Едначење по звучност: Разлика помеѓу преработките
[непроверена преработка] | [проверена преработка] |
с Бот Менува: it:Assimilazione (linguistica) |
с Бот Додава: stq:Assimilation (Phonetik); козметички промени |
||
Ред 32: | Ред 32: | ||
|} |
|} |
||
==Правило 1== |
== Правило 1 == |
||
Звучните и безвучните согласки се едначат по звучност кога ќе се најдат во непосреден допир. Едначењето се врши спрема втората согласка. Звучните согласки пред безвучните се менуваат во безвучни. Пример: |
Звучните и безвучните согласки се едначат по звучност кога ќе се најдат во непосреден допир. Едначењето се врши спрема втората согласка. Звучните согласки пред безвучните се менуваат во безвучни. Пример: |
||
*''б-п'': ''[[баба]]'' - ''бапски''; ''[[врабец]]'' - ''[[врапче]]'', ''врапци''; ''[[даб]]'', ''дабот'' - ''дапче''; ''забец'' - ''запци'', ''запчест''; ''[[јамб]]'', ''јамбот'', ''јампски''; ''[[Љубе]]'' - ''[[Љупчо]]'', ''[[Љупка]]''; ''[[роб]]'', ''робот'' - ''ропски'', ''ропство'', ... |
* ''б-п'': ''[[баба]]'' - ''бапски''; ''[[врабец]]'' - ''[[врапче]]'', ''врапци''; ''[[даб]]'', ''дабот'' - ''дапче''; ''забец'' - ''запци'', ''запчест''; ''[[јамб]]'', ''јамбот'', ''јампски''; ''[[Љубе]]'' - ''[[Љупчо]]'', ''[[Љупка]]''; ''[[роб]]'', ''робот'' - ''ропски'', ''ропство'', ... |
||
*''д-т'': |
* ''д-т'': |
||
*''г-к'': |
* ''г-к'': |
||
*''в-ф'': |
* ''в-ф'': |
||
*''з-с'': |
* ''з-с'': |
||
*''ж-ш'': |
* ''ж-ш'': |
||
*''ѕ-ц'': |
* ''ѕ-ц'': |
||
*''џ-ч'': |
* ''џ-ч'': |
||
*''ѓ-ќ'': |
* ''ѓ-ќ'': |
||
==Правило 2== |
== Правило 2 == |
||
Безвучните согласки пред звучните преоѓаат во звучни |
Безвучните согласки пред звучните преоѓаат во звучни |
||
==Правило 3== |
== Правило 3 == |
||
Едначењето по звучност редовно се обележува и во [[префиксирани зборови|префиксираните зборови]]. |
Едначењето по звучност редовно се обележува и во [[префиксирани зборови|префиксираните зборови]]. |
||
==Правило 4== |
== Правило 4 == |
||
Согласката ''ј'' се обезвучува и пред африкативните ''ц'', ''ч'' во префиксираните зборови. |
Согласката ''ј'' се обезвучува и пред африкативните ''ц'', ''ч'' во префиксираните зборови. |
||
==Правило 5== |
== Правило 5 == |
||
Кога префиксите што завршуваат на согласка (''зад''-, ''над''-, ''од''-, ''под''-, ''пред''-, ''без''-, ''из''-, ''раз''-) ќе влезат во состав на збор што почнува со [[истородна согласка]], настануваат два случаја. |
Кога префиксите што завршуваат на согласка (''зад''-, ''над''-, ''од''-, ''под''-, ''пред''-, ''без''-, ''из''-, ''раз''-) ќе влезат во состав на збор што почнува со [[истородна согласка]], настануваат два случаја. |
||
===Правило 5.1=== |
=== Правило 5.1 === |
||
Во некои зборови границата меѓу префиксот и [[основен збор|основниот збор]] јасно се чувствува, и согласките се пишуваат удвоено: ''оддели'', ''поддава'', ''раззелени'', ''оттука'', ''поттикне'', ''бессовесен'', ... |
Во некои зборови границата меѓу префиксот и [[основен збор|основниот збор]] јасно се чувствува, и согласките се пишуваат удвоено: ''оддели'', ''поддава'', ''раззелени'', ''оттука'', ''поттикне'', ''бессовесен'', ... |
||
===Правило 5.2=== |
=== Правило 5.2 === |
||
Во други случаи, кога е сраснатоста на составните делови изразена во поголем степен, по извршеното едначење се добива една согласка: ''одамна'' (од ''оддамна''), ''бесмислен'', ''бесмртен'', ''бесрамен'', ''бестрашен'', ''исее'', ''исекне'', ''исели'', ''исече'', ''раседла'' (од ''разседла''), ''расее'', ''расели'', ''расече'', ''раслои'', ''расобуе'', ''расони'' и др. |
