Чичока: Разлика помеѓу преработките
[проверена преработка] | [непроверена преработка] |
сНема опис на уредувањето |
с Меѓународни симоли за единици и некои печатни гешки |
||
Ред 20: | Ред 20: | ||
*''Helianthus tomentosus'' <small>Michx.</small> |
*''Helianthus tomentosus'' <small>Michx.</small> |
||
*''Helianthus tuberosus'' var. ''subcanescens'' <small>A.Gray</small> |
*''Helianthus tuberosus'' var. ''subcanescens'' <small>A.Gray</small> |
||
⚫ | |||
}} |
|||
⚫ | '''Чичока''' ([[науч.]] '''''Helianthus tuberosus'''''), позната и како '''Топинамбур''', или народски '''Репујка''' или '''Див компир''' — повекегодишно растеније кое се одгледувало како лек во [[Северна Америка]] кадешто [[Индијанци]]те ја употребувале како лек. Во [[Англија]] е позната како '''Еврејска артичока'''. Расте многу брзо и достигнува височина од 2-3 m. Листовите и се крупни, срцолики и влакнести. Има добро развиен корен длабоко во земјата.<ref name=purdue>Purdue University Center for New Crops & Plants Products: [http://www.hort.purdue.edu/newcrop/duke_energy/Helianthus_tuberosus.html ''Helianthus tuberosus'']</ref> |
||
⚫ | |||
⚫ | '''Чичока''' ([[науч.]] '''''Helianthus tuberosus'''''), позната и како '''Топинамбур''', или народски '''Репујка''' или '''Див компир''' — повекегодишно растеније кое се одгледувало како лек во [[Северна Америка]] кадешто [[Индијанци]]те ја употребувале како лек. Во [[Англија]] е позната како '''Еврејска артичока'''. Расте многу брзо и достигнува височина од 2- |
||
==Карактеристики== |
==Карактеристики== |
||
[[File:Sunroot flowers.jpg|thumb|left|Цветови на Чичока]] |
[[File:Sunroot flowers.jpg|thumb|left|Цветови на Чичока]] |
||
Чичоката е кртолеста повеќегодишна билка со масивен корен, со кртоли. Стеблото е исправено и високо 100 -200 |
Чичоката е кртолеста повеќегодишна билка со масивен корен, со кртоли. Стеблото е исправено и високо 100 -200 cm, грубо и влакнесто, на врвовите разгрането. Листовите се најчесто срцевидни, издолжено јајцевидни или ланцетни, влакнести и на долги дршки. Цветните кошнички се до 8 cm во дијаметар, многуцветни, по неколку на врвовите на гранчињата. Цветовите по боја се жолти. Чичоката цвета во текот на август и септември, а плодовите се создаваат во ноември. |
||
{{nutritionalvalue | name=Чичока |
{{nutritionalvalue | name=Чичока |
||
Ред 56: | Ред 55: | ||
Чичората е еден вид на сончоглед од Америка. Растението поради нејзиниот корен кој се јаде, денес се одгледува низ целиот свет. Расте до три метри височина, цветаат жолти цветови и е неверојатно здрав. |
Чичората е еден вид на сончоглед од Америка. Растението поради нејзиниот корен кој се јаде, денес се одгледува низ целиот свет. Расте до три метри височина, цветаат жолти цветови и е неверојатно здрав. |
||
Чичоката спаѓа во многу хранлив зеленчук со ниска енергетска вредност. Во 100 грама чичока има 70 kcal. Содржи 17% |
Чичоката спаѓа во многу хранлив зеленчук со ниска енергетска вредност. Во 100 грама чичока има 70 kcal. Содржи 17% јаглехидрати, 1.5% белковини и 0.2 % масти.Од витамини, чичоката содржи витамини од групата Б, витамин Д и Ц, како и бета каротин (провитамин на витаминот А).Од минерали, чичоката содржи калиум и фосфор. За чичоката е карактеристично што содржи есенцијални аминокиселини, кои самиот организам неможе да ги произведе, а кои се неопходни за нормално функционирање на скоро сите витални билошки функции на организмот. |
||
За чичоката е карактеристично што содржи есенцијални аминокиселини, кои самиот организам неможе да ги произведе, а кои се неопходни за нормално функционирање на скоро сите витални билошки функции на организмот. |
|||
До скоро време овој зеленчук бил непознат, а своето место во исхраната го обезбедил поради содржината на инулинот – несварливо растително влакно. Кртолите содржат инулин, поради што се извонредна замена за компирот и се препорачуваат во исхраната на дијабетичарите. |
До скоро време овој зеленчук бил непознат, а своето место во исхраната го обезбедил поради содржината на инулинот – несварливо растително влакно. Кртолите содржат инулин, поради што се извонредна замена за компирот и се препорачуваат во исхраната на дијабетичарите. |
