Делчевологија

Страница од книгата Гоце Делчев и неговото време

Делчевологијата се занимава со животот и делото на македонскиот револуционер Гоце Делчев. За Гоцевата дејност се објавени повеќе биографии, статии, прилози и други материјали. Неговата дејност може да се најде и во оделно објавени биографии на македонски револуционери или личности кои имале контакти со македонското револуционерно движење, освен овие биографии, Гоце може да се сретне во оделно објавени книги, странски студии и енциколопедии. Сите овие трудови на свој начин го осветлуваат ликот и делото на македонскиот револуционерен апостол.

Биографии

...Гоце веќе постојано зборува дека треба да се осмисли еден живот, дека треба да се заслужи едно битисување - но каде? Македонецот не беше се простил уште од надежите за едно евтино ослободување...

— Пејо Јаворов, Гоце Делчев

Пејо Јаворов

За животот на Гоце Делчев се објавени повеќе биографии. Меѓу нив прво место зазема биографијата од Пејо Јаворов со што започнува т.н делчевологија .

Делчев и Јаворов се запознале во мај 1901 година во Софија и набргу станале блиски пријатели. Нивното пријателство уште повеќе се продлабочило кога Јаворов се вклучил во четата на Делчев, со која во јануари 1903 година апостолот ја обиколил Македонија за последен пат. Во текот на оваа патување Јаворов водел белешки со кои биле поставени контурите на неговата биографија за Делчев. Освен овие белешки, Јаворов собирал и спомени за апостолот, особено по неговата смрт. Во октомври 1903 година Јаворов склучил договор со книжарот Олчев за издавање на биографијата на Делчев. Таа требало да биде издадена кон крајот на 1903 година, а се рекламирала за продажба од 25 јануари 1904 година . Првото издание на биографијата на апостолот од П.К. Јаворов била објавена како посебна книга, која што била придружена со 6 илустрации и писма за Делчев, неговите браќа и за четите од серскиот револуционерен округ . Оваа книга претрпела повеќе изданија, во 1917 година е објавена како книга од Воената библиотека . Во 1925 година еден дел од биографијата на апостолот била преведен на германски јазик и објавена во Виена од страна на македонското студенско друштво во туѓина . Биографијата за Делчев од Јаворов била неколкупати објавувана како посебна книга или во собраните дела на Јаворов. Познати критички изданија се од 1939, 1959 и 1965 година . Книгата на Јаворов била објавена и во делови. Во 1908 година, весникот Илинден објавил делови , делови биле објавени во повеќе списнаија и весници, особено во време на годишниците од убиството од апостолот. По создавањето на современата македонска држава, делови од книгата биле објавени во Нов ден и Нова Македонија .

Биографијата на Делчев од Јаворов имала силен одек сред македонските средини особено меѓу македонската емиграција во Бугарија. Таа била различно оценета од критиката. Грашев во весникот Македонија напишал дека Јаворов го познавал апостолот долго време, во текот на кое добро го изучил и така го претставил во книгата. Меѓутоа критичарот сметал дека Јаворов не можел подлабоко да проникне во суштината и малку говорел за ученичките години на Делчев во Солун и Кукуш . Ѓорче Петров истакнал дека Делечев бил оцртан на начин несообразен со стварноста , а слична оценка даваат и некои критичари, според кои Биографијата е најромантичен, најправдив летопис за Гоце Делчев . Кога се оценува делото на Јаворов за апостолот треба да се земат предвид неколку околности. Јаворов бил пријател на Делчев, со него во одреден период четувал со апостолот низ Македонија и се обидувал да проникне во психологијата и филозофијата на револуционерот. Авторот во Делчев гледал идеал и херој, отука Јаворов ја глорифицирал дејноста и животот на апостолот .

Антон Страшимиров напишал брошура за апостолот, која била објавена во Солун во 1909 година . Оваа книга е особено значајна затоа што таа била објавена во текот на младотурското владеење, во услови на легален политички живот кога било дозволено пропагирањето на дејците од македонското револуционерно движење. Страшимиров ја глорифицирал апостолската мисија на Делчев, меѓутоа Каранфилов во еден критички осврт кон оваа дело за Делчев укажал дека Страшимиров ја заобиколувал душевната сушност на апостолот .

На 11 мај 1919 година во Софија пред македонската студенска група, Ѓорче Петров одржал предавање за животот и делото на Делечев. Ѓорче како пријател и другар на Делчев, негов долгогодишен придружник и корифеј на македонското револуционерно движење, најдобро и најавторитетно ја оценил личноста на Гоце Делчев. Во оваа беседа, Ѓорче се обидел, од една дистанца на изминатите две децении, да даде оценка на Делчев, да се обиде да проникне во низа суштествени прашања во македонското движење, како и во психолошките, идеолошките и организациските особености на Гоце. Дополнително светло за дејноста на апостолот фрлаат и Спомените на Ѓорче Петров .

Крум Христов во 1953 година најавил солидно познавање на проблемите поврзани со личноста на апостолот , а во 1955 година ја објавил својата книга за Гоце . Во оваа обемно дело, околу 300 страници, Христов на еден многу жив начин го претставува местото на Гоце во македонското револуционерно движење. Книгата е поделена на 25 поглавја, кои се сочинуваат една целина со што се дава добар оцрт на апостоловиот дух .

Во 1963 година, Дино Ќосев најавил ново разбирање за Гоцевата личност . Отука Ќосев (алиас Д. Клисуров) објавил неколку дела. Во 1967 година ја објавил својата книга за Делчев, а истата таа целосно била внесена како прилог кон писмата на Гоце Делчев, најавени 1967 година, а објавени во 1968 година . Ќосев во својата книга го прикажува Гоце како личност од бугарското национално - ослободително движење, како верен ученик и следбеник на апостолот Васил Левски и поборник за идејата за обединување на бугарската нација .

