Железница: Разлика помеѓу преработките

Интерактивен преглед на историјата

[проверена преработка]

← Постаро уредување Поново уредување →

Избришана содржина Додадена содржина

НагледноВикитекст

Во редови

Преработка од 12:59, 10 ноември 2020

Железница или железнички превоз — транспорт на патници и стоки по пруга.

Возилата што возат на пругата се распоредени во воз; серија на поединечни возила (со или без погон) поврзани заедно. Овие возила (најчесто наречени вагони или коли) се движат со многу помало триење од возилата што возат со гуми на поплочен пат, и како резултат, локомотивата што го влече возот многу поефикасно ја искористува енергијата.

Развој на железницата

Први железни вагони на шини се употребувале уште во XVI век во Германија и Англија за превоз на ископана руда, влечени од коњи. Англискиот инженер Џорџ Стивенсон (1781-1848) (George Stephenson) ја измислил првата парна локомотива во 1814 година. Можела со брзина на пешак да влече неколку рударски вагони.

Со градбата на удобни патнички и товарни вагони, почнува развојот на железницата.

Првата јавна железница воспоставена е на 27 септември 1825 помеѓу Стоктон и Дарлингтон во Англија.

Железничкиот промет е многу значаен, но во последно време се намалува заради автомобилот, камионот и автобускиот сообраќај. После спората парна локомотива неминовна беше појавата на дизел и електрична локомотива, а како најголем дострел се возови на магнетни перници, надокнадуваќи ја со тоа брзината, ефикасноста, еколошкиот и економискиот ефект.

Историја на македонската железница

Првата јавна железница во Македонија воспоставена е на 9 август 1873 помеѓу Скопје и Солун.

Во 1888 година се спојува вардарската со моравската железница.

Во летото 1916 почнува со изградба линијата Ханриево (Ѓорче Петров) – Охрид преку Тетово, Гостивар, Кичево со крак према Струга и Ташмаруништа но пругата е теснолинејка наречена „пампур“ или „чајниче“ Во 1923 се поврзува пругата Генерал Ханрис (денешно Ѓорче Петров) – Охрид со Скопје односно пругата била продолжена од Ханриево до „Мала станица“ (наспроти денешна НИП Нова Македонија)

Настраданата железничка станица во Скопје, изградена во 1937 г.

Во 1937 година почнува изградбата на новата железничката станица во Скопје која трае 3 години. Во тоа време станицата во Скопје била една од најубавите на Балканот која имала огромен хол од 1000 м ² со подземни премини и повеќе покриени перони.

1948 Пионерското вовче кое за само два месеци е трасирано почнува со возење низ градскиот парк од станицата "Стив Наумов", крај езерцето (денешната кафеана "Езерце") по течението на Вардар и неговите плажи па преку Ѓорче Петров до излетничкото место Сарај и крајната станица "Борка Талевски" во село Глумово покрај излетничкото место Матка.

Теснолинејката Ѓорче Петров – Кичево почнува да се демонтира 1948 и е заменета со нормален колосек но во две фази првата фаза до Гостивар е завршен на 25 мај 1952 година а вториот дел до Кичево во 1969 година а делот до Охрид останува само како проект.

Железницата како тема во уметноста

„Премин преку пруга“ - песна на францускиот писател Андре Бретон.^[1]
„Пруга на младоста“ - поетска збирка на македонските поети Ацо Шопов и Славко Јаневски од 1950 година.^[2]
„Железничка станица“ - песна на полската поетеса Вислава Шимборска.^[3]

Поврзано

Наводи

↑ Андре Бретон, Рајот не е наполно загубен. Скопје: Култура, 1989, стр. 95.
↑ „Хронологија“, во: Ацо Шопов, Песни. Скопје: Македонска книга, Мисла и Култура, 1988, стр. 159.
↑ Vislava Šimborska, Izabrane pesme. Beograd: Treći trg, 2014, стр. 96-97.

Оваа статија за сообраќај е никулец. Можете да помогнете со тоа што ќе ја проширите.

[1] Андре Бретон, Рајот не е наполно загубен. Скопје: Култура, 1989, стр. 95.

[2] „Хронологија“, во: Ацо Шопов, Песни. Скопје: Македонска книга, Мисла и Култура, 1988, стр. 159.

[3] Vislava Šimborska, Izabrane pesme. Beograd: Treći trg, 2014, стр. 96-97.

[1]

[2]

[3]

@@ Ред 24: / Ред 24: @@
 Во летото 1916 почнува со изградба линијата Ханриево ([[Општина Ѓорче Петров|Ѓорче Петров]]) – [[Охрид]] преку [[Тетово]], [[Гостивар]], [[Кичево]] со крак према [[Струга]] и [[Ташмаруништа]] но пругата е [[теснолинејка]] наречена „[[Локомотива Dn2t|пампур]]“ или „[[Локомотива Dn2t|чајниче]]“
 Во 1923 се поврзува пругата [[Генерал Ханрис]] (денешно [[Ѓорче Петров (населба)|Ѓорче Петров]]) – [[Охрид]] со [[Скопје]] односно пругата била продолжена од Ханриево до „[[Мала станица]]“ (наспроти денешна [[НИП Нова Македонија]])
-[[Податотека: Zeleznicka_Sk_2_180px.jpg|рамка|180px|лево|Железничка станица во Скопје градена 1937]]
+[[Податотека: Zeleznicka_Sk_2_180px.jpg|рамка|180px|лево|Настраданата железничка станица во Скопје, изградена во 1937 г.]]
 Во [[1937]] година почнува изградбата на новата [[железничка станица|железничката станица]] во [[Скопје]] која трае 3 години. Во тоа време станицата во [[Скопје]] била една од најубавите на [[Балкан|Балканот]] која имала огромен хол од 1000 м <sup>2</sup> со подземни премини и повеќе покриени перони.