||
Инулинот е пробиотик, а тоа значи дека го стимулира развојот на „добрите“ бактерии во цревата и тоа на бифидобактериите и ацидофилните бактерии, кои се важни за одржување на здравјето на цревата. Инулинот ги уништува штетните микроорганизми во цревата и на тој начин ги спречува цревните инфекции. Чичоката ја обновува цревната флора и посебно се препорачува после антибиотска терапија, која може да ја наруши нормалната цревна флора. |
Инулинот е пробиотик, а тоа значи дека го стимулира развојот на „добрите“ бактерии во цревата и тоа на бифидобактериите и ацидофилните бактерии, кои се важни за одржување на здравјето на цревата. Инулинот ги уништува штетните микроорганизми во цревата и на тој начин ги спречува цревните инфекции. Чичоката ја обновува цревната флора и посебно се препорачува после антибиотска терапија, која може да ја наруши нормалната цревна флора. |
||
Ред 74: | Ред 72: | ||
Помага кај високиот крвен притисок, покачените масти во крвта, кардиоваскуларните болести, анемија, остеопороза, особено дијабетисот и дебелината, а придонесува и до нивна превенција. |
Помага кај високиот крвен притисок, покачените масти во крвта, кардиоваскуларните болести, анемија, остеопороза, особено дијабетисот и дебелината, а придонесува и до нивна превенција. |
||
Се конзумира |
Се конзумира сирова – одлична е за чистење на телото од отрови. Позната е и како извонреден афродизијак, бидејќи помага во подобрување на либидото, потенцијата и плодноста. Корисна е и во превенција на и третирање на алергии. Ја намалува концентрацијата на ензими кои предизвикуваат рак, но нејзината улога е особено важна во превенција и лечење на малигните болести на дебелото црево. |
||
Во исхраната се користи како свежа или во вид на пире, а во медицинската индустрија за издвојување на инулин и други полисахариди. Кртолите во некои земји се користат за производство на шпиритус, а некогаш соцветијата се берат како декоративни цветови. Сортите на чичоката се делат според бојата на обвивката на кртолата и тоа: бели, жолти и црвени. Во Македонија нема селекционирани сорти, туку се одгледуваат главно популации и месни сорти. Од странските сорти, кои може да успеваат и кај нас, се познати „бланк амелиоре”, „хелианти”, „фузо” и „бела”. |
Во исхраната се користи како свежа или во вид на пире, а во медицинската индустрија за издвојување на инулин и други полисахариди. Кртолите во некои земји се користат за производство на шпиритус, а некогаш соцветијата се берат како декоративни цветови. Сортите на чичоката се делат според бојата на обвивката на кртолата и тоа: бели, жолти и црвени. Во Македонија нема селекционирани сорти, туку се одгледуваат главно популации и месни сорти. Од странските сорти, кои може да успеваат и кај нас, се познати „бланк амелиоре”, „хелианти”, „фузо” и „бела”. |
Преработка од 20:35, 10 јануари 2019
Чичока | |
---|---|
стебло со цветови | |
Научна класификација | |
Царство: | Plantae |
Нерангирано: | Angiosperms |
Нерангирано: | Eudicots |
Нерангирано: | Asterids |
Ред: | Asterales |
Семејство: | Asteraceae |
Племе: | Heliantheae |
Род: | Helianthus |
Вид: | H. tuberosus |
Научен назив | |
Helianthus tuberosus L. | |
Синоними[1] | |
|
„Jerusalem artichoke“ на Ризницата ? |
Чичока (науч. Helianthus tuberosus), позната и како Топинамбур, или народски Репујка или Див компир — повекегодишно растеније кое се одгледувало како лек во Северна Америка кадешто Индијанците ја употребувале како лек. Во Англија е позната како Еврејска артичока. Расте многу брзо и достигнува височина од 2-3 m. Листовите и се крупни, срцолики и влакнести. Има добро развиен корен длабоко во земјата.[2]
Карактеристики
Чичоката е кртолеста повеќегодишна билка со масивен корен, со кртоли. Стеблото е исправено и високо 100 -200 cm, грубо и влакнесто, на врвовите разгрането. Листовите се најчесто срцевидни, издолжено јајцевидни или ланцетни, влакнести и на долги дршки. Цветните кошнички се до 8 cm во дијаметар, многуцветни, по неколку на врвовите на гранчињата. Цветовите по боја се жолти. Чичоката цвета во текот на август и септември, а плодовите се создаваат во ноември.
