Урду: Разлика помеѓу преработките

Уреди врски
Од Википедија — слободната енциклопедија
Интерактивен преглед на историјата
[проверена преработка][проверена преработка]
← Постаро уредувањеПоново уредување →
Избришана содржина Додадена содржина
НагледноВикитекст
с Јазична исправка, replaced: зборувачи → говорници
с →‎top: Замена со македонски назив на предлошка, replaced: cite web → Наведена мрежна страница
Ред 20: Ред 20:
|iso1=ur|iso2=urd|iso3=urd}}
|iso1=ur|iso2=urd|iso3=urd}}


'''Урду''' ({{Audio|hi-Urdu.ogg|pronunciation}}, '''اردو''', ''транс''. ''Urdū'', историски '''Ordu''') (исто така познат во родната форма како '''Лашкари''', '''لشکری'''<ref>{{cite web|url=https://iajit.org/PDF/vol.12,no.2/5951.pdf|title=Template Based Affix Stemmer for a Morphologically Rich Language|work=Sajjad Khan1, Waqas Anwar1,2, Usama Bajwa1 and Xuan Wang21Department of Computer Science, COMSATS Institute of Information Technology, Pakistan 2Harbin Institute of Technology Shenzhen Graduate School, China}}</ref>) е дел од групата на централните јазици на [[Индоариски јазици|индоариските јазици]]. Јазикот е службен во [[Пакистан]] еден од [[службен јазик|23 службени јазици]] во [[Индија]]. Зборовниот фонд на јазикот се развил на основа на [[санскрит]]скиот, [[Персиски јазик|персискиот]], [[Арапски јазик|арапскиот]] и [[турските јазици]]. Јазикот почнал да се создава за време на султанатот [[Делхи (султанат)|Делхи]] и [[Могулско Царство|Могулското Царство]] во [[Јужна Азија]]<ref>http://www.urducouncil.nic.in/pers_pp/index.htm</ref>.
'''Урду''' ({{Audio|hi-Urdu.ogg|pronunciation}}, '''اردو''', ''транс''. ''Urdū'', историски '''Ordu''') (исто така познат во родната форма како '''Лашкари''', '''لشکری'''<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://iajit.org/PDF/vol.12,no.2/5951.pdf|title=Template Based Affix Stemmer for a Morphologically Rich Language|work=Sajjad Khan1, Waqas Anwar1,2, Usama Bajwa1 and Xuan Wang21Department of Computer Science, COMSATS Institute of Information Technology, Pakistan 2Harbin Institute of Technology Shenzhen Graduate School, China}}</ref>) е дел од групата на централните јазици на [[Индоариски јазици|индоариските јазици]]. Јазикот е службен во [[Пакистан]] еден од [[службен јазик|23 службени јазици]] во [[Индија]]. Зборовниот фонд на јазикот се развил на основа на [[санскрит]]скиот, [[Персиски јазик|персискиот]], [[Арапски јазик|арапскиот]] и [[турските јазици]]. Јазикот почнал да се создава за време на султанатот [[Делхи (султанат)|Делхи]] и [[Могулско Царство|Могулското Царство]] во [[Јужна Азија]]<ref>http://www.urducouncil.nic.in/pers_pp/index.htm</ref>.


Научниците независно го карактеризираат јазикот како стандарден како дел од [[Хиндустански јазик|хиндистанските јазици]]<ref>http://www.britannica.com/EBchecked/topic/619612/Urdu-language</ref>. Граматичкиот опис на оваа статија е базиран на стандардниот урду јазик. Општо гледано, терминот урду може се однесува кон дијалекти на хиндустански отколку стандардната верзија на јазикот. Оригиналниот јазик на [[мугали]]те бил [[турскиот јазик]], но со доселувањето во [[Јужна Азија]] го прифатиле персискиот јазик а подоцна и урду јазикот. Името на ''урду'' се верува дека доаѓа од турскиот збор ''ордо''. На почетокот се нарекувал Забан-е-орду или јазикот на војската, а подоцна се нарекувал едноставно урду.
Научниците независно го карактеризираат јазикот како стандарден како дел од [[Хиндустански јазик|хиндистанските јазици]]<ref>http://www.britannica.com/EBchecked/topic/619612/Urdu-language</ref>. Граматичкиот опис на оваа статија е базиран на стандардниот урду јазик. Општо гледано, терминот урду може се однесува кон дијалекти на хиндустански отколку стандардната верзија на јазикот. Оригиналниот јазик на [[мугали]]те бил [[турскиот јазик]], но со доселувањето во [[Јужна Азија]] го прифатиле персискиот јазик а подоцна и урду јазикот. Името на ''урду'' се верува дека доаѓа од турскиот збор ''ордо''. На почетокот се нарекувал Забан-е-орду или јазикот на војската, а подоцна се нарекувал едноставно урду.