Христо Андонов Полјански

По повод 65 годишнината од смрта на Гоце биле објавени повеќе прилози за неговот дело и живот. Ванѓа Чашуле напишала биографија за Гоце, објавена на македонски, српскохрватски и словенечки јазик . Авторот на ова дело врз основа на архивскиот материјал направил сериозен обид за објаснувањето на Гоцевата личност и неговото место во историјата на македонското национално - ослободително движење.

Во 1972 година, по повод стогодишнината од раѓањето на апостолот била објавена капиталната едиција Гоце Делчев (I-VI, Култура, Скопје, 1972) под редакција на Христо Андонов Полјански, а во неа се внесени сите објавени или необјавени материјали поврзани со делото и животот на Гоце до кој дошол авторот. Полјански објавил повеќе дела за апостолот, а во 1978 година, по повод 75 годишнината од смрта на Гоце, ја објавил книгата Гоце Делчев и неговото време, во која авторот се обидува да ја претстави целосно биографијата на Гоце и неговото време користејќи го, согласно неговите разбирања и погледи, најпозитивното, најавтентичното и најфактичкото од изворите и литературата .

Покрај обвие објавени книги и брошури за Делчев, во Институтот за национална историја и Унивезритетската библиотека во Скопје се зачувани во ракописи неколку трудови од Димитар Поп Ефтимов . Во нив е обработена биографијата на Делчев и неговата организациска дејност, а постои и ракопис под наслов: Гоце Делчев (Живот, дело, идеи, Софија) од Дино Јанков. Во 1988 година била објавена биографијата на Гоце Делчев од Димитар Димески , подоцна биле објавени уште неколку изданија (1989, 1990, 1992, 1994 и итн.) . Едиција како дополнето издание на првата, едиција објавена на англиски јазик, едиција по повод 100 годишнината од смрта на Делчев. Димевски со својот труд се вбројува меѓу најдобрите познавачи на делото и животот на Делчев. Авторот настојувал да ги избегне стереотипите, да ја долови психологијата на личноста и да му дозволи на самиот Делчев да говори низ документите.

Статии, прилози и други материјали

Гоце... со целата своја револуционерна дејност и разбирање фактички придонесе извонредно многу за оформувањето, за развојот на македонското национално сознание (макеоднскославјанско, ниту бугарско ниту српско)...

— Милан Антонов, Спомени

Статија за Делчев во Илустрација Илинден

Оделните прилози за живот и делото на Делчев, неговата улога во македонското револуционерно движење и време во кое егзистирал, заземаат посебно место во делечевологијата. Биле објавени голем број на прилози, статии и други материјали кои ги разгледувале овие прашања. Тие биле објавувани веднаш по убиството на Делчев, зачестиле во периодот помеѓу двете светски и особено по Втората светска војна. На прво место тука спаѓаат прилозите објавени во специјалните весници посветени на апостолот, под заглавија: Гоце, Гоце Делчев, Гоцев лист и итн. Голем број на призлози за Делчев, од пригоден, истражувачки или јубилијен карактер биле објавувани во разни списанија и весници.

Списанија: Демократски преглед, Македoно-Одрински преглед, Културно единство, Билтен на Временото представништво на ВМРО, Македонски преглед, Зборник Илинден, Македонски вести, Илустрација Илинден, Македонска мисла, Септември, Историски преглед, Нов ден, Современост, Историја, Иселенички календар, Журнал, Стремеж, Културен живот, Разгледи, Гласник на Институтот за национална историја, Македонска ревија и итн.

Весници: Вспоменателен лист на трите големи македонски револуционери, Тие не умираат, Револуционерен лист, Мир, Македонско единство, Советска Македонија, La Macedoine, Македонија (1919), Correspodance Balkanigue, La Federation Balkanigue, 20 Јули, Работничка борба, Македонија (1922), Илинден, Македонски живот, Илинденски лист, Македонска борба, Автономна Македонија, Македонија (1926), Устрем, Независна Македонија, Македонско знаме, Македонско дело, Пиринско дело, Нова Македонија, Македонија, Вечер, Makedonski Ilinden Bulletin (Melburne), Непокорен, Пирински глас, Глас на Егејците, Демократ, Makedonija (Sydney), Илинден (1954), Млад Борец, Студенски збор, Доброволец, Makedonski vesnik (Melburne), Mаkeodnski zivot, Неа Елада (Македонски одел), Политика, Илинден, Македонија, Ново време (Торонто) итн.

Ванѓа Чашуле има изработено еден интересен преглед на бугарскиот печат, особено за периодот помеѓу 1944-1968 година, станува збор за анализа на бугаските погледи за личноста и делото на Делчев, како и промените кои настале со текот на времето . Од големиот број на прилози може да се одвојаат неколку значајни. Меѓу нив се и погледите на Димо Хаџи Димов и неговиот прилог Тој плачее... објавен во 1924 година , а бил препечатуван неколкупати . Оваа дело е оценето како пледоаје за Гоце Делчев и неговата величина, апотеза на големата македонска загуба, достоинството на неговот светло знаме и на неговата патоводна ѕвезда за генерации . Треба да се спомената и прилозите на Димитар Влахов , Климе Шапкарев , Михаил Герџиков , Ѓорѓи Абаџиев , Димитар Поп Ефтимов , Тодор Павлов , Егејски , Кирил Николов , Павел Делирадев , Васил Ивановски и др. Во овие прилози од повеќе страни се разработени суштината на Гоцевата револуционерна дејност, местото на Гоце во македонското револуционерно движење, неговиот револуционерен профил, неговиот однос кон бугарскиот национализам, кон географското и етнографското влијание во идеологијата на Гоце и итн.

