Сон: Разлика помеѓу преработките

Од Википедија — слободната енциклопедија
[проверена преработка][проверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
Ред 207: Ред 207:
* „Сон“ - кус расказ на рускиот писател Данил Хармс.<ref>Данил Хармс, ''Случаи''.Скопје: Темплум, 2004.</ref>
* „Сон“ - кус расказ на рускиот писател Данил Хармс.<ref>Данил Хармс, ''Случаи''.Скопје: Темплум, 2004.</ref>
* „Господинот Когито тагува над ништожноста на соништата“ - песна на полскиот поет [[Збигњев Херберт]].<ref>Zbignjev Herbert, ''Izabrane pesme''. Beograd: Treći trg – Čigoja štampa, стр. 117.</ref>
* „Господинот Когито тагува над ништожноста на соништата“ - песна на полскиот поет [[Збигњев Херберт]].<ref>Zbignjev Herbert, ''Izabrane pesme''. Beograd: Treći trg – Čigoja štampa, стр. 117.</ref>
* „Господинот Когито сон-будење“ - песна на полскиот поет [[Збигњев Херберт]].<ref>Zbignjev Herbert, ''Izabrane pesme''. Beograd: Treći trg – Čigoja štampa, стр. 225.</ref>
* „Сон“ - песна на полската поетеса [[Вислава Шимборска]].<ref>''Savremena poljska poezija''. Beograd: Nolit, 1964, стр. 188.</ref>
* „Сон“ - песна на полската поетеса [[Вислава Шимборска]].<ref>''Savremena poljska poezija''. Beograd: Nolit, 1964, стр. 188.</ref>
* „Во сонот на црната жена“ - песна на македонскиот поет [[Ацо Шопов]].<ref>Ацо Шопов, ''Песни''. Скопје: Македонска книга, Мисла и Култура, 1988, стр. 111-112.</ref>
* „Во сонот на црната жена“ - песна на македонскиот поет [[Ацо Шопов]].<ref>Ацо Шопов, ''Песни''. Скопје: Македонска книга, Мисла и Култура, 1988, стр. 111-112.</ref>

Преработка од 00:12, 26 февруари 2020

„Сонот на витезот“ од Антонио де Переда

Сонот е низа на слики и чувства кои се појавуваат за време на спиењето.[1] Содржината и целта на соништата не може целосно да се разбере, иако тие биле предмет на интерес низ историјата. Научната дисциплина која се занимава со соништата е позната како онирологија, а толкувањето на сонот се нарекува ониромантија.


Содржина на соништата

Од 1940-ти до 1985 год., Калвин Хал собрал повеќе од 50.000 извештаи од соништа од Универзитетот Вестерн Ресерве (Western Reserve University). Во 1966 год. Хал и Ван де Кастл ја издале Анализата на содржината на соништата во која прикажале систем на кодирање за проучување на 1000 извештаи на соништа од студенти на универзитетот.[2] Се докажало дека луѓето низ цел свет сонуваат главно исти работи. Целосните извештаи за соништа на Хал штитеникот на Хал, Вилијам Домхоф, ги направил достапни за јавноста во средината на 1990-ти, а дозволил и различни анализи.

Личните искуства од последниот ден или недела се најчесто вклучени во соништата.[3]

Чувства

Најчесто чувство што се јавува во соништата е немир. Другите чувства вклучуваат болка, осаменост, страв, радост итн. Негативните чувства се многу почести од позитивните.[2]

Сексуални теми

Анализираните податоци на Хал покажале дека сексуалните соништа не се појавуваат повеќе од 10 проценти од времето и се подоминантни во средината на тинејџерските години.[2] Друго проучување покажало дека 8% од соништата на мажите и жените имаат сексуална содржина.[4] Во некои случаи сексуалните соништа можат да резултираат со оргазам. Тие соништа се познати како еротски соништа.[5]

Повторливи соништа

Додека соништата се сонуваат само еднаш, многу луѓе искусиле и повторливи соништа, што всушност претставува еден ист сон кој се јавил во различни прилики на спиење. Околу 70% од жените и 65% од мажите дале извештај за повторливи соништа.

Најчести теми

Анализата на содржините покажала дека се појавуваат некои најчести теми во соништата. Во нив спаѓаат: ситуации поврзани со училиштето, прогонување, трчање бавно на некое место, паѓање, доцнење, смрт на некоја жива личност, некој мртов дека е жив, паѓање на заби, летање, некои идни настани како родендени, годишнини итн. ( со различни сценарија), незгодни моменти, вљубување во некоја непозната личност, разочарување од некое испитување, неспособност да се движиш, невозможност да го фокусираш погледот, сообраќајни несреќи, дека си обвинет за некое злосторство кое не си го направил, случајно да сфатиш дека си гол, одење во тоалет и многу други.

Боја наспроти црно-бело

Дванаесет проценти од луѓето сонуваат само во црно-бело.[6] Проучувањата од 1915 год. до 1950-тите се држеле до тоа дека најголем дел од соништата се црно-бели, но овие резултати почнале да се менуваат во 1960-тите. Во денешно време само 4,4% од соништата на луѓе под 25 години се црно-бели. Неодамнешни истражувања укажуваат дека променетите резултати можеби се резултат на промената на телевизорите од црно-бели во боја.[7]

Неврологија на спиењето и соништата

thumb

Нема општоприфатена биолошка дефиниција за сонувањето. Општите набљудувања покажуваат дека соништата се силно поврзани со брзото движење на очите т.е. РЕМ спиењето, а на електроенцефалограм се гледа дека тогаш активноста на мозокот најмногу наликува на будност. Незапаметените соништа надвор од РЕМ спиењето се најчесто обични во споредба со другите.[8] За време на животниот век една личност минува околу шест години во сонување,[9] што е околу два часа секоја вечер.[10]) Повеќето од соништата траат од 5 до 20 минути.[9] Инаку, не е познато од кој дел на мозокот потекнува сонот, дали постои едно единствено место одговорно за сонот, или пак сонот потекнува од повеќе делови на мозокот, или која е целта на сонувањето за телото и умот.