Преработка од 16:28, 15 јули 2020

Урду јазик
اُردو
Изговор[ˈʊrd̪uː]
Застапен воПакистан, Индија,Фиџи, како и малцински јазик во САД, Обединетото Кралство, Германија, Канада, Обединетите Арапски Емирати, Кувајт, Бахреин, Катар, Саудиска Арабија, Австралија, Авганистан, Норвешка, Јужна Африка, Маврициус, Гвајана, Малезија, Суринам, Тринидад и Тобаго и Мјанмар.
ПодрачјеЈужна Азија
Говорници60 милиони (мајчин јазик) (2007)
180 милиони (вкупно)  
Јазично семејство
ПисмоУрду азбука (насталик)
Статус
Службен воПакистан Пакистан
Индија Индија (само 5 држави)
Фиџи Фиџи
Регулативен органАгенција за национален јазик, (Пакистан);
Национален совет за промоција на урду, (Индија)
Јазични кодови
ISO 639-1ur
ISO 639-2urd
ISO 639-3urd

Урду (pronunciationⓘ, اردو, транс. Urdū, историски Ordu) (исто така познат во родната форма како Лашкари, لشکری[2]) е дел од групата на централните јазици на индоариските јазици. Јазикот е службен во Пакистан еден од 23 службени јазици во Индија. Зборовниот фонд на јазикот се развил на основа на санскритскиот, персискиот, арапскиот и турските јазици. Јазикот почнал да се создава за време на султанатот Делхи и Могулското Царство во Јужна Азија[3].

Научниците независно го карактеризираат јазикот како стандарден како дел од хиндистанските јазици[4]. Граматичкиот опис на оваа статија е базиран на стандардниот урду јазик. Општо гледано, терминот урду може се однесува кон дијалекти на хиндустански отколку стандардната верзија на јазикот. Оригиналниот јазик на мугалите бил турскиот јазик, но со доселувањето во Јужна Азија го прифатиле персискиот јазик а подоцна и урду јазикот. Името на урду се верува дека доаѓа од турскиот збор ордо. На почетокот се нарекувал Забан-е-орду или јазикот на војската, а подоцна се нарекувал едноставно урду.

Стандардниот урду јазик е еден од дваетсетте најголеми јазици покрај сите јазици. Тој е еден од 23 службени јазици во Индија и е национален јазик на Пакистан.

Урду јазикот често е споредуван со хинди јазикот, другата стандардизирана форма на хиндистанскиот јазик[5]. Главната разлика помеѓу двата јазика е тоа што урду се пишува со писмото насталик и зборовите се под влијание на арапски и персиски јазик[6] додека стандардниот хинди јазик се пишува со деванагари и зборовите се под влијание на санскритски јазик[7][8]. Според одередени научници и лингвисти, урду и хинди се два стандарди на еден ист јазик[9] а од друга страна, други ги класифицираат посебно поради социолингвистички причини.[10].

Распространетост

Поврзано: Јазици во Пакистан и Јазици во Индија

Има околу 60 до 80 милиони говорници на јазикот. Според Ethnologue, Хинди е петтиот најголем јазик во светот[11]. Според статијата на Џорџ Вебстер, Хинди/ урду јазикот е четвртиот најзборуван јазик во светот со околу 4.7% од вкупното светско население веднаш зад кинески јазик, англиски јазик и шпански јазик[12].

Поради сличноста на урду со хинди, луѓето од двете држави можат да се разберат меѓу себе. Поради вакавата состојба лингистите ги ставаат во една група на јазици и ги нарекуваат дијасистем. Покрај лингвистичките сличности, јазиците се различни од аспект на социо-политиката. Исто така, поради теренот каде се зборува, јазиците можат да се поделат на дијалекти.