Хранлива вредност на 100 г | |
---|---|
Енергија | 304 kJ (73 kcal) |
17,44 г | |
Шеќери | 9,6 г |
Влакна | 1,6 г |
0.01 г | |
2 г | |
Витамини | |
Тиамин (Б1) | (17 %) 0,2 мг |
Рибофлавин (Б2) | (5 %) 0,06 мг |
Ниацин (Б3) | (9 %) 1,3 мг |
Пантот. кис. (Б5) | (8 %) 0,397 мг |
Витамин Б6 | (6 %) 0,077 мг |
Фолна кис. (Б9) | (3 %) 13 μг |
Витамин Ц | (5 %) 4 мг |
Минерали | |
Калциум | (1 %) 14 мг |
Железо | (26 %) 3,4 мг |
Магнезиум | (5 %) 17 мг |
Фосфор | (11 %) 78 мг |
Калиум | (9 %) 429 мг |
| |
Постотоците се приближно пресметани според препораките за возрасни лица во САД. Извор: База за хранливост — USDA |
Употреба
Чичоката наместо скроб содржи инулин. Содржи и пробиотик кој го поттикнува развојот на корисните бактерии во цревата. Инулинот го нормализира варењето, ја опоравува цревната флора при примена на антибиотици, помага при опстипација и цревни инфекции. Покрај тоа, инулинот го нормализира нивото на триглицеридите и холестеролот во крвта, со што спречува кардиоваскуларни заболувања и постепено намалување на масните наслаги, кои ги мачат многу луѓе со вишок килограми. Чичората е еден вид на сончоглед од Америка. Растението поради нејзиниот корен кој се јаде, денес се одгледува низ целиот свет. Расте до три метри височина, цветаат жолти цветови и е неверојатно здрав.
Чичоката спаѓа во многу хранлив зеленчук со ниска енергетска вредност. Во 100 грама чичока има 70 kcal. Содржи 17% јаглехидрати, 1.5% белковини и 0.2 % масти.Од витамини, чичоката содржи витамини од групата Б, витамин Д и Ц, како и бета каротин (провитамин на витаминот А).Од минерали, чичоката содржи калиум и фосфор. За чичоката е карактеристично што содржи есенцијални аминокиселини, кои самиот организам неможе да ги произведе, а кои се неопходни за нормално функционирање на скоро сите витални билошки функции на организмот.
До скоро време овој зеленчук бил непознат, а своето место во исхраната го обезбедил поради содржината на инулинот – несварливо растително влакно. Кртолите содржат инулин, поради што се извонредна замена за компирот и се препорачуваат во исхраната на дијабетичарите.
Инулинот е пробиотик, а тоа значи дека го стимулира развојот на „добрите“ бактерии во цревата и тоа на бифидобактериите и ацидофилните бактерии, кои се важни за одржување на здравјето на цревата. Инулинот ги уништува штетните микроорганизми во цревата и на тој начин ги спречува цревните инфекции. Чичоката ја обновува цревната флора и посебно се препорачува после антибиотска терапија, која може да ја наруши нормалната цревна флора.
Инулинот од чичоката е корисен и за дијабетичарите, бидејќи ензимите вожелудникот и цревата не го разградуваат инулинот, до моносахариди, па не доведува до зголемување на нивот на шеќерот во крвта. Свежиот корен од чичока го регулира нивото на шеќерот во крвта.
Чичоката го намалува и нивото на холестеролот и триглицеридите во крвта. Тој ја подобрува и апсорпцијата на минералите за 20%, а посебно на калиумот, магнезиумот и железото. Затоа, чичоката се препорачува како природен лек за превенција на слабокрвноста и остеопорозата. Кртолите се користат во свежа состојба и влијаат врз зголемување на аптетитот, ја стимулираат секреторната функција на органите за варење, а посебно ја стимулира секрецијата на жолчката. Во народната медицина се користи кај бубрежните заболувања, заболувањата на жолчната кеса.
Чичоката е најдобро да се јаде сирова, во вид на салати, бидејќи така е најкорисна, но може и да се вари, да се пече и да се пржи.
Надворешно се користи при осипи, лишаи и хемороиди.
Помага кај високиот крвен притисок, покачените масти во крвта, кардиоваскуларните болести, анемија, остеопороза, особено дијабетисот и дебелината, а придонесува и до нивна превенција.
Се конзумира сирова – одлична е за чистење на телото од отрови. Позната е и како извонреден афродизијак, бидејќи помага во подобрување на либидото, потенцијата и плодноста. Корисна е и во превенција на и третирање на алергии. Ја намалува концентрацијата на ензими кои предизвикуваат рак, но нејзината улога е особено важна во превенција и лечење на малигните болести на дебелото црево.
Во исхраната се користи како свежа или во вид на пире, а во медицинската индустрија за издвојување на инулин и други полисахариди. Кртолите во некои земји се користат за производство на шпиритус, а некогаш соцветијата се берат како декоративни цветови. Сортите на чичоката се делат според бојата на обвивката на кртолата и тоа: бели, жолти и црвени. Во Македонија нема селекционирани сорти, туку се одгледуваат главно популации и месни сорти. Од странските сорти, кои може да успеваат и кај нас, се познати „бланк амелиоре”, „хелианти”, „фузо” и „бела”.
Наводи
- ↑ The Plant List, Helianthus tuberosus L.
- ↑ Purdue University Center for New Crops & Plants Products: Helianthus tuberosus