Димитар Влахов

Корица на книгата Јане Сандански од Делирадев

Во текот на јубилејните години биле објавени голем број на перилози поврзани со Делчевата дејност и неговото значење за македонското револуционерно ослободително движење. Од нив можаат да се издвојаат: Тезите по повод 45-годишнината од смрта на Гоце Делчев , прилозите на Абаџиев за Гоце како организатор на Македонската револуционерна борба и освртот за Гоце Делечев и неговото време . Истата тема ја имаат обработено Диме Бојановски-Дизе , Данчо Зографски , Драган Ташковски , Иван Катарџиев , Гане Тодоровски . Манол Пандевски и Димче Мирче го истакнале значењето на Гоцевото дело, а Полијански разработил неколку аспекти од Гоцевата дејност, неговата учителска дејност , скопскиот процес од 1901 година , неговите идеолошки погледи , Гоце Делчев низ патоказите на седумдесетгодишната македонска борба .

Од странските автори, кои го обработувале македонското револуционерно движење и македонското прашање, а особено личноста на Делчев, треба да се истакне документираниот прилог објавен од советскиот историчар В. И. Зуев. Во овој прилог биле обработени местото и улогата на Делчев како организатор и раководител на македонското национално-ослободително движење, по спроведената анализа овој автор заклучил дека сета дејност на Делчев:

била насочена кон ослободување на македонскиот народ од гнетот и експлатацијата на турските феудални-асимилатори. Делчев се бореше за национална независност и слобода на македонскиот народ .

Научното образложени на овој советски историчар е во контрадикција со погледите претставени во повеќето бугарски публицистички натписи, објавени со цел да се докаже бугарскиот карактер на Делчев и воопшто на македонското револуционерно движење. Бугарските тврдења може да се видат во брошурата по македонското прашање , објаванa во Разгледи во февруари 1969 година, како и во прилогот на Христо Христов, под наслов Смрта на Гоце Делчев објавен во 1971 година .

Оделно објавени биографии

Во 1899 година тој (Јане Сандански б.н) примил доста сведоштва од Никола Малешевски, се запознал со Димитар (Димо) Х. Димов... со Гоце Делчев, душата на Внатрешната организација, со Ѓорче Петров, општопризнат дипломат на истата организација и др. Од нив, македонските прво-апостоли, обдарениот со високоценетите револуционерни идеии Јане Сандански го прима идеолошкото просветление...

— Павел Делирадев, Јане Сандански

Љубен Лапе

Корица на книгата Подземната република од В. Ѓорѓиев

Кратки прегледи за Гоцевата револуционерна дејност се претставени и во оделни книги во кои се изложени биографии на истакнати револуционери и дејци од македонското револуционерно движење. М. Антонов и Ив. П. Кепов во 1910 година објавиле една биграфска скица за Делчев . Слични дела објавиле Георги Баждаров , Ст. Аврамов и Стефан Каракостов .

Во овој вид на литература особено е интересна работата на Коста Веселинов. Целта на овој автор е да ја издигне личноста на апостолот како изразител на македонската национална борба, а Веселинов обработил и една тема поврзана со ставот на Делчев од потребата за развивање на македонската култура за правилно битисување на македoнското револуционерно и ослободително движење, за културното издигнување и ослободувањето на македонскиот народ, како и Делчевите погледи за шовинизмот . Димитар Влахов објавил една книга посветена на македонските револуционери, а во неа Гоцевата дејност зафаќа поголем простор. Оваа книга покрај македонското издание, била објавена и на српски, српскохрватски и словенечки јазик .

Соработката и контактите на Делчев со останатите дејци од македонското револуционерно движење, се обработени во биографиите на истакнатите македонски револуционери. Тука треба да се истканат биографиите на Ѓорче Петров обработени од Гане Тодоровски и Љубен Лапе . Биографиите на Даме Груев претставени од Јордан Бадев , Петар Скопаков , Гане Тодоровски , Душко Константинов Цочо Билјардски и Ванчо Ѓорѓиев . Биографиите на Јане Сандански, претставен од Христо Константинов , Павел Делирадев , Мито Хаџивасилев - Јасмин и Анастас Митрев, Јурдан Анастасов , Милан Апостолов , Димитар Митрев , Манол Пандевски и итн. Биографиите на Димо Хаџи Димов, обработени од Димитар Митрев , Михаило Георгиевски и итн. Никола Карев претставен од Орде Ивановски , Славко Димевски и итн. Васил Главинов претставен од Клинчаров , Лазо Мојсов и итн. Пејо Јаворов претставен од Ганка Најденова-Стоилова , Димитар Митрев и итн. Биографиите на Петар Поп Арсов обработени од Петар Стојанов Ванчо Ѓорѓиев и итн. Крсто Асенов претставен од Антон Страшимиров , Ѓорѓи Сугарев претставен од Ѓорѓи Димовски-Цолев. Крсте Петков Мисирков претставен од Блаже Ристовски . Биографијата на Џемс Баучер, претставен од Леди Гроган .