Се претпоставува дека сонот е резултат на диметилтриптамин (DMT) во мозокот. За ова Џ. Келавеј предложил биохемиски механизам во 1988 год. според кој диметилтрипаминот може да се поврзе со феноменот на визуелен сон, каде што нивото на диметилтрипамин во мозокот периодично се издигнува за да предизвика визуелно сонување и други природни состојби на умот.[11]

За време на РЕМ спиењето ослободувањето на одредени невротрансмитери е речиси потиснато. Како резултат на тоа, моторните неврони не се стимулираат, а состојбата е позната како РЕМ атонија. Ова ги спречува соништата да предизвикаат опасни движења на телото.

Проучувањата покажуваат дека различни видови на цицачи и птици доживуваат РЕМ фаза за време на спиењето.[12]

Откривањето на РЕМ

Во 1952 год. Јуџин Асерински го открил РЕМ спиењето додека работел на операција на неговиот советник. Асерински забележал дека очите на заспаните треперат под затворените очни капаци, а подоцна користел и апарат за детектирање за да ги сними мозочните бранови за време на овие периоди. За време на една сесија го разбудил субјектот кој завивал и плачел за време на РЕМ спиењето и го потврдил сомнежот дека всушност субјектот сонувал.[13] Во 1953 год. Асерински и неговиот советник го издале пионерското откритие во списанието „Наука“ (Science).[14]

Теории за сонот

Покрај моќта да не збунат, исплашат или развеселат, соништата многу малку ги разбираме и најчесто ги игнорираме. Бидејќи методите на интроспекција биле заменети со повеќе самосвесни објективни методи во социолошката наука во 1930-тите и 1940-тите, проучувањето на соништата се исфрлило од научната литература. соништата не биле ниту директно видливи од експериментаторот, ниту пак биле доверливи субјектите или извештаите за соништата на субјектите, бидејќи биле изобличени како резултат на задоцнето присетување, ако и воопшто субјектите можеле да се присетат. Многу почесто соништата целосно се забораваат, можеби како резултат на нивниот недозволен карактер (Фројд 1955 год. [1900 год.]). Најпосле, се чинело дека овие проблеми ги ставаат соништата надвор од доменот на науката.

Откривањето дека соништата се случуваат главно за време на една специфична електрофизиолошка состојба на спиење, брзо движење на окото или РЕМ спиење, која може објективно да се набљудува, довело до враќање на интересот за овој феномен. Кога било одредено времето на траење на РЕМ фазата и субјектите биле разбудени за да дадат извештај пред да се случи некоја измена или заборавање, било утврдено дека субјектите многу точно го одредуваат времето додека се одвивало спиењето и дека раскажувањето на соништата всушност одговара на должината на РЕМ спиењето кое му претходело на будењето. Блиската врска меѓу РЕМ спиењето и сонот била првата основа за серија на извештаи кои го опишуваат сонувањето: дека е редовно навечер, најчесто повремен феномен и е активност со висока честота за време на секое спиење и се јавува во утврдени интервали отприлика секој 60-90 минути кај сите луѓе во текот на животниот век. Фазите на РЕМ спиење и соништата што ги придружуваат прогресивно се продолжуваат во текот на ноќта, во првата фаза се најкратки, околу 10-12 минути, а во втората и третата фаза се зголемуваат до 15-20 минути. На крајот на ноќта соништата може да траат околу 15 минути, иако овде може да се сонуваат различни прикаски како резултат на краткотрајни возбудувања што го прекинуваат спиењето кога ноќта завршува. Извештаите од соништа можат да бидат извештаи од нормални субјекти, во 50% од случаите кога будењето се прави пред да заврши првата РЕМ фаза. Степенот на враќање на податоците се зголемува до 99% ако будењето е направено во последната РЕМ фаза во ноќта. Зголемувањето на способноста за присетување е поврзана со засилувањето на мечтата, боите и емоциите во сонот во текот на ноќта. Приказната во сонот во последната РЕМ фаза е најдалеку од реалноста, содржи најмногу необични елементи и заедно со зголемената веројатност за спонтани возбудувања дозволува да се случи будењето, што ја повишува можноста за сеќавање на последниот сон. Различните луди особини на сонот придонесуваат и да се смета самиот сон за „луд“. Извештаите дека првите соништа во ноќта се пореални, всушност се мешаат со мислите за будење.

Хаглингс Џексон (1932 год.) сметал дека спиењето помага да се поништат непотребните сеќавања и врски од текот на денот. Ова го прегледале Крик и Мичисон (1983 год.) и цитирале дека сонот во спиењето е период на обратно учење. Сепак, спортивниот став дека со сонувањето се пренесува информација исто така постои.

