Странична согласка
Странична согласка | |
---|---|
◌ˡ | |
МФА-бр. | 426 |
Начини на творба |
---|
Препречни |
Избувни |
Слеани |
Струјни |
Шушкави |
Гласници |
Носни |
Едноударни |
Приближни |
Течни |
Самогласка |
Полусамогласка |
Странични |
Трепетни |
Механизам |
Белодробни |
Исфрлени |
Уфрлени |
Чрапави |
Алитерација |
Асонанца |
Поврзано: Место на творба |
Оваа страница содржи фонетски информации изразени со МФА, кои може да не се прикажат исправно кај некои прелистувачи. [Помош] |
уреди |
Странична согласка (латерална согласка) — согласка каде воздухот при творбата тече по страните на јазикот, кој не му дава да оди по средината.
Најчесто врвот на јазикот се допира до горните заби (вид. забна согласка) или горното непце (венец) веднаш зад нив (вид. венечна согласка). Најзастапени странични согласки се приближните кои припаѓаат на класата на течни согласки, иако во некои делови од светот често се среќаваат струјни и слеани согласки од овој вид.
Уснените струјни согласки [f v] честопати (можеби и најчесто) имаат страничен воздушен тек, бидејќи усната го попречува текот по средината, но сепак не се сметаат за странични поради тоа што ниеден јазик не прави разлика помеѓу тие можности. Избувните согласки никогаш не се странични, а истата разлика е бесмислена кај носните согласки и согласките што се создаваат во грлото.
Во македонскиот јазик странични се гласовите л и љ.
Список на странични согласки
[уреди | уреди извор]Приближни
[уреди | уреди извор]- венечна странична приближна согласка [l] (макед. л)
- веларизирана венечна странична приближна согласка [ɫ]
- свиена странична приближна согласка [ɭ]
- преднонепчена странична приближна согласка [ʎ] (макед. љ)
- заднонепчена странична приближна согласка [ʟ]
Струјни
[уреди | уреди извор]- безвучна венечна странична струјна согласка [ɬ] (навахо, велшки)
- звучна венечна странична струјна согласка [ɮ] (монголски, тигак)
- безвучна свиена странична струјна согласка [ɬ̢] (или []) (тода)
- безвучна преднонепчена странична струјна согласка [ʎ̥˔] (или []) (дахало)
- звучна заднонепчена странична струјна согласка [ʟ̝] (арчински)
- безвучна заднонепчена странична струјна согласка [ʟ̝̊] (или []) (арчински, ни)
Слеани
[уреди | уреди извор]- безвучна венечна странична слеана согласка[tɬ] (навахо)
- исфрлена венечна странична слеана согласка [tɬʼ] ( навахо)
- звучна венечна странична слеана согласка [dɮ]
- безвучна преднонепчена странична слеана согласка [cʎ̥] (или [c]) (хаѕа)
- исфрлена преднонепчена странична слеана согласка [cʎ̥ʼ] (или [cʼ]) (дахало, хаѕа)
- звучна заднонепчена странична слеана согласка [ɡʟ̝] (лагху)
- безвучна заднонепчена странична слеана согласка [kʟ̝̊] (или [k]) (арчински, и лагху)
- исфрлена заднонепчена странична слеана согласка [kʟ̝̊ʼ] (или [kʼ]) (арчински, гǀви, зулу)
Едноударни
[уреди | уреди извор]- венечна странична едноударна согласка [ɺ] (вајуански)
- свиена странична едноударна согласка [ɺ̢] (или []) (паштунски, иваидја)
- преднонепчена странична едноударна согласка [ʎ̯] (иваидја)
Исфрлени
[уреди | уреди извор]- венечна странична исфрлена струјна согласка [ɬ’] (адигејски)
- венечна странична исфрлена слеана согласка [tɬ’]
- преднонепчена странична исфрлена слеана согласка [cʎ̥ʼ]
- заднонепчена странична исфрлена слеана согласка [kʟ̝̊ʼ]
Чкрапави
[уреди | уреди извор]- забните странични чкрапави согласки [ǁ̪], [ᶢǁ̪], [ᵑǁ̪], итн. (!кунг)
- венечните странични чкрапави согласки [ǁ], [ᶢǁ], [ᵑǁ], итн. (којсански и банту)
Поврзано
[уреди | уреди извор]Наводи
[уреди | уреди извор]- Ladefoged, Peter; Maddieson, Ian (1996). The Sounds of the World's Languages. Oxford: Blackwell. ISBN 978-0-631-19815-4.
Табела на белодробни согласки по МФА аудио
| ||||||||||||||||||||||||
По место → | Уснени | Преднојазични | Среднојазични | Заднојазични | Гласилни | |||||||||||||||||||
↓ По начин | Двоуснени | Уснено-забни | Забни | Венечни | Задно-венеч. | Свиени | Предно-непчени | Заднонепчени | Ресични | Голтнички | Надгласилни | Гласилни | ||||||||||||
Носни | m̥ | m | ɱ | n̪ | n̥ | n | n̠ | ɳ | ɲ̥ | ɲ | ŋ̊ | ŋ | ɴ | |||||||||||
Избувни | p | b | p̪ | b̪ | t̪ | d̪ | t | d | ʈ | ɖ | c | ɟ | k | ɡ | q | ɢ | ʡ | ʔ | ||||||
Струјни | ɸ | β | f | v | θ | ð | s | z | ʃ | ʒ | ʂ | ʐ | ç | ʝ | x | ɣ | χ | ʁ | ħ | ʕ | ʜ | ʢ | h | ɦ |
Приближни | ʋ | ɹ | ɻ | j | ɰ | |||||||||||||||||||
Трепетни | ʙ | r | ɽ͡r | ʀ | я * | |||||||||||||||||||
Едноударни | ⱱ̟ | ⱱ | ɾ | ɽ | ɢ̆ | ʡ̯ | ||||||||||||||||||
Стран. струј. | ɬ | ɮ | ɭ˔̊ | ʎ̥˔ | ʎ˔ | ʟ̝̊ | ʟ̝ | |||||||||||||||||
Стран. прибл. | l | ɭ | ʎ | ʟ | ||||||||||||||||||||
Стран. едноуд. | ɺ | ɺ̠ | ʎ̯ |
Чкрапави | ʘ | ǀ | ǃ | ǂ | ǁ | ||
ʘ̃ | ʘ̃ˀ | ʘ͡q | ʘ͡qʼ | ||||
Уфрлени | ɓ | ɗ | ʄ | ᶑ | ɠ | ʛ | |
Исфрлени | pʼ | tʼ | cʼ | ʈʼ | kʼ | qʼ | |
fʼ | θʼ | sʼ | ɬʼ | xʼ | χʼ | ||
tsʼ | tɬʼ | cʎ̝̥ʼ | tʃʼ | ʈʂʼ | kxʼ | kʟ̝̊ʼ |
p̪f | b̪v | ts | dz | tʃ | dʒ | tɕ | dʑ | ʈʂ | ɖʐ |
tɬ | dɮ | cç | ɟʝ | cʎ̥˔ | ɟʎ˔ | kʟ̝̊ | ɡʟ̝ |
Незаградни | ʍ | w | ɥ | ɧ |
Заградни | k͡p | ɡ͡b | ŋ͡m |
Табелава содржи фонетски симболи што може да не се прикажат правилно кај некои прелистувачи. [Помош] |
Онаму кајшто симболите се дадени во парови, „лев—десен“ претставува „безвучна—звучна“ согласка. |
Исенчените полиња претставуваат неизводливи гласовни творби. |
* Симболот го нема во МФА. |