Оделно објавени книги

... - Востание? Сите ние велиме востание - возбудено одговори Делчев. - Туку кажи ми ти, Софрониј Стојанов, каде има шума од пушки да ја обереме, да го воружиме народот, за да го дигнеме на востание. И после прашуваш, дали е време за востание?... Уште едно ќе ве прашам да ми кажете ( Делчев се возбудува) - дали ви паѓа на ум дека вие со вашето војничко држење, со вашиот офицерски мудир, со нарамениците на бугарски офицер, утре кога аскерот ќе не опколи и Вие ќе паднете на македонската земја, велам не мислите ли дека и со смртта ќе го навредите делото за кое сте тргнале да се борите?... Мислите ли вие дека коресподентот, што ќе присусутвува во борбата (студирањето), утре ќе го скрие од очите на светот дека таму, во Македонија, мисионерот од бугарската армија го бунтува народот? Е добро, ако се убедувате во моиве зборови, фрлете го тој офицерски еполет, - ранервирано отсече Делчев, му ги скина нарамениците и ги фрли во грмушките...

— Ангел Динев, Илинденската епопеја

Ангел Динев

Корица на книгата Илинденска епопеја од Динев

Епохата во која Делчев живеел и дејствувал е оделно обработена во историските прегледи за Македонија, македонското прашање, македонскиот народ и македонското револуционерно движење. Димо Хаџи Димов изработил неколку трактати за појавата и развојот на македонското ослободително движење и епохата на Делчев . Оваа тема била образложена и во Мемоарот на Внатрешната организација од 1904 година . Овие прашања во обопштен преглед се претставени кај Томов, Баждаров и Ал. Хр. Божков, додека пак кај Христо Силјанов , Коста Веселенинов , Ангел Динев , Дино Ќосев , Полјански , Г. Георгиев и Ј. Шопов , Константин Пандев , Димитар Димески , Ванчо Ѓорѓиев и итн, е даден опстоен преглед и осврт на македонското револуционерно движење.

Револуционерното движење во збиена форма е претставено во општите истории за Македонија од А. С. Шофман, Љубен Лапе , во историјата на македонскиот народ , во студијата за создавањето на македонската држава , за Егејска и Пиринска Македонија , во Историјата на јужните и западните Словени , во советската Историја на Југославија и итн.

Оваа тема е разработена и во студии оделни за аспекти од македонското движење и историјата на Македонија. Разбојников изработил студија за чифлигарството во Македонија , Христо Татарчев за Револуционерната организација Гане Тодоровски и Димевски за формирањето на Македонската револуционерна организација , И. Јану за создавањето на Внатрешната организација , Каранфилов за Военото училиште во Софија, Манол Пандевски за ВМРО и нејзината борба за национално-политичко единство , како и за политичкиот отпор , Александар Христов за револуционерните судови , Гане за весникот Бунтовник , Полјански за четничкиот институт , Деса Миљовска за македонската интелигенција Глигор Тодоровски за подготовките на Илинденското востание , Митко Зафировски , Анастас Митрев и Ванчо Ѓорѓиев за спорот по прашањето за востанието. Значајни се студиите за врховизмот и неговата суштина на Туше Влахов , К. Драмалиев , Димевски , Ванчо Ѓорѓиев и итн. Труд за Кукуш, родното место на Делчев, изработил Туше Влахов , П. Завоев за Штип, Манол Пандевски и Г. Стоев-Трнката за Струмица , Иван Катарџиев за Серскиот округ и итн.

Странски студии

Беа споменати имиња, со кои благоговееха луѓето на Балканот - Делчев, Груев, Сандански, Чернопеев, Татарчев, Попов и поп Христов - воинствениот свештеник. Потоа пееја револуционерни песни - тажната "Песна на четниците" и возбудливиот "Македонски марш"...

— Артур Смит , Спомени од Македонија

Македонското прашање било едно од клучните прашања за решавање на Источното прашање од крајот на XIX и почетокот на XX век, отука тоа заземало виден простор во студиите за овој меѓународен проблем. Во овие студии, покрај македонското прашање, била засегната и личноста на Делчев. Во еден зборник по балканското прашање од 1905 година, Фредерик Мур пишувајќи за македонските комити се осврнал и врз дејноста на Гоце Делчев, а истиот автор ја обработил истата тема и во книгата, спомени за Балканот од 1906 година . Дејност на Делчев била привлечна и за Амадори Виргиљ во неговата студија за румелиското прашање, објавена во 1908 година . Францускиот публицист Рене Пинон во својата студија за Европа и Османлиското Царство од 1909 година , ја запишал и дејноста на Македонската револуционерна организација и Делчев. Активноста на Делчев во Солун била предмет на внимание на П. Рисал . Во една историја на Бугарија од 1914 година од Р. П. Сонгеон Гуерин била потцртана активноста на Внатрешната организација и Делчев . Познатиот британски новинар Џон Макдоналд кој во 1903 година објавил студии за Делчев, во 1913 година ја објавил студијата за Турција и Источното прашање, во која посебно место имала Делчевата дејност .

Во студиите за Македонија и македонското прашање на Ј. Иванов , Г. Бажадаров , Леон Ламуш , Алфред Рапопорт , Историски преглед на македонското прашање , Иван Стојанов , Ј. Сваире , Л. С. Ставрианос , Георг Пирински , Х. Христидес , Елизабет Баркер , З. Костелски , И. С. Галкин (за реформите во Македонија) , Марсел де Вос , Ј. Ротчилд , И. С. Галкин (за европската дипломатија и ослободителното движење во европска Турција) , Даглас Дејкин , Џорџо Нуриџани (во Македонија , Илинденско востание ), Марио Пакор , Полјански и итн. е посветено оделно внимание за личноста на Делчев и неговата револуционерна дејност.