Проучувањето на соништата е спремно да продолжи надвор од опишувањата. Многу факти беа собрани за различната ментална активност без некое јасно разбирање на нејзината основна природа. Како може сонот да добие драматична форма без некој своеволен придонес на намерата на сонувачот? Како се формираат перцепциите кои често на економичен начин го изразуваат поврзувањето старите сеќавања и искуствата од моменталното будење? Дали има ефект од соништата и покрај тоа што се забораваат? Што ни кажуваат процесите за тоа како функционира умот? соништата се тежок предизвик. Тие заслужуваат да дадеме се од себе.

Хипотези за сонувањето

Постојат многу хипотези за функцијата на соништата меѓу кои:[15]

  • Во текот на ноќта има многу надворешни стимули кои ги бомбардираат нашите чувства, но умот го толкува стимулот и го прави дел од сонот со цел да обезбеди континуитет во спиењето.[16] Сепак умот ќе ја разбуди индивидуата ако е во опасност или ако е тренирана да реагира на одредени звуци, како што е плачење на бебе.
  • Сонот дозволува потиснатите делови од умот да се задоволат со помош на фантазија, а во исто време го одржува свесниот ум подалеку од мисли кои би предизвикале ненадејно будење во шок.[17]
  • Фројд сметал дека лошите соништа му овозможуваат на умот да стекне контрола врз емоциите кои би резултирале во болни доживувања.[15]
  • Јунг сметал дека соништата вршат компензација на одредени ставови кои се чуваат во будната свесност.[18]
  • Ференци[19] претпоставувал дека соништата, ако се поттикне личноста, може да кажат нешто што отворено не е кажано.
  • соништата се како операциите за прочистување на компјутерите кога се исклучуваат, ги отстрануваат паразитските израстоци или други „грутки“ за време на спиењето.[20][21]
  • соништата креираат нови идеи преку составување на случајни мутации на мисли. Некои од нив умот може да ги исфрли како бескорисни, додека други може да се сметаат за вредни и да бидат задржани. Блехнер[22] ја нарекуваа оваа теорија „Дарвинизам поврзан со сонот.“
  • соништата го регулираат расположението.[23]
  • Хартман[24] вели дека соништата можат да функционираат како психотерапија, со „ градење на сигурни врски“ и дозволување сонувачот да ги обедини мислите кои се можеби одвоени додека е буден.
  • Неодамнешните истражувања на психологот Грифин, кои следувале по 12-годишното испитување на податоци од најзначајните лаборатории за спиењето, довеле до формулирање на теорија на сонувањето за исполнување на очекувањата, според која сонувањето метафорично пополнува некои емоционални очекувања во автономниот нервен систем и го намалува нивото на стрес кај цицачите.[25][26]
  • соништата се производ на „одвоена мечта“, која што е одвоена од свеста и повлекува материјал од сензорната меморија за стимулација, со сензорна поддршка што резултира во халуцинација. Со стимулирање на сензорни сигнали за да ги движат автономните нерви, соништата можат да влијаат врз врската ум-тело. Во мозокот и ’рбетот, автономното „обновување на нерви“, кое може да се прошири до крвните садови, ја поврзува болката и притискањето на нервите. Нервите се групирани во повеќе синџири кои во кинеската медицина се наречени меридијани. За време на сонувањето, телото исто така го активира синџирот на меридијани за обнова на телото и му помага да расте и да испрати сигнали за движење под притисок, кога се покачува нивото на ензими за растење.[27]

Соништата и психозата

Голем број мислители коментирале за сличностите меѓу феномените соништа и психоза. Сличните елементи во двете состојби вклучуваат нарушување на мислата, депримирачки или несоодветни афекти (емоции) и халуцинација. Меѓу филозофите, на пример Кант, напишал дека „лудакот е буден сонувач“.[28] Шопенхауер рекол: „Сонот е краткотрајна психоза, а психозата е долготраен сон.“ [29]Во областа на психоанализата, Фројд напишал: „Тогаш, сонот е психоза“,[30] а Јунг: „Дозволете му на сонувачот да шета и да дејствува како буден и имаме клиничка слика на рана деменција.“[31] Грифин и Тирел[32] отишле чекор понатаму, сметајќи дека „шизофренијата е будна реалност развиена со сонувачкиот мозок.“[33]

Поврзаност со медицински состојби

Одредени медицински состојби (невролошки состојби) можат да влијаат врз соништата. На пример, луѓето со синестезија никогаш не изјавиле црно-бело сонување, и често пати имаат тешкотија во преставување на идејата за сонување само во црно-бело.[34] Терапијата за повторување на кошмарите (често поврзувана со посттрауматичен стрес) може да вклучува алтернативни сценарија кои почнуваат на секој чекор од сонот.

Толкување на сонот

Низ историјата соништата се користеле за лечење (како што е пронајдено во храмот на Асклепиј кај античките Грци) како и за управување со божествената инспирација. Некои домородни американски племиња користеле „потрага по привидување“ како обред, постење и молитва сè додека не добиле сон како предвидување, кој требало да се сподели со остатокот од племето.[35]

За време на доцниот 19 и 20 век, и двајцата Зигмунд Фројд и Карл Јунг ги поистоветувале соништата како врска помеѓу свесното и несвесното. Тие исто така уверуваат дека несвесното е доминантна сила во сонот и соништата ја изразуваат менталната активност на восприемачката сила. Додека Фројд сметал дека постои активна цензура на несвесното дури и за време на сонот, Јунг расправал дека чудниот квалитет на соништата е ефикасен јазик, кој во споредба со поезијата еднакво е способен за откривање на скриеното значење.