Во Индија, урду се зборува на места каде има поголем број на муслиманско население или градови кои биле дел од муслимански империи. Така јазикот во Индија се зборува во Утар Прадеш, Делхи, Бопал, Хајдерабад, Бангалор, Калкута, Мајсур, Патна, Аџемер и Ахемдабад[13]. Некои од индиските училишта држат настава на урду јазик. Во Индија постојат над 3.000 публикации на урду од кои 405 се весници.

Во Пакистан, урду се зборува од поголемиот број на урбани жители во државата. Исто така се зборува во сите покраини во Пакистан, покрај фактот дека се зборуваат и различни јазици од урду. Јазикот се изучува до средното образование во сите училишта на Пакистан и тоа довело до зголемување на бројот на говорители на јазикот бидејќи и луѓето што ги зборувале панџаби, паштунски или синди јазиците сега го разбираат урду јазикот. Голем број зборови се воведени во урду јазикот како резултат на регионалните јазици

Фразата Забан-е Урду-е Муала напишан на писмото насталик.

Покрај во овие две држави, јазикот се зборува и во:

Службен статус

Урду е еден од службените јазици во Индија[24]

Урду е исто така национален и службен јазик на Пакистан. Јазикот се користи во образованието, литературата, судството итн. Покрај тоа што има многу јазици во Пакистан, урду е лингва франка во државата.

Дијалекти

Урду има четири дијалекти: дахини, пинџари, рехта и модерен урду базиран на хариболи дијалектот. Социолингвистите го сметаат урду како еден од дијалектите на хинди-урду дијасистемот[25].

Дахини се зборува во регионот декан во јужна Индија. Тој се разликува поради мешавината на зборови со марати и телугу јазиците како и со арапскиот, персискиот и турскиот јазик. Кога станува збор за изговорот, најлесно се позната кога се изговара буквата "qāf" (ﻕ) како "kh" (ﺥ).

Модерниот урду јазик е форма на јазикот што се зборува околу Делхи и е дијалект што ги изгубил арапските и персиските зборови.

Азбука

Буква Име на азбука МФА
ا alif /ɪ/,/ʊ/,/ɘ/,/ɑ/ во зависност од наредениот знак
ب be /b/
پ pe /p/
ت te /t̪/ (забно)
ٹ ṭe /ʈ/ (свиено)
ث se /s/
ج jīm /dʒ/
چ ce /tʃ/
ح baṛī he /h/
خ khe /x/
د dāl /d̪/ (dental)
ڈ ḍāl /ɖ/ (свиено)
ذ zāl /z/
ر re /r/
ڑ ṛe /ɽ/ (свиено вевно)
ز ze /z/
ژ zhe /ʒ/
س sīn /s/
ش shīn /ʃ/
ص su'ād /s/
ض zu'ād /z/
ط to'e /t/ (забно)
ظ zo'e /z/
ع ‘ain /ɑ/ по согласка; а подруго како /ʔ/, /ə/ или тивко.
غ ghain /ɣ/
ف fe /f/
ق qāf /q/
ک kāf /k/
گ gāf /g/
ل lām /l/
م mīm /m/
ن nūn /n/ или носна
و vā'o /v/, /u/, /ʊ/, /o/, /ow/
ہ, ﮩ, ﮨ choṭī he /ɑ/ на крај од зборот, инаку како /h/ или тивка.
ھ do cashmī he покажува дека претходната согласка е приздивна (/pʰ/, /t̪ʰ/, /ʈʰ/, /tʃʰ/, /kʰ/) или (/bʱ/, /d̪ʱ/, /ɖʱ/, /dʒʱ/, /gʱ/).
ء hamzah /ʔ/ или тивка.
ی choṭī ye /j/, /i/, /e/, /ɛ/
ے baṛī ye /eː/

Фонологија

Двоуснени Уснено-
забни 		Забно-
венечни 		Свиени Заедно-
венечни 		Задно-
непчени 		Ресични Гласилни
Носни m n
Избувни p
pʰ 		b
bʱ 		t̪
t̪ʰ 		d̪
d̪ʱ 		ʈ
ʈʰ 		ɖ
ɖʱ 		k
kʰ 		g
gʱ 		q  
Слеани tʃ
tʃʰ 		dʒ
dʒʱ
Струјни f s z ʃ x ɣ ɦ
Вевни ɾ (ɽ)
(ɽʱ)
Приближни ʋ l j
Самогласки

Зборовен фонд

Урду има богат зборовен фонд со потекло од хинди и од јазиците околни на Пакистан, така има зборови со арапско и персиско потекло. Исто така има и мал број на зборови од турско, португалско и англиско потекло. Повеќето позајмени арапски зборови имаат различно значење одошто правилното оригинално значење.