Енциколопедии

(Делчев е б.н) идеолог и организатор на национално-ослободителното движење во Македонија се борел за социјално и национално ослободување на работниот народ на Македонија од турското ропстви и истапувал против империјалистичките барања на балканските буржуаски монархии, кои се стремеле да ја исползуваат национално-ослободителната борба на македонскиот народ за свои завојувачки цели ...

— Советска историска енциклопедија

Дејноста на Делчев е забележана и во енциклопедиите и лексиконите. Во разни енциколопедии и лексикони, Делчев зазема виден простор. Неговиот живот и дело се сретнуват во: Енциколопедија на Југославија , Енциклопедија на Лексикографскиот завод , Мала Енциклопедија на Просвета , Воена Енциклопедија , Лексикон по историја , Прирачник Лексикон , Енциклопедиски Лексикон Мозаик , Македонска Енциклопедија .

Неговиот живот и револуционерна дејност е одбележана и во советските енциклопедии: Големата советска енциклопедија , Мала советска енциклопедија , Советска историска енциклопедија и итн. Во последните две енциклопедии, Делчев е претставен како водач на ВМРО и борец кој се стремел за слободата на македонскиот народ. За животот на Делчев осврти има и во бугарските енциклопедии од 1936 , 1964 година и итн. Во некои енциклопедии дејноста на Делчев е разгледана со прегледите за историите на Македонија и македонското прашање. Тука спаѓаат Енциклопедија Британика , италијанскиот енциклопедиски речник , малата германска енциклопедија за светска историја итн.

Дела

Биографии

Корица на книгата Гоце Делчев од Јаворов

Корица на книгата Гоце Делчев и неговото време

• П. К. Яворов, Гоце Делчев. Издание на Олчевата книжарница, 1904.
• Коста Веселинов, Борци за национална свобода, София, 1940.
• Христо Андонов - Полјански, Гоце Делчев и неговото време, Култура, Скопје, 1978.
• Ганка Найденова - Стоилова, П. К. Яворов. Летопис за живота и творчеството му. София, 1959.
• П. К. Яворов, Гоце Делчев, София, 1917.
• P. K. Jaworoff, Gotze Deltscheff, Wien, Maqkedonishe Studenten - Vereine im Ausland, 1925.
• Съчинения на П. К. Яворов. Т II. Хайдушки копнения. Гоце Делчев. София. 1939.
• П. К. Яворов. Собрани съчинения Т II. София. 1959.
• П. К. Яворов. Съчинения. Т III. София. 1965.
• Съчинения на П. К. Яворов..., 253.
• П. К. Јаворов, Гоце Делчев (извадоци). - Нова ден IV/5 (1948).
• Извадоци од книгата Гоце Делчев од Пејо Јаворов. - Нова Македонија 1. V 1948, 5.
• Македония II/I (април 1904), 21-25.
• Сказка за Гоце Делчев, Бюлетин No 3 (1919).
• Кон искажувањата на Ѓорче Петров за Гоце Делчев. - Разгледи IV/5 1962, приредила Ванѓа Чашуле.
• Ѓорче Петров, Македонското ослободително дело, Скопје, 1971, редакција Гане Тодоровски.
• Ѓорче Петров, Беседа за Гоце, Култура, 2003.
• 17,0 17,1 Е. Каранфилов, Българи. София. 1968.
• Христо Андонов Полјански, Гоце Делчев, I-VI, Култура, Скопје, 1972.
• Крум Христов, Гоце, Септември VI/5 (1953).
• Крум Христов, Гоце Делчев, София, 1955.
• Клисуров Д., Освободителното дело на народа е несъкрушимо, Работничко дело, 1. VIII. 1963.
• Ванѓа Чашуле, Гоце Делчев, Идеолог и организатор на македонското национално-ослободително движење, Скопје, Култура, 1968.
• Vanga Casule, Goce Delcev, Ideolog i organizator makeodnskog nacionalno-oslobodilackog pokreta, Skopje, 1968.
• Vanga Casule, Ideolog in organizator makedonskega nacionalno-osvobodilnega gibanja, Skopje, 1968.
• Делото на Гоце Делчев, София.
• Димитар Поп Ефтимов, Непростими попустителства, слабости и грешки во борбата на Гоце Делчев срещу върховизма и върховистите, Варна, 1959.
• Димитар Поп Ефтимов, Относно социализма на Гоце Делчев, Варна, 1953.
• Димитар Поп Ефтимов, Животът, делото и смъртта на Гоце Делчев, Сталин, 1954.
• Димитар Поп Ефтимов, Кратка биография на Гоце Делчев, Сталин, 1955.
• Д. Димески, Гоце Делчев, Мисирков, 1988.
• Димитар Димески, Гоце Делчев, Скопје, 1994.
• Dimitar Dimeski, Goce Delčev, Macedonian Review, 1997.
• Димитар Димески, Гоце Делчев, Јубилејно издание 100 години од смрта на Гоце Делчев (1903-2003), Матица македонска, Институт за историја - Филозофски факултет Скопје, 2003.