Фриз Перлс ја преставил својата теорија за соништата како дел од холистичката природа на Гешталт терапијата. соништата се гледаат како проекции на дел од себе што бил игнориран, одбиен или потиснат.[36]

Јунг расправал дека секој човек во сонот може да се смета дека преставува гледиште на сонувачот, што тој го нарекува субјективен пристап до соништата. Перлс го проширил овој став и рекол дека дури и неживите објекти во сонот можат да преставуваат гледишта на сонувачот. Според тоа може да се побара од сонувачот да се замисли дека е објект во сонот и да го опише, со цел да ја зголеми свесноста за карактеристиките на објектите што одговараат на личноста на сонувачот.

Други поврзани феномени

Луциден сон

Луцидниот сон е свесна перцепција на својата состојба за време на сонувањето. Во оваа состојба личноста најчесто има контрола врз карактерите и околината на сонувањето како и за активностите на сонувачот во рамките на сонот.[37] Појавата на луцидно сонување е научно докажано.[38]

Ониронаут е поим кој најчесто се користи за оние кои сонуваат луцидно.

Соништа за расеани грешки

соништата за расеано грешки се соништа во кои сонувачот расеано прави нешто што се обидувал да го запре (еден класичен пример е сонување дека палиш цигара кога се обидуваш да ги откажеш цигарите). Субјектите кои имале вакви соништа се разбудиле со интензивно чувство на вина. Едно проучување нашло позитивна врска меѓу овие соништа и успешното запирање на ваквото однесување.[39]

Сонувањето и „реалниот свет

Соништата можат да се поврзат со реалните чувства, како што е вклучувањето на звуци од околината во соништата. Пример за тоа е ѕвонење на телефон во сонот додека тој и навистина ѕвони. Со исклучок на случаите со луцидно сонување, луѓето сонуваат без да бидат свесни дека го прават тоа. Некои филозофи заклучиле дека она што го сметаме за „реален свет“ може да е навистина тоа или само илузија (идеја позната како скептична хипотеза за онтологијата). Прво оваа идеја ја спомнал Чуанг Це, а била дискутирана и во хиндуизмот. Будизмот врши широка примена од оваа расправа во своите дела.[40] Во западната филозофија била спомената во 17 век од страна на Декарт во неговото дело Медитаации за првата филозофија.

Присетување на соништа

Присетувањето на соништата е многу несигурно, иако вештината може да се истренира. Присетувањето во соништата најчесто може да се случи ако личноста се разбуди додека сонува. Жените почесто се присетуваат на соништата од мажите. соништата на кои леѓето тешко се присетуваат може да се окарактеризираат со релативно мало влијание и фактори како возбудување или попречување играат улога во присетувањето на соништата. Честопати, присетувањето на соништата може да се случи со слушање на случаен предизвик или стимул. Дневник за соништата може да помогне за нивно присетување, за психотерапијата или за забава. За некои луѓе, штом главата ќе ја допре перницата кога си легнуваш навечер, спонтано се доживуваат некои бледи слики и чувства од претходната вечер. Сепак тие се најчесто слаби и кратки за да дозволат присетување на соништата.

Дежа ви

Дежа ви“ е опишано како чувство на претходно искусување на нешто на јаве или на сон, навидум заборавено сè до моментот на потсетување.[41]

Поврзување на соништата

Во една употреба поимот „поврзување на соништата“ е феномен според кој некој надворешен стимул, најчесто звучен, станува дел од сонот и го буди сонувачот. Има позната слика на Салвадор Дали што го опишува овој концепт, насловена како „Сон предизвикан од летот на една пчела“ (1944 год.).

Поимот „поврзување на соништата исто така се користел во испитувањето на степенот до кој настаните од претходниот ден стануваат елементи на соништата. Неодамнешните проучувања сметаат дека најголемо влијание имаат настаните од претходниот ден како и тие од пред една недела.[3]

Сонот како тема во уметноста и во популарната култура

Сонот на Јакоv за скалите на ангелите

Сонот е често застапено во уметноста и во популарната култура. Долго време низ историјата соништата биле предмет на претпоставка и извор на инспирација. Низ историјата, луѓето го барале нивното значење и се обидувале да гатаат со нивна помош. Гледано физиолошки, соништата се опишуваат како реакција на неутралните процеси за време на спиењето, психолошки како одраз на потсвеста, а пак гледано духовно, тие се пораки од Бог или предвидување на иднината. Многу култури практикувале инкубација на соништата, со намера да се обработат, што биле претскажувачки или содржеле божествени пораки. Во Јудаизмот се одржува посебна церемонија, наречена „хатават халом“, што буквално значи „сонот да се направи добар“. Преку овој обред, рабинот или рабинскиот суд можат позитивно да ги толкуваат вознемирувачките соништа.[42] Во Стариот Рим, толкувачот на соновите се нарекувал Аугур.[43]

Современата популарна култура ги сфаќа соништата, како и Фројд, како израз на најдлабоките стравови и желби на сонувачот.[44] Во филмовите, како Маѓепсан (Spellbound) од 1945 година или Манџурскиот кандидат од 1962 година, протагонистите мора да извлекуваат битни поуки од надреални соништа.[45]

