Двојна ѕвезда

Сликано од телескопот Хабл: бинарен систем Сириус, каде Sirius B може јасно да се види (долу лево).

Бинарна ѕвезда е ѕвезден систем кој содржи две ѕвезди кои орбитираат околу нивниот заеднички центар на маса. Посјајната ѕвезда се нарекува примарна, а другата е ѕвезда придружник или секундарна. Истражувањата од почетокот на 1800-те години до денес укажуваат на тоа дека многу од ѕвездите се дел од бинарни системи или системи со повеќе од две ѕвезди, наречени повеќеѕвезден систем. Терминот двојна ѕвезда може да се користи како синоним на терминот бинарна ѕвезда, но најчесто двојна ѕвезда може да биде и оптички двојна ѕвезда која е состаена од две ѕвезди без физички контакт меѓу нив, односно две ѕвезди кои изгледаат како да се блиску една до друга гледано од Земјата. Двојната ѕвезда може да биде оптичка доколку нејзините компоненти имаат доволно различно сопствено движење или радијална брзина, или пак доколку мерењата на паралаксата откриваат дека двете компоненти имаат доволно различна далечина од Земјата. За најголемиот број од двојните ѕвезди сè уште не е утврдено дали се бинарни ѕвездени системи или се оптички двојни.

Бинарните ѕвездени системи се многу важни во астрофизиката, бидејќи пресметувањето на нивните орбити дозволува масата на нивните придружни ѕвезди да биде директно одредена, што пак за возврат ги покажува и другите ѕвездени параметри, како што се радиусот и густината.

Бинарните ѕвезди често се откриваат најпрвин визуелно, па се наречени визуелни бинарни. Повеќето од визуелните бинарни ѕвезди имаат долги периоди на орбитирање од неколку века или милениуми, и според тоа имаат орбити кои се речиси непознати. Можат да бидат откриени и со индиректни методи, како што е спектроскопијата (спектроскопски бинарни) или астрометријата (астрометрички бинарни). Ако се случи бинарната ѕвезда да орбитира во рамнина со нашата, нејзините компоненти меѓусебно ќе се затемнуваат (ќе влегуваат во еклипса) и ќе транзитираат една околу друга; ваквиот пар ѕвезди се нарекува еклиптички бинарен, или доколку се откриени според нивната промена на сјајноста за време на екслипсата или транзитирањето, фотометрички бинарни.

Доколку орбитите на компонентите во бинарниот ѕвезден систем се доволно блиску, тие можат гравитациски да ги искриват нивните взаемни ѕвездени атмосфери. Во некои случаи овие блиски бинарни системи можат да извршат размена на масата, со што својата еволуција ќе ја доведат во фаза која поединечните ѕвезди не можат да ја псотигнат. Примери за бинарни ѕвезди се Алгол (еклиптички бинарна), Сириус и Cygnus X-1 (чиј еден член е најверојатно црна дупка). Бинарните ѕвезди се најчесто јадра на планетарни маглини, како и претци на нова и супернова од типот Ia.

Откривање на бинарните ѕвезди

Терминот бинарна во овој контекст за првпат е употребен од Вилијам Хершел во 1802 година.

Надворешни врски

• The Double Star Library, at the U.S. Naval Observatory
• ianridpath.com: List of the best visual binaries, for amateurs, with orbital elements
• Pictures of binaries at Hubblesite.org
• Chandra X-ray Observatory
• Binary Stars at Open Directory
• An extensive simulation for the Algol system by North Carolina State University
• Selected visual double stars and their relative position as a function of time