Статии, прилози и други материјали

Корица на книгата Гоце Делчев од Димитар Димески

• Никола Минов, Убиството на Гоце Делчев во странскиот печат од мај-јуни 1903 г., Историја/Journal of History, LIV/2, 2019, 53-94.
• Му забележувам на Гоце што се бореше за македонска нација! Публика, неделен политички магазин, 11 декември 2010, 6-8.
• В. Чашуле, Од признавање до негирање, Скопје, 1970.
• Димо Хаџи Димов го напишал на покана на Пловдивското братсво Гоце Делчев во 1924 година.
• 20 юлий, 4. V. 1924.
• Македонско дело 1/17 (1926).
• Современост XIII/6 (1963).
• Гоце Делчев во спомените на современиците, Скопје, 1963.
• Местото Гоце Делчев в македонското освободително движение, Македонско дело 3 (1928).
• Климе Шапкарев, Гоце Делчев, Целокупна България 1 (1941), бр. 161-166.
• Михаил Герџиков, Гоце Делчев, Революционен профил, Гоцев лист, 7. V. 1945, 4.
• Ѓорѓи Абаджиев, Гоце и великобългарскиот национализъм, Македонско знаме, 5. V. 1946, 2.
• Димитар Поп Ефтимов, Гоце Делчев и Югославянската федерация, Македонска мисла II/3-4 (1946).
• Димитар Поп Ефтимов, Делото на Гоце Делчев, Нова Македонија 4. V. 1946.
• Тодор Павлов, Гоце Делчев, Македонска мисъл II/1-2 (1946).
• Географският и етнографският фактор в Гоцевата идеология, Македонско знаме I/43 (1946).
• Кирил Николов, Идеята на Гоце и новата македонска држава, Македонско знаме 5. V. 1946.
• Павел Делирадев, Социялистическото влияние върху Гоце, Македонско знаме 5. V. 1946.
• Васил Ивановски, Величието на Гоце, Македонска мисъл II/1-2 (1946, 39-42.
• Тези пои повод 45-годишнината од смрта на Гоце Делчев, Блокнот 5, Земски одбор на Народниот фронт на Македонија, Скопје, 1948.
• Ѓорѓи Абаџиев, Гоце Делечев - организатор на македонската револуционерна борба, Нова Македонија, 1. V. 1948.
• Ѓорѓи Абаџиев, Гоце Делечев и неговото време, Нова Македониуја 4. V. 1959, 2.
• Д. Бојановски-Дизе, Гоце Делчев и неговото време, Нов ден, 5 (1958), 9-25.
• Д. Зографски,, Гоце Делчев во историјата на македонскиот народ, Нова Македонија, 4. V. 1950.
• Драган Ташковски, Неколку мисли на Гоце Делчев за револуцицијата, Нов ден, V/3 (1949).
• И. Катарџиев, Педесет и седум години од смрта на Гоце Делчев, Нова Македонија, 4. V. 1960.
• Г. Тодоровски, Гоце Делчев, Разгледи IV/10 (1962).
• Г. Тодоровски, Гоце Делчев, Легенда и стварност, Млад борец, 9. V. 1968.
• М. Пандевски, Гоце Делчев, Иселенички календар, 1965, Скопје.
• Д. Мирче, Гоце Делчев, Македонија, мај, 1967.
• Х. Андонов-Полјански, Учителската дејност на Гоце Делчев, Просветно дело, XIX/3-4, 1963.
• Х. Андонов-Полјански, Некои подробнсости околу Новоселската афера и скопскиот процес ос 1901 година, Историја V/1, 79-83.
• Х. Андонов-Полјански, Идеолошките погледи на Гоце Делчев, Нова Македонија, 23-28. I. 1971, 3.
• Х. Андонов-Полјански, Гоце, Нова Македонија, 4. V. 1971, 3.
• В. И. Зуев, Гоце Делчев, Выдающийся деятель македонского освободительного движения, Институт Славяноведениян АН ССР. Краткие сообщения 12, Москва, 1954, 33-39.
• Историско-политичка информација по македонското прашање, Разгледи, февруари, 1969, 200-201.
• Христо Христов, Смъртта на Гоце Делчев, Историски преглед XXVII/2, 1971, 93-95.
• Ванѓа Чашуле, Од признавање до негирање, Скопје, 1970.