Сепак, повеќето од соништата во популарната култура не содржат симболи, туку директен и реалистичен опис на стравовите и желбите на сонувачот.[45] Сцените со соништа може да не се разликуваат од оние сцени од реалниот свет на сонувачот, раскажувачка техника што го намалува чувството за безбедност на сонувачот и публиката[45] и овозможува протагонистите во хорор-филмовите, како што се Кери (1976), Петок 13-ти(1980) или Американски врколак во Лондон (1981) случајно да бидат нападнати од силите на мракот додека се наоѓаат навидум на безбедни места.[45]

Во спекулативната фикција, границата меѓу сонот и реалноста може да биде заматена дури и многу повеќе отколку што е потребно во приказната.[45] Сонот може да биде психички манипулирани (филмовите Кошмарот на улицата на Брестовите, 1984-1991) или буквално да се исполни како во Керамичарско тркало на рајот (1971). Со таквите приказни, протагонистите пред публиката одигруваат искуства од нивни лични соништа, што ги чувствуваат како реални.[45]

Сонот како тема во книжевноста

Сонот како тема во народната музика

  • „Сон сонила Орданица“ - македонска народна песна.[99]
  • „Легнала Јана, Јанинка“ - македонска народна песна.[100]
  • „Море сон сонила царица Милица“ - македонската народна песна.[101]

Сонот како тема во популарната музика

  • „115. сон“ (115th Dream) - песна на американскиот рок-музичар Боб Дилан од 1965 година.[102]
  • „Сонував дека го видов св. Августин“ (I Dreamed I Saw St. Augustine) - песна на американскиот рок-музичар Боб Дилан од 1967 година.[103]
  • „Те сонувам“ (Sanjam te) - песна на југословенската пејачка Оливера Катарина.[104]
  • „Не прави да го изгубам овој сон“ (Don't let me lose this dream) - песна на американската соул-пејачка Арета Френклин (Aretha Franklin) од 1967 година.[105]
  • „Соништа“ (Dreams) - албум на џез-гитаристот Габор Сабо (Gabor Szabo) од 1968 година.[106]
  • „Повремен сон“ (An Occasional Dream) - песна на британскиот пејач Дејвид Боуви од 1969 година.[107]
  • „Овие сонови за тебе“ (These Dreams of You) - песна на ирскиот музичар Ван Морисон (Van Morrison) од 1970 година.[108]
  • „Сношти сонив сон“ (Last Night I Had A Dream) - песна на американската поп-рок музичар Ренди Њумен (Randy Newman) од 1972 година.[109]
  • „Слатки соништа“ (Sweet Dreams) - песна на британската рок-група „Кокни ребелс“ (Cockney Rebels) од 1974 година.[110]
  • „Соништа“ (Dreams) - песна на американската рок-група „Флитвуд Мек“ (Fleetwood Mac) од 1977 година.[111]
  • „Сонување“ (Dreaming) - песна на американската рок-група „Блонди“ (Blondie) од 1979 година.[112]
  • „Воздушен сон“ (Airwaves Dream) - албум на британската панк група „Базкокс“ (Buzzcocks) од 1979 година.[113]
  • „Армиски сонувачи“ (Army Dreamers) - песна на британската пејачка Кејт Буш (Kate Bush) од 1980 година.[114]
  • „Не сонувам за тоа“ (I wouldn't dream of it) - песна на новозеландската рок-група „Сплит енз“ (Split enz) од 1980 година.[115]
  • „Соновите никогаш не завршуваат“ (Dreams never end) - албум на англиската поп-група „Њу Ордер“ (New Order) од 1981 година.[116]
  • „Сонот на Квазимодо“ (Quasimodo's Dream) - песна на австралиската поп-рок група „Рилс“ (The Reels) од 1981 година.[117]
  • „Сонувајќи ме мене“ (Dreaming of me) - песна на британската поп-група „Депеш мод“ (Depeche Mode) од 1981 година.[118]
  • „Нештата од коишто се направени соновите“ (Things That Dreams Are Made Of) - песна на британската поп-група „Хјуман Лиг“ (Human League) од 1981 година.[119]
  • Нов златен сон (81-82-83-84)“ (New Gold Dream (81-82-83-84)) - песна од истоимениот албум на шкотската рок-група „Симпл мајнд“ (Simple MInds) од 1982 година.[120]
  • „Сонување“ (The Dreaming) - албум на британската пејачка Кејт Буш (Kate Bush) од 1982 година.[121]
  • „Слатки соништа“ (Sweet dreams) - песна на британската поп-група „Јуритмикс“ (Eurythmics) од 1983 година.[122]
  • „Сонување“ (Dreamtime) - песна од истоимениот албум на британската рок-група „Калт“ од 1984 година.[123]
  • „83. сон“ (83rd Dream) - песна на британската рок-група „Калт“ од 1984 година.[124]
  • „Не сонувај, завршено е“ (Don't Dream it's Over) - песна на австралиската поп-група „Краудед хаус“ (Crowded House) од 1986 година.[125]
  • „Невин кога сонуваш“ (Innocent When You Dream (Barroom)) - песна на американскиот музичар Том Вејтс (Tom Waits) од 1987 година.[126]
  • „Ги сонувам моите соништа со тебе“ (Dreaming my dreams with you) - песна на американската група „Каубој џанкис“ (Cowboy Junkies) од 1988 година.[127]
  • „Сонот на Пако Де Реналдо“ (Paco De Renaldos Dream) - песна на рок-групата „Тиндерстикс“ (Tindersticks) од 1993 година.[128]
  • „Сонувај ме“ (Sanjaj me) - албум на српската рок-група „Блок аут“ (Block Out) од 1994 година.[129]
  • „Сон на благодарност“ - песна на македонската музичка група „Анастасија“ од 1998 година.[130]
  • „Сонувам“ (Sanjam) - песна на хрватскиот рок-музичар Дарко Рундек од 2002 година.[131]
  • „Ќе ти дојдам во соништата“ (Doci cu ti u snovima) - песна на хрватската и југословенска група „Филм“.[132]
  • „Американски сон“ (American Dream) - песна на американската група „Бед релиџн“ (Bad Religion).[133]
  • „Сништа“ - песна на македонскиот рапер Да Џака Накот од 2015 година.[134]
  • „Американски сон“ (American dream) - песна на американската група „ЛЦД Саундсистем“ (LCD Soundsystem) од 2017 година.[135]
  • „Сонот од Таксим“ (Taksim Dream) - композиција на Оркестарот на Џамбо Агушев.[136]
  • „Имав сон“ (I Had a Dream) - песна на швајцарската панк-рок група „Клинекс/ЛиЛиПУТ“ (Kleenex/LiLiPUT).[137]

