		Гласилни
Носни	m̥	m		ɱ		n̪	n̥	n		n̠		ɳ	ɲ̥	ɲ	ŋ̊	ŋ		ɴ
Избувни	p	b	p̪	b̪	t̪	d̪	t	d			ʈ	ɖ	c	ɟ	k	ɡ	q	ɢ			ʡ		ʔ
Струјни	ɸ	β	f	v	θ	ð	s	z	ʃ	ʒ	ʂ	ʐ	ç	ʝ	x	ɣ	χ	ʁ	ħ	ʕ	ʜ	ʢ	h	ɦ
Приближни				ʋ				ɹ				ɻ		j		ɰ
Трепетни		ʙ						r				ɽ͡r						ʀ				я *
Едноударни		ⱱ̟		ⱱ				ɾ				ɽ						ɢ̆				ʡ̯
Стран. струј.							ɬ	ɮ			ɭ˔̊		ʎ̥˔	ʎ˔	ʟ̝̊	ʟ̝
Стран. прибл.								l				ɭ		ʎ		ʟ
Стран. едноуд.								ɺ				ɺ̠		ʎ̯

**Небелодробни согласки**
Чкрапави	ʘ	ǀ	ǃ		ǂ		ǁ
Чкрапави	ʘ̃	ʘ̃ˀ	ʘ͡q		ʘ͡qʼ
Уфрлени	ɓ	ɗ	ʄ	ᶑ	ɠ		ʛ
Исфрлени	pʼ	tʼ	cʼ	ʈʼ	kʼ		qʼ
	fʼ	θʼ	sʼ	ɬʼ	xʼ		χʼ
	tsʼ	tɬʼ	cʎ̝̥ʼ	tʃʼ	ʈʂʼ	kxʼ	kʟ̝̊ʼ

**Слеани согласки**
p̪f	b̪v	ts	dz	tʃ	dʒ	tɕ	dʑ	ʈʂ	ɖʐ
		tɬ	dɮ	cç	ɟʝ	cʎ̥˔	ɟʎ˔	kʟ̝̊	ɡʟ̝

**Сложени согласки**
Незаградни	ʍ	w	ɥ	ɧ
Заградни	k͡p	ɡ͡b	ŋ͡m

Табелава содржи фонетски симболи што може да не се прикажат правилно кај некои прелистувачи. [Помош]

Онаму кајшто симболите се дадени во парови, „лев—десен“ претставува „безвучна—звучна“ согласка.

Исенчените полиња претставуваат неизводливи гласовни творби.

* Симболот го нема во МФА.

[МакГрам-1] Кепески, Круме (1990). Граматика на македонскиот литературен јазик (X. изд.). Скопје: Просветно Дело. стр. 65.

[2] „палатал“ — Лексикон на македонскиот јазик

[3] Ian Maddieson (со глава од Sandra Ferrari Disner); Patterns of sounds; Cambridge University Press, 1984. ISBN 0-521-26536-3

[4] „палатализација“ — Лексикон на македонскиот јазик

[1]

[2]

[3]

[4]