Оделно објавени биографии

• Димо Хаџи Димов го напишал на покана на Пловдивското братсво Гоце Делчев во 1924 година.
• 20 юлий, 4. V. 1924.
• Македонско дело 1/17 (1926).
• Современост XIII/6 (1963).
• Гоце Делчев во спомените на современиците, Скопје, 1963.
• Местото Гоце Делчев в македонското освободително движение, Македонско дело 3 (1928).
• Климе Шапкарев, Гоце Делчев, Целокупна България 1 (1941), бр. 161-166.
• Михаил Герџиков, Гоце Делчев, Революционен профил, Гоцев лист, 7. V. 1945, 4.
• Ѓорѓи Абаджиев, Гоце и великобългарскиот национализъм, Македонско знаме, 5. V. 1946, 2.
• Димитар Поп Ефтимов, Гоце Делчев в Югославянската федерация, Македонска мисла I/3-4 (1946).
• Димитар Поп Ефтимов, Делото на Гоце Делчев, Нова Македонија 4. V. 1946.
• Тодор Павлов, Гоце Делчев, Македонска мисъл II/1-2 (1946).
• Географският и етнографският фактор в Гоцевата идеология, Македонско знаме I/43 (1946).
• Кирил Николов, Идеята на Гоце и новата македонска држава, Македонско знаме 5. V. 1946.
• Павел Делирадев, Социялистическото влияние върху Гоце, Македонско знаме 5. V. 1946.
• Васил Ивановски, Величието на Гоце, Македонска мисъл II/1-2 (1946, 39-42.
• Тези пои повод 45-годишнината од смрта на Гоце Делчев, Блокнот 5, Земски одбор на Народниот фронт на Македонија, Скопје, 1948.
• Ѓорѓи Абаџиев, Гоце Делечев - организатор на македонската револуционерна борба, Нова Македонија, 1. V. 1948.
• Ѓорѓи Абаџиев, Гоце Делечев и неговото време, Нова Македониуја 4. V. 1959, 2.
• Д. Бојановски-Дизе, Гоце Делчев и неговото време, Нов ден, 5 (1958), 9-25.
• Д. Зографски,, Гоце Делчев во историјата на македонскиот народ, Нова Македонија, 4. V. 1950.
• Драган Ташковски, Неколку мисли на Гоце Делчев за револуцицијата, Нов ден, V/3 (1949).
• И. Катарџиев, Педесет и седум години од смрта на Гоце Делчев, Нова Македонија, 4. V. 1960.
• Г. Тодоровски, Гоце Делчев, Разгледи IV/10 (1962).
• Г. Тодоровски, Гоце Делчев, Легенда и стварност, Млад борец, 9. V. 1968.
• М. Пандевски, Гоце Делчев, Иселенички календар, 1965, Скопје.
• Д. Мирче, Гоце Делчев, Македонија, мај, 1967.
• Х. Андонов-Полјански, Учителската дејност на Гоце Делчев, Просветно дело, XIX/3-4, 1963.
• Х. Андонов-Полјански, Некои подробнсости околу Новоселската афера и скопскиот процес ос 1901 година, Историја V/1, 79-83.
• Х. Андонов-Полјански, Идеолошките погледи на Гоце Делчев, Нова Македонија, 23-28. I. 1971, 3.
• Х. Андонов-Полјански, Гоце, Нова Македонија, 4. V. 1971, 3.
• В. И. Зуев, Гоце Делчев, Выдающийся деятель македонского освободительного движения, Институт Славяноведениян АН ССР. Краткие сообщения 12, Москва, 1954, 33-39.
• Историско-политичка информација по македонското прашање, Разгледи, февруари, 1969, 200-201.
• Христо Христов, Смъртта на Гоце Делчев, Историски преглед XXVII/2, 1971, 93-95.

Оделно објавени книги

• Д. Х. Димов, Македонското освободително дело. Лом. 1900.
• Д. Х. Димов, Македонският въпрос и учителя, Кюстендил, 1902.
• Македония и Одринско (1893-1903), Мемоар на Вътрешната организация. Ѕ.а., 1904.
• "Освободителнитѣ борби на Македония", том I Илинденското възстание, Издателство на Илинденската организация, София, 1933.
• К. Веселинов, Възраждането на Македония и Илинденското възстание, София, 1939.
• А. Динев, Илинденска епопея, Т. I. Архивирано на 5 март 2016 г. София, 1946.
• Д. Къосев, Борбите на македонския народ за освобождение, София, 1950.
• Д. Къосев, История на македонското национално-революционно движение, Софија, 1954.
• Х. Андонов-Полјански, Македонското национално-ослободително движење до Илинденското востание, Југословенски народи пред Први светски рат, Београд, САН, 1967.
• Г. Георгиев, Й. Шопов, Илинденското въстание, София, 1969.
• Пандев, Константин, Национално-освободително движение в Македония и Тракия 1893-1093, София, 1979.
• Димитар Димески, Македонското национално движење во Битолскиот вилает (1893-1903), II издание, Скопје, 1982.
• Ванчо Ѓорѓиев, Слобода или смрт, Македонското националноослободително движење во Солунскиот вилает 1893 - 1903 година, Табернакул, Институт за историја - Филозовски факултет, Скопје, 2003.
• А.С. Шофман, Очерки по истории Македонии и македонского народа. Т. II. Казан, 1961.
• L. Ljuben, Kratak pregled makedonske istorije, Beograd, 1955.
• Историја на македонскиот народ, Т. II. Скопје, 1969.
• Историја македонског народа, Т. II. Београд, 1970.
• Историја на македонскиот народ, Просветно дело, Скопје, 1972.
• Историја на македонскиот народ, Институт за национална историја, Скопје, 2009.
• А. Христов, Создавање на македонската држава. (1983-1945). Скопје, 1971.
• Д. Зографски, Ѓ. Абаџиев, А. Митрев и М. Керемидичиев, Егејска Македонија во нашата национална историја, Скопје, 1951.
• Д. Митрев, Пиринска Македонија во борбата за национално ослободување, Скопје, 1950.
• История Южных и Западных Славян, Москва.
• История Югославии. Т. I. Москва, 1963.
• А. Разбойников, Чифлигарството в Македония и Одринско, Солун, 1913.
• Д-р, Христо Татарчев, Вътрешна македоно-одринска революционна организация като мит или реалност, Цочо Биљарски и Валентин Китанов, София, 1995.
• Гане Тодоров, Формирање на ВМРО според ракописните мемоари на Иван Хаџи Николов, Разгледи, XI/10, 1969.
• Димитар Димески, Создавање на Македонската револуционерна организација и нејзината организациона поставеност (1893 - 1895), Историја, XXII/1, Скопје, 1986.
• И. Яну, Из истории создания Внутренней македоно-одринской революционной организации, Вопросы истории Славян I. Воронеж, 1963.
• Е. Каранфилов, Българи, София, 1968.
• М. Пандев, Внатрешната Македонска Револуционерна Организација во борбата за национално-политичко единство на македонските маси во периодот до Илинденското востание, Гласник, XII/2, 1968.
• М. Пандевски, За некои форми на политички отпор во предилинденскиот период (1893-1903), Гласник, III/1, 1959.
• М. Пандев, Учителското движење во Македонија, 1893-1912, Скопје, 1962.
• А. Т. Христов, Револуционерни судови на ВМРО, 1893-1912, Скопје, 1951.
• Гане Тодоровски, Весникот Бунтовник на Ѓорче Петров, Разгледи, јуни, 1968.
• Х. А. Полјански, Некои прашања од воената организација на македонското национално-револуционерно движење во предилинденскиот период, Гласник, IV/1-2, 1960.
• Деса Миљовска, Местото и улогата на интелегенцијата во илинденската народна револуција-Илинден 1903, Скопје, 1970.
• Г. Тодоровски, Подготовските за Илинденското востани, Скопје, 1968.
• М. Зафировски, Спорот за востанието и последиците од тој спор, Современост, III/7, 1953.
• А. Митрев, Илинденско востание, Историја IV/1, 1968.
• Т. Влахов, Върховизамът и великобългарските шовинисти-крепители на българския монархизъм, Софија, 1947.
• К. Драмалиев, Теория и практика на великобългарския шовинизъм, София, 1947.
• Т. Влахов, Кукуш и неговото историческо минало, София, 1963.
• П. Завоев, Град Щип, Софија, 1943.
• М. Пандевски и Г. Стоев-Трнката, Струмица и Струмичко низ историјата, Струмица, 1969.
• И. Катарџиев, Серскиот округ од Кресненското востание до Младотурската револуција, Скопје, 1968.