Сонот како тема во филмот

Наводи

  1. Предлошка:Цитирана веб страница
  2. 2,0 2,1 2,2 Hall, C., & Van de Castle, R. (1966). The Content Analysis of Dreams. New York: Appleton-Century-Crofts. Content Analysis Explained
  3. 3,0 3,1 Предлошка:Цитирана веб страница
  4. Zadra, A., "1093: SEX DREAMS: WHAT DO MEN AND WOMEN DREAM ABOUT?" SLEEP, Volume 30, Abstract Supplement, 2007 A376.
  5. http://www.measuredhs.com/pubs/pdf/FR157/04Chapter04.pdf Badan Pusat Statistik "Indonesia Young Adult Reproductive Health Survey 2002-2004" p. 27
  6. Предлошка:Цитирано списание
  7. Предлошка:Цитирано списание
  8. Предлошка:Цитирано списание
  9. 9,0 9,1 Предлошка:Цитирана книга
  10. Предлошка:Цитирана веб страница
  11. Предлошка:Цитирано списание
  12. Предлошка:Цитирана веб страница
  13. Предлошка:Цитирана книга
  14. Предлошка:Цитирано списание
  15. 15,0 15,1 Cartwright, Rosalind D (1993). „Functions of Dreams“. Encyclopedia of Sleep and Dreaming.
  16. Antrobus, John (1993). „Characteristics of Dreams“. Encyclopedia of Sleep and Dreaming.
  17. Предлошка:Цитирана книга
  18. Jung, C. (1948) General aspects of dream psychology. In: Dreams. Princeton, NJ: Princeton University Press, 23-66.
  19. Ferenczi, S. (1913) To whom does one relate one's dreams? In: Further Contributions to the Theory and Technique of Psycho-Analysis. New York: Brunner/Mazel, 349.
  20. Evans, C. & Newman, E. (1964) Dreaming: An analogy from computers. New Scientist, 419:577-579.
  21. Crick, F. & Mitchison, G. (1983) The function of dream sleep. Nature, 304:111-114.
  22. Blechner, M. (2001) The Dream Frontier. Hillsdale, NJ: The Analytic Press.
  23. Kramer, M. (1993)The selective mood regulatory function of dreaming: An update and revision. In: The Function of Dreaming. Ed., A. Moffitt, M. Kramer, & R. Hoffmann. Albany, NY: State University of New York Press.
  24. Hartmann, E. (1995)Making connections in a safe place: Is dreaming psychotherapy? Dreaming, 5:213-228.
  25. Griffin, J. (1997) The Origin of Dreams: How and why we evolved to dream. The Therapist, Vol 4 No 3.
  26. Griffin, J, Tyrrell, I. (2004) Dreaming Reality: how dreaming keeps us sane or can drive us mad'. Human Givens Publishing.
  27. Предлошка:Цитирана веб страница
  28. Quoted in La Barre, W. (1975). "Anthropological Perspectives on Hallucination and Hallucinogens". In R.K. Siegel and L.J. West (eds.), Hallucinations: Behavior, Experience, and Theory. New York: Wiley.
  29. Ibid.
  30. Freud, S. (1940). An Outline of Psychoanalysis. London: Hogarth Press.
  31. Jung, C.G. (1909). The Psychology of Dementia Praecox, translated by F. Peterson and A.A. Brill. New York: The Journal of Nervous and Mental Disease Publishing Company.
  32. Griffin, J. & Tyrrell, I. (2003) Human Givens: A new approach to emotional health and clear thinking. HG Publishing. ISBN 1-899398-31-7
  33. Griffin, J. & Tyrrell, I. (2003) Dreaming Reality: How dreaming keeps us sane, or can drive us mad. ISBN 1-899398-36-8
  34. Предлошка:Цитирана книга
  35. Предлошка:Цитирана веб страница
  36. Предлошка:Цитирано списание
  37. Lucid dreaming FAQ by 1The Lucidity Institute at Psych Web.
  38. Предлошка:Цитирано списание
  39. Предлошка:Цитирано списание
  40. Предлошка:Цитирана книга
  41. Предлошка:Цитирана книга
  42. Berel Wein "DREAMS"
  43. „Objašnjenja“, во: Rimska lirika. Beograd: Rad, 1964, стр. 105.
  44. Предлошка:Цитирана книга
  45. 45,0 45,1 45,2 45,3 45,4 45,5 Van Riper, op.cit., p. 57.
  46. Иво Андрић, Ex Ponto - Немири - Лирика. Београд: Просвета, 1977, стр. 210-215.
  47. Иво Андрић, Ex Ponto - Немири - Лирика. Београд: Просвета, 1977, стр. 166-167.
  48. Иво Андрић, Ex Ponto - Немири - Лирика. Београд: Просвета, 1977, стр. 168-169.
  49. Антологија на бразилскиот расказ. Скопје: Три, 2012, стр. 286.