Во други случаи, кога е сраснатоста на составните делови изразена во поголем степен, по извршеното едначење се добива една согласка: ''одамна'' (од ''оддамна''), ''бесмислен'', ''бесмртен'', ''бесрамен'', ''бестрашен'', ''исее'', ''исекне'', ''исели'', ''исече'', ''раседла'' (од ''разседла''), ''расее'', ''расели'', ''расече'', ''раслои'', ''расобуе'', ''расони'' и др. |
||
Иста појава имаме и на составите меѓу префиските ''без''-, ''из''-, ''раз''- и зборовите што почнуваат со ''ш''. Во едни случаи се чува ''с'': ''бесшумно'' (од ''безшумно''), ''исшета'', ''исшие'', ''исшилчи'', а во други, по асимилацијата на ''с'' во ''ш'', се добило едно ''ш''; ''ишари'' (од ''изшари''), ''ишмрка'', ''уштипе'', ''рашета'' (од ''разшета''), ''рашие'', ''рашири'', ''раштима'', ''раштрка''. |
Иста појава имаме и на составите меѓу префиските ''без''-, ''из''-, ''раз''- и зборовите што почнуваат со ''ш''. Во едни случаи се чува ''с'': ''бесшумно'' (од ''безшумно''), ''исшета'', ''исшие'', ''исшилчи'', а во други, по асимилацијата на ''с'' во ''ш'', се добило едно ''ш''; ''ишари'' (од ''изшари''), ''ишмрка'', ''уштипе'', ''рашета'' (од ''разшета''), ''рашие'', ''рашири'', ''раштима'', ''раштрка''. |
||
==Правило 6== |
== Правило 6 == |
||
Едначењето по звучност не се одбележува во следниве случаи: |
Едначењето по звучност не се одбележува во следниве случаи: |
||
===Правило 6.1=== |
=== Правило 6.1 === |
||
Не се одбележува едначењето на ''в'' пред [[безвучна согласка|безвучната согласка]]: |
Не се одбележува едначењето на ''в'' пред [[безвучна согласка|безвучната согласка]]: |
||
===Правило 6.2=== |
=== Правило 6.2 === |
||
Не се одбележува едначењето на ''д'' |
Не се одбележува едначењето на ''д'' |
||
===Правило 6.3=== |
=== Правило 6.3 === |
||
Пред [[членска наставка|членската наставка]] -''та'' не се одбележува и едначењето на другите звучни согласки |
Пред [[членска наставка|членската наставка]] -''та'' не се одбележува и едначењето на другите звучни согласки |
||
===Правило 6.4=== |
=== Правило 6.4 === |
||
Согласката ''г'' не се едначи во: ''бегство'', ''другпат''. |
Согласката ''г'' не се едначи во: ''бегство'', ''другпат''. |
||
===Правило 6.5=== |
=== Правило 6.5 === |
||
Не се едначи ''т'' во [[сложени зборови|сложените зборови]] од типот: ''петгодишен'', ''десетгодишен'', ''дванаесетгодишен'', ... |
Не се едначи ''т'' во [[сложени зборови|сложените зборови]] од типот: ''петгодишен'', ''десетгодишен'', ''дванаесетгодишен'', ... |
||
===Правило 6.6=== |
=== Правило 6.6 === |
||
Едначењето на согласките по звучност не се одбележува и во некои [[сопствени имиња]] од туѓо потекло. |
Едначењето на согласките по звучност не се одбележува и во некои [[сопствени имиња]] од туѓо потекло. |
||
===Правило 6.7=== |
=== Правило 6.7 === |
||
Во допир со [[сонанти]]те |
Во допир со [[сонанти]]те не се врши едначење по звучност: ''милослив'', ''милосница'', ''мирислив''. |
||
==Литература== |
== Литература == |
||
*'''ПРАВОПИС НА МАКЕДОНСКИОТ ЛИТЕРАТУРЕН ЈАЗИК''', [[Институт за македонски јазик]] "Крсте Мисирков", |
* '''ПРАВОПИС НА МАКЕДОНСКИОТ ЛИТЕРАТУРЕН ЈАЗИК''', [[Институт за македонски јазик]] "Крсте Мисирков", трето издание на [[Просветно дело - Скопје]], [[1986]], ''Редакциски одбор'': ''[[Божо Видоевски]]'', ''[[Тодор Димитровски]]'', ''[[Кирил Конески]]'', ''[[Крум Тошев]]'' (претседател), ''[[Рада Угринова-Скаловска]]'' |
||
[[ |
[[Категорија:Правопис на македонскиот литературен јазик]] |
||
[[br:Heñveladur (yezhoniezh)]] |