Примери

Македонски Урду Транслитерација
здраво السلام علیکم assalāmu ‘alaikum
Здраво (возврат) و علیکم السلام wa'alaikum assalām
Догледање خدا حافظ Khuda hāfiz
да (разговорно) ہاں hān
да (формално) جی jī
да (формално) جی ہاں jī hān
не (разговорно) نہ nā
не (формално) نہیں، جی نہیں nahīn, jī nahīn
ве молам مہربانی meharbānī
Ви благодарам شکریہ shukrīā
Ве молам влезете تشریف لائیے tashrīf laīe
Ве молам седнете تشریف رکھیئے tashrīf rakhīe
Мило ми е што ве сретнав اپ سے مل کر خوشی ہوئی āp se mil kar khushī hūyī
Дали зборувате англиски? کیا اپ انگریزی بولتے ہیں؟ kya āp angrezī bolte hain?
Јас не зборуван урду. میں اردو نہیں بولتا/بولتی main urdū nahīn boltā/boltī
Моето име е ... میرا نام ۔۔۔ ہے merā nām .... hai
Како до Лахор? لاھور کس طرف ہے؟ lāhaur kis taraf hai?
Каде е Лакнау? لکھنؤ کہاں ہے؟ Lakhnau kahān hai
Урду е добар јазик. اردو اچھی زبان ہے urdū achchhī zabān hai

Наводи

  1. ↑ Linguistic Lineage for Urdu - Ethnologue
  2. ↑ „Template Based Affix Stemmer for a Morphologically Rich Language“ (PDF). Sajjad Khan1, Waqas Anwar1,2, Usama Bajwa1 and Xuan Wang21Department of Computer Science, COMSATS Institute of Information Technology, Pakistan 2Harbin Institute of Technology Shenzhen Graduate School, China.
  3. ↑ http://www.urducouncil.nic.in/pers_pp/index.htm
  4. ↑ http://www.britannica.com/EBchecked/topic/619612/Urdu-language
  5. ↑ http://www.britannica.com/EBchecked/topic/266241/Hindi-language
  6. ↑ http://www.languageinindia.com/oct2001/punjab1.html
  7. ↑ http://web.archive.org/20020415084142/www.geocities.com/sikmirza/arabic/hindustani.html
  8. ↑ http://dictionary.reference.com/browse/urdu
  9. ↑ http://mesa.ucdavis.edu/hindiurdu/index.html
  10. ↑ http://archive.is/20130105062955/india_resource.tripod.com/Urdu.html
  11. ↑ http://www2.ignatius.edu/faculty/turner/languages.htm
  12. ↑ http://www.andaman.org/BOOK/reprints/weber/rep-weber.htm
  13. ↑ India Travelite: Holy Places - Ajmer
  14. ↑ http://www.censusindia.gov.in/Census_Data_2001/Census_Data_Online/Language/Statement1.htm
  15. ↑ http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=pk
  16. ↑ Ethnologue Report for Bangladesh
  17. ↑ Ethnologue Report for Saudi Arabia
  18. ↑ Ethnologue Report for South Africa
  19. ↑ Canada:The most common non-official mother tongues, 1971, 2001 and 2006
  20. ↑ Statistics Norway
  21. ↑ Pakistan Link: Desi Salsa in Barcelona
  22. ↑ Answers.com: Demographics of Sweden
  23. ↑ Ethnologue Report for Urdu
  24. ↑ see Urdu at Microsoft Encarta Encyclopedia
  25. ↑ http://www.ethnologue.org/show_language.asp?code=hin

Надворешни врски

Повеќе за Урду на збратимените проекти на Википедија
Дефиниции и преводи на Викиречник ?
Податотеки на Ризницата ?
Образовни ресурси на Викиуниверзитет ?
Новинарски известувања на Викивести ?
Мисли на Викицитат ?
Изворни текстови на Викиизвор ?
Прирачници на Викикниги ?
 ? Информации за патување во Википатување ? ?

Речници

Федерални
Во сој. држави/
територии
официјални јазици
покраински јазици
регионални јазици
Нормативна контрола
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Урду&oldid=4242912“