  50. „Приказна за сонот“, во: Џовани Бокачо, Декамерон. Скопје: Македонска книга и Мисла, 1988, стр. 139-145.
  51. Драган Мишкоски, „Разговор за делото „Игра на прозорецот“ од Генади Болиновски“, во: Генади Болиновски, Игра на прозорец, Скопје: Култура, Наша книга, Мисла, Македонска книга, Детска радост, 1990, стр. 79.
  52. Андре Бретон, Рајот не е наполно загубен. Скопје: Култура, 1989, стр. 21-28.
  53. Бугарштице. Београд: Рад, 1979, стр. 73-74.
  54. „Mihail Bulgakov 1891 - 1940. Hronologija“, во: Mihail Bulgakov, Pseće srce. Beograd: LOM, 2008, стр. 123.
  55. Никола Ј. Вапцаров, Песни. Скопје: Македонска книга, Мисла и Култура, 1988, стр. 85-86.
  56. Магор, Каталог 2015. Скопје, 2015, стр. 23.
  57. Пол Верлен, Есенска песна. Скопје: Македонска книга, 1987, стр. 8.
  58. Пол Верлен, Есенска песна. Скопје: Македонска книга, 1987, стр. 60.
  59. Пол Верлен, Есенска песна. Скопје: Македонска книга, 1987, стр. 72.
  60. Драган Георгиевски, Метаморфузија, Темплум, Скопје, 2013.
  61. Savremena poljska poezija. Beograd: Nolit, 1964, стр. 243-245.
  62. Мак Диздар, Горчин. Скопје, Македонска книга, стр. 27.
  63. Мак Диздар, Горчин. Скопје, Македонска книга, стр. 33.
  64. Славко Јаневски, Евангелие по Итар Пејо. Скопје: Кочо Рацин, 1966, стр. 57-58.
  65. „Библиографија на книгите за деца на Славко Јаневски“, во: Славко Јаневски, Како така? Зошто така? Сè да знае светов сакал!. Скопје: Темплум, 2014, стр. 151.
  66. Славко Јаневски, Коренот на стеблото ја надминува мерата на нивните разуми. Скопје: Темплум, 2014, стр. 102.
  67. Славко Јаневски, Коренот на стеблото ја надминува мерата на нивните разуми. Скопје: Темплум, 2014, стр. 137.
  68. Вилијам Батлер Јејтс, Келтскиот самрак. Скопје: Бегемот, 2014, стр. 141-151.
  69. Јован Јовановиħ Змај, Краљевина Лаждишажди. Београд: Просвета, 1963, стр. 38.
  70. Miroslav Krleža, Lirika. Sarajevo: Svjetlost, 1966, стр. 26-27.
  71. D. Maksimović, Pesme. Beograd: Rad, 1964, str. 58.
  72. Габриел Гарсија Маркес, Дванаесет искушенија. Скопје: Три, 2008.
  73. Митко Маџунков, Међа света. Београд: Просвета, 1984, стр. 178-179.
  74. Walter de la Mare, „Dreams“, во: Kenneth Allot, ed., The Penguin Book of Contemporary Verse 1918 – 60. Harmonsworth, Middlesex, UK: Penguin Books, 1962. стр. 53-57.
  75. Бранко Миљковиќ, Избор. Скопје: Мисла, Култура и Македонска книга, 1988, стр. 113.
  76. Бранко Миљковиќ, Избор. Скопје: Мисла, Култура и Македонска книга, 1988, стр. 77-78.
  77. Дејан Мирчески, Кристалните јами на пропаста, Темплум, Скопје, 2012.
  78. Магор, Каталог 2015. Скопје, 2015, стр. 22.
  79. Valerio Magreli, „Biografska beleška“, во: Pjer Paolo Pazolini, Put i nebo. Beograd: Mali vrt, 2016, стр. 91.
  80. Горан Петревски, Одбрани трудови. Скопје: Темплум, 2014.
  81. Vladislava Gordić Petković, „Opasno leto 1953: lekcije o suicidu“ во: Silvija Plat, Stakleno zvono. Beograd: Laguna, 2017, стр. 16.
  82. Едгар Алан По, Поезија, Македонска книга, Скопје, 1969, стр, 6-7.
  83. Едгар Алан По, Поезија, Македонска книга, Скопје, 1969, стр, 8.
  84. Едгар Алан По, Поезија, Македонска книга, Скопје, 1969, стр, 31-33.
  85. Анте Поповски, Дрво што крвави. Скопје: Детска радост, Наша книга, Македонска книга, Култура, Мисла, 1991, стр. 97.
  86. Анте Поповски, Дрво што крвави. Скопје: Детска радост, Наша книга, Македонска книга, Култура, Мисла, 1991, стр. 126.
  87. Жанета Станоевска, Луѓе, птици и сеништа: Збирка раскази, Темплум, Скопје, 2011.
  88. Жанета Станоевска, Луѓе, птици и сеништа: Збирка раскази, Темплум, Скопје, 2011.
  89. Savremena poljska poezija. Beograd: Nolit, 1964, стр. 38.
  90. „Белешка за авторот и делото“, во: Џон Фанте, Прашај ја правта. Скопје: Темплум, 2008, стр. 247-249.
  91. Danil Harms, Sto slučajeva. Beograd: Laguna, 2016, стр. 50.