[[br:Heñveladur (yezhoniezh)]] |
||
Ред 122: | Ред 122: | ||
[[ru:Ассимиляция (лингвистика)]] |
[[ru:Ассимиляция (лингвистика)]] |
||
[[sr:Једначење сугласника по звучности]] |
[[sr:Једначење сугласника по звучности]] |
||
[[stq:Assimilation (Phonetik)]] |
|||
[[sv:Assimilation (lingvistik)]] |
[[sv:Assimilation (lingvistik)]] |
||
[[uk:Асиміляція (мовознавство)]] |
[[uk:Асиміляція (мовознавство)]] |
Преработка од 07:44, 2 април 2010
Македонска фонетика и фонологија |
---|
Гласови
Писмо
Поврзано
|
Според звучноста согласките се делат на безвучни, звучни и сонатни. Безвучните и звучните согласки образуваат таканаречени корелативни парови. Секоја безвучна согласка, освен х, има свој звучен парник. Тие парови се:
корелативни парови | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
звучна: | б | д | г | в | з | ж | (-) | ѕ | џ | ѓ |
безвучна: | п | т | к | ф | с | ш | (х) | ц | ч | ќ |
Правило 1
Звучните и безвучните согласки се едначат по звучност кога ќе се најдат во непосреден допир. Едначењето се врши спрема втората согласка. Звучните согласки пред безвучните се менуваат во безвучни. Пример:
- б-п: баба - бапски; врабец - врапче, врапци; даб, дабот - дапче; забец - запци, запчест; јамб, јамбот, јампски; Љубе - Љупчо, Љупка; роб, робот - ропски, ропство, ...
- д-т:
- г-к:
- в-ф:
- з-с:
- ж-ш:
- ѕ-ц:
- џ-ч:
- ѓ-ќ:
Правило 2
Безвучните согласки пред звучните преоѓаат во звучни
Правило 3
Едначењето по звучност редовно се обележува и во префиксираните зборови.
Правило 4
Согласката ј се обезвучува и пред африкативните ц, ч во префиксираните зборови.
Правило 5
Кога префиксите што завршуваат на согласка (зад-, над-, од-, под-, пред-, без-, из-, раз-) ќе влезат во состав на збор што почнува со истородна согласка, настануваат два случаја.
Правило 5.1
Во некои зборови границата меѓу префиксот и основниот збор јасно се чувствува, и согласките се пишуваат удвоено: оддели, поддава, раззелени, оттука, поттикне, бессовесен, ...
Правило 5.2
Во други случаи, кога е сраснатоста на составните делови изразена во поголем степен, по извршеното едначење се добива една согласка: одамна (од оддамна), бесмислен, бесмртен, бесрамен, бестрашен, исее, исекне, исели, исече, раседла (од разседла), расее, расели, расече, раслои, расобуе, расони и др.
Иста појава имаме и на составите меѓу префиските без-, из-, раз- и зборовите што почнуваат со ш. Во едни случаи се чува с: бесшумно (од безшумно), исшета, исшие, исшилчи, а во други, по асимилацијата на с во ш, се добило едно ш; ишари (од изшари), ишмрка, уштипе, рашета (од разшета), рашие, рашири, раштима, раштрка.
Правило 6
Едначењето по звучност не се одбележува во следниве случаи:
Правило 6.1
Не се одбележува едначењето на в пред безвучната согласка:
Правило 6.2
Не се одбележува едначењето на д
Правило 6.3
Пред членската наставка -та не се одбележува и едначењето на другите звучни согласки
Правило 6.4
Согласката г не се едначи во: бегство, другпат.
Правило 6.5
Не се едначи т во сложените зборови од типот: петгодишен, десетгодишен, дванаесетгодишен, ...
Правило 6.6
Едначењето на согласките по звучност не се одбележува и во некои сопствени имиња од туѓо потекло.
Правило 6.7
Во допир со сонантите не се врши едначење по звучност: милослив, милосница, мирислив.
Литература
- ПРАВОПИС НА МАКЕДОНСКИОТ ЛИТЕРАТУРЕН ЈАЗИК, Институт за македонски јазик "Крсте Мисирков", трето издание на Просветно дело - Скопје, 1986, Редакциски одбор: Божо Видоевски, Тодор Димитровски, Кирил Конески, Крум Тошев (претседател), Рада Угринова-Скаловска