Странски студии

• Спомени от Македония, Артър Смит, (Изд. на Отеч. фронт, София, 1983).
• Fr. Moore, The Blakan Trail, London, 1906.
• A. Virgilj-Giovanni, La Questione Rumeliota. Vol. I. Buntonto, 1908.
• R. Pinon, L‘Europe et L‘Empire Ottoman, Paris, 1909.
• P. Risal, La Ville Convoitée. Salonigue, Paris.
• R. P. Songeon Guérin, Histoire de la Bulgarie. Montligeon (Orne), 1914.
• John Macdonald, Turky and the Eastern Question. London, 1913.
• J. Ivanoff, La Question Macédonienne. Paris, 1920.
• G. Baschdaroff, Die Makedonische Frage, Wien, 1925.
• G. Baschdarof, The Macedonian Question Yesterdey and Todey, Sofija, 1926.
• Leon Lamouche, La Question de Macédoine, Македонски преглед III/4, 1927.
• A. Rapoport, Au pays des Martyrs, Paris, 1927.
• Apercu Historique de la Question Macédonienne, Sofija, 1929.
• И. Стоянов, Македония и Македонсият въпрос, София, 1933.
• J. Swirw, Bulgarian Conspiracy, London, 1939.
• L. S. Stavrianos, Balkan Federation, Smith College Stydies in History (Northhampton, Mass), vol. XXVII/1-4 (1941-1942), 1944.
• G. Pirinsky, For a Free Macedonia, New York, 1945.
• Ch. Christidès, La Camouflage Macédonien, Athènes, 1949.
• E. Barker, Macedonia. Ita place in Balkan Power Politics, London, 1950.
• Z. Kostelski, The Yugoslavs, New York, 1952.
• И. С. Галкан, Вопрос о реформах в Македонии и дипломатия империалстических держав в 1907-1908 г. - Ученые записки Института славяноведения АН СССР XV (1953).
• Marcel de Vos, Histoire de la Yougoslavie, Paris, 1955.
• J. Rothchild, The Communist Party of Bulgaria, New Yourk, 1959.
• И. С. Галкин, Дипломатия европейской держав в связи с освободительным движением народов Европейской Турции в 1905-1912 г. Москва, 1960.
• D. Dakin, The Greek Struggle in Macedonia, 1897-1913, ΘΕΣΣΑΛΟNIKH 1966.
• G. Nurigiani, La Macedonia ieri e oggi, Roma, 1966.
• G. Nurigiani, L’Insurezione di Ilinden e i suoi Artefici, Roma, 1968.
• M. Pacor, Italia e Balcani dal Risorgimento alla Resistenza, Milano, 1960.
• H. Andonov-Poljanski, Rapporti storici Italo-Macedoni, Quid (Roma), II/8, 1969.

Енциколопедии

• Делчев Георгий (Гоце). - Советская Историческая Энциклопедия. Т. 5. Москва, 1964.
• L. Lj. Delcev Goce, Enciklopedija Jugoslavije 2 (1956).
• Delcev Goce, Enciklopedija Leksikografskog Zavoda 2 (1956).
• Делчев Гоце, Мала Енциклопедија Просвета, Београд, 1959.
• I. Kv. Del;ev Goce, Vojna Enciklopedija 2 (1959).
• O. Salazer, H. Matkovic, Povijest, Zagreb, 1963.
• Delcev Goce, Prirucnik Leksikon, Zagreb, 1967.
• Delcev Goce, Enciklopedijski leksikon Mozaik znanja - istorija, Beograd, 1970.
• Македонска Енциклопедија.
• Делчев Гоце, Большая Советская Энциклопедия. Т. 13 Москва, 1952.
• Делчев Гоце, Малая СоветскаяЭнциклопедия, Т. 3, Москва, 1954.
• Делчев Гоце, Българска Енциклопедия, София, 1936.
• Делчев Гоце Николов, Кратка Българска енциклопедия. Т. 2, София, 1964.
• Macedonia, Encyclopedia Brtanica, vol. 14, 1962.
• Macedonia, Dizionario Encicopedico Italiano, vol. VII, Roma, 1957.
• Weltgeshichte. (Kleine Enzykiopedie), Leipzing, 1967.

Извори

Статијата Делчевологија е добра статија. Таа исполнува одредени критериуми за квалитет и е дел од инкубаторот на Википедија.