  92. Данил Хармс, Случаи.Скопје: Темплум, 2004.
  93. Zbignjev Herbert, Izabrane pesme. Beograd: Treći trg – Čigoja štampa, стр. 117.
  94. Zbignjev Herbert, Izabrane pesme. Beograd: Treći trg – Čigoja štampa, стр. 225.
  95. Savremena poljska poezija. Beograd: Nolit, 1964, стр. 188.
  96. Ацо Шопов, Песни. Скопје: Македонска книга, Мисла и Култура, 1988, стр. 111-112.
  97. Ацо Шопов, Песни. Скопје: Македонска книга, Мисла и Култура, 1988, стр. 153.
  98. Иван Шопов, Азбука и залутани записи, Темплум, Скопје, 2010.
  99. Засекогаш со нас - 22 незаборавни песни/Forever with us - 23 unforgettable songs, CD 071, Мистер компани, 2003.
  100. YouTube, PETRANKA KOSTADINOVA - Legnala Jana, Janinka (пристапено на 5.11.2019)
  101. ТЕА Модерна колеција, „Кон традицијата“.
  102. YouTube, BOB DYLAN'S 115TH DREAM BOB DYLAN (пристапено на 25.12.2017)
  103. DISCOGS, Bob Dylan ‎– John Wesley Harding (пристапено на 21.2.2020)
  104. Sanjam te - Olivera Katarina (пристапено на 15.12.2016)
  105. YouTube, Aretha Franklin - I Never Loved A Man The Way I Loved You (пристапено на 2.2.2019)
  106. YouTube, Gabor Szabo - Dreams (1968) (full album) (пристапено на 20.3.2017)
  107. YouTube, An Occasional Dream David Bowie (пристапено на 9.5.2017)
  108. YouTube, Van Morrison - Moondance Full Album (Vinyl) (пристапено на 24.12.2017)
  109. Randy Newman ‎– Sail Away (пристапено на 23.1.2017)
  110. YouTube, Cockney Rebel - Sweet Dreams (пристапено на 20.3.2017)
  111. YouTube, Fleetwood Mac - Dreams (Official Music Video) (пристапено на 3.5.2017)
  112. YouTube, Blondie - Dreaming (1979) HQ (пристапено на 19.3.2017)
  113. YouTube, Buzzcocks- Airwaves Dream (пристапено на 9.2.2017)
  114. Kate Bush - Army Dreamers 1980 (пристапено на 9.5.2017)
  115. YouTube, Split Enz-True Colours (Full Album) 1980 (пристапено на 6.6.2017)
  116. YouTube, NEW ORDER MOVEMENT 1981 AUDIO VINIL (пристапено на 30.8.2017)
  117. The Reels - Quasimodo's Dream (1981) - YouTube (пристапено на 28.9.2017)
  118. depeche mode - dreaming of me (1981) - YouTube (пристапено на 21.9.2016)
  119. YouTube, The Human League- Dare (Full LP 1080p) 1981 (пристапено на 25.10.2017)
  120. DISCOGS, Simple Minds ‎– New Gold Dream (81-82-83-84) (пристапено на 30.8.2019)
  121. Kate Bush - The Dreaming Full Album - YouTube (пристапено на 20.9.2016)
  122. Youtube, Eurythmics - Sweet Dreams (Are Made Of This) (пристапено на 19.9.2016)
  123. All Music, Dreamtime - The Cult (пристапено на 26.1.2016)
  124. The Cult - 83rd Dream (Live) - YouTube (пристапено на 21.9.2016)
  125. YouTube, Crowded House (Full Album) - Crowded House 1986 (пристапено на 21.6.2017)
  126. DISCOGS, Tom Waits ‎– Franks Wild Years (пристапено на 20.7.2019)
  127. YouTube, Cowboy Junkies - Dreaming My Dreams With You (пристапено на 3.5.2017)
  128. DISCOGS, Tindersticks ‎– Tindersticks (пристапено на 19.8.2018)
  129. YouTube, Block Out - Sanjaj me (пристапено на 30.8.2017)
  130. DISCOGS Anastasia (3) ‎– Nocturnal (пристапено на 10.6.2018)
  131. Discogs Darko Rundek ‎– Ruke (пристапено на 7.8.2019)
  132. YouTube, Film-Doci cu ti u snovima (пристапено на 27.12.2016)
  133. YouTube, American Dream - Bad Religion (пристапено на 13.1.2017)
  134. Da Dzaka Nakot, Neophodno zlo 2020, Suriken Records, 2015.
  135. YouTube, LCD Soundsystem - american dream (посетена на 16.5.2017)
  136. „Проектот на Џамбо Агушев на Би-би-си“, Слободен печат, година V, број 996, понеделник, 20 февруари 2017, стр. 19.
  137. YouTube, Kleenex/LiLiPUT - I Had A Dream (from Kleenex/LiLiPUT) (пристапено на 1.7.2017)
  138. IMDb, The Dreamers (2003) (пристапено на 19.9.2018)
  139. Пази се! Доаѓа Cinedays 13. Скопје: Младински културен центар, 2014, стр. 51.
  140. Кинотека на Република Северна Македонија, Програма мај 2019.