Таџичка азбука

Од Википедија — слободната енциклопедија
(Пренасочено од Таџикистанска азбука)
Грбот на Таџичка ССР со името на државата на кирилица, латиница и персиско-арапско писмо.

Таџичка азбука е термин кој ги опфаќа сите писма со кои се запишувал таџичкиот јазик. Првично, поради влијанието на Исламот, јазикот се запишувал со персиско-арапско писмо, кое подоцна за краток период било заменето со латиница. Латиница пак во времето на СССР била заменета со кирилица, која и денес е доминантно и официјално писмо за запишување на јазикот. Покрај овие три, јудејско-таџичкиот дијалект користел хебрејско писмо, но и овој дијалект денес сè повеќе користи кирилица.

Азбуки[уреди | уреди извор]

Персиско-арапско писмо[уреди | уреди извор]

ر ذ د خ ح چ ج ث ت پ ب ا
/ɾ/ /z/ /d/ /χ/ /h/ /tʃ/ /dʒ/ /s/ /t/ /p/ /b/ /o/
ق ف غ ع ظ ط ض ص ش س ژ ز
/q/ /f/ /ʁ/ /ʔ/ /z/ /t/ /z/ /s/ /ʃ/ /s/ /ʒ/ /z/
ی ه و ن م ل گ ک
/j/ /h/ /v/ /n/ /m/ /l/ /ɡ/ /k/

Латиница[уреди | уреди извор]

Латиницата била воведена по Руската револуција во 1917 година за да се зголеми писменоста на населението.

A a B ʙ C c Ç ç D d E e F f G g Ƣ ƣ H h I i Ī ī
/a/ /b/ /tʃ/ /dʒ/ /d/ /e/ /f/ /ɡ/ /ʁ/ /h/ /i/ /ˈi/
J j/Y y K k L l M m N n O o P p Q q R r S s Ş ş T t
/j/ /k/ /l/ /m/ /n/ /o/ /p/ /q/ /ɾ/ /s/ /ʃ/ /t/
U u Ū ū V v X x Z z Ƶ ƶ '
/u/ /ɵ/ /v/ /χ/ /z/ /ʒ/ /ʔ/

Кирилица[уреди | уреди извор]

Кирилицата била воведена за времето на СССР и ја заменила латиницата.

А а Б б В в Г г Д д Е е Ё ё Ж ж З з И и Й й К к
/a/ /b/ /v/ /ɡ/ /d/ /e/ /jɒ/ /ʒ/ /z/ /i/ /j/ /k/
Л л М м Н н О о П п Р р С с Т т У у Ф ф Х х Ч ч
/l/ /m/ /n/ /o/ /p/ /ɾ/ /s/ /t/ /u/ /f/ /χ/ /tʃ/
Ш ш Ъ ъ Э э Ю ю Я я Ғ ғ Ӣ ӣ Қ қ Ӯ ӯ Ҳ ҳ Ҷ ҷ
/ʃ/ /ʔ/ /e/ /ju/ /ja/ /ʁ/ /ˈi/ /q/ /ɵ/ /h/ /dʒ/

Буквите ц, щ, and ы се користат за позајмени зборови.

Хебрејско писмо[уреди | уреди извор]

ג״ ג׳ ג גּ בּ ב איֵ איִ אוּ אוׄ אָ אַ
/dʒ/ /tʃ/ /ʁ/ /ɡ/ /b/ /v/ /e/ /i/ /u/ /ɵ/ /o/ /a/
מ ם ל כּ ךּ כ ך י ט ח ז ז ו ה ד
/m/ /l/ /k/ /χ/ /j/ /t/ /ħ/ /ʒ/ /z/ /v/ /h/ /d/
ת שׁ ר ק צ ץ פּ ףּ פ ף ע ס נ ן
/t/ /ʃ/ /r/ /q/ /s/ /p/ /f/ /ʔ/ /s/ /n/

Примери[уреди | уреди извор]

латиница кирилица персиско-арапско македонски
Tamomi odamon ozod ʙa dunjo meojand va az lihozi manzilatu huquq ʙo ham ʙaroʙarand. Hama sohiʙi aqlu viçdonand, ʙojad nisʙat ʙa jakdigar ʙarodarvor munosaʙat namojand. Тамоми одамон озод ба дунё меоянд ва аз лиҳози манзилату ҳуқуқ бо ҳам баробаранд. Ҳама соҳиби ақлу виҷдонанд, бояд нисбат ба якдигар бародарвор муносабат намоянд. تمام آدمان آزاد به دنیا می‌آیند و از لحاظ منزلت و حقوق با هم برابرند. همه صاحب عقل و وجدانند، باید نسبت به یکدیگر برادروار مناسبت نمایند. Сите човечки суштествa се раѓaaт слободни и еднакви по достоинство и правa. Tиe се обдарени со разум и совест и требa да се однесувaaт еден кон друг во дуxот на општочовечкaтa припaдност.

Азбуките[уреди | уреди извор]

кирилица латиница персиско-арапско МФА примери
А а A a َ, اَ /a/ санг= سنگ = سَنگ
Б б B ʙ /b/ барг = برگ = بَرگ
В в V v و /v/ номвар = نامور = ناموَر
Г г G g گ /ɡ/ санг= سنگ = سَنگ
Ғ ғ Ƣ ƣ /ʁ/ ғор = غار, Бағдод = بغداد = بَغداد
Д д D d /d/ модар = مادر = مادَر, Бағдод = بغداد = بَغداد
Е е E e ی /e/ шер = شیر, меравам = می‌روم = می‌رَوَم
Ё ё Jo jo یا /jɔ/ дарё = دریا, осиёб = آسیاب
Ж ж Ƶ ƶ ژ /ʒ/ жола = ژاله, каждум = کژدم = کَژدُم
З з Z z ﺽ ,ﻅ ,ﺫ ,ﺯ /z/ баъз = بعض, назар = نَظَر, заҳоб = ذَهاب, замин = زَمیِن
И и I i اِ, ِ /i/ ихтиёр = اِختیار
Ӣ ӣ Ī ī ی /ˈi/ зебоӣ = زیبائی
Й й J j یْ, ی /j/ май = مَی
К к K k ک /k/ кадом = کَدام
Қ қ Q q /q/ қадам = قَدَم
Л л L l /l/ лола = لاله
М м M m /m/ мурдагӣ = مُردَگیِ
Н н N n /n/
О о O o ا ,آ /ɔ/
П п P p پ /p/
Р р R r /ɾ/
С с S s ﺙ ,ﺹ ,ﺱ /s/
Т т T t ﺕ ,ﻁ /t/
У у U u اُ, ُ /u/
Ӯ ӯ Ū ū او ,و /ɵ/
Ф ф F f /f/
Х х X x /χ/
Ҳ ҳ H h /h/
Ч ч C c چ /tʃ/
Ҷ ҷ Ç ç /dʒ/
Ш ш Ş ş /ʃ/
ъ ' /ʔ/
Э э E e ای /e/
Ю ю Ju ju یُ ,یو /ju/
Я я Ja ja یه, یَ /ja/

Notes[уреди | уреди извор]

  1. ^ Schlyter, B. N. (2003) Sociolinguistic Changes in Transformed Central Asian Societies Архивирано на 22 декември 2007 г.
  2. ^ Keller, S. (2001) To Moscow, Not Mecca: The Soviet Campaign Against Islam in Central Asia, 1917-1941
  3. ^ Dickens, M. (1988) Soviet Language Policy in Central Asia Архивирано на 7 јуни 2011 г.
  4. ^ Khudonazar, A. (2004) "The Other" in Berkeley Program in Soviet and Post-Soviet Studies, November 1, 2004.
  5. ^ Perry, J. R. (2005) A Tajik Persian Reference Grammar (Boston : Brill) p. 34
  6. ^ Siddikzoda, S. "Tajik Language: Farsi or not Farsi?" in Media Insight Central Asia #27, August 2002
  7. ^ UNHCHR - Committee for the Elimination of Racial Discrimination - Summary Record of the 1659th Meeting : Tajikistan. 17 August 2004. CERD/C/SR.1659
  8. ^ Library of Congress Country Study - Tajikistan
  9. ^ Perry, J. R. (2005) A Tajik Persian Reference Grammar (Boston : Brill) p. 35
  10. ^ Schlyter, B. N. (2003) Sociolinguistic Changes in Transformed Central Asian Societies Архивирано на 22 декември 2007 г.
  11. ^ Perry, J. R. (1996) "Tajik literature: Seventy years is longer than the millennium" in World Literature Today, Vol. 70 Issue 3, p. 571
  12. ^ Perry, J. R. (2005) A Tajik Persian Reference Grammar (Boston : Brill) p. 36
  13. ^ Судьба «русских букв» в таджикском алфавите будет решаться Архивирано на 13 јули 2011 г.
  14. ^ Ido, S. (2005) Tajik (München : Lincom GmbH) p. 8
  15. ^ Rzehak, L. (2001) Vom Persischen zum Tadschikischen. Sprachliches Handeln und Sprachplanung in Transoxanien zwischen Tradition, Moderne und Sowjetunion (1900-1956) (Wiesbaden : Reichert)
  16. ^ IBM - International Components for Unicode - ICU Transform Demonstration Архивирано на 3 јануари 2008 г.

Наводи[уреди | уреди извор]

  • Goodman, E. R. (1956) "The Soviet Design for a World Language." in Russian Review 15 (2): 85-99.

Поврзано[уреди | уреди извор]

Надворешни врски[уреди | уреди извор]