Повлекување на српската војска преку Албанија: Разлика помеѓу преработките

Од Википедија — слободната енциклопедија
[проверена преработка][проверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
Нема опис на уредувањето
Ред 24: Ред 24:
== Наводи ==
== Наводи ==


[[Категорија:Прва светска војна]]
[[Категорија:Србија во Првата светска војна]]
[[Категорија:Србија во Првата светска војна]]
[[Категорија:Црна Гора во Првата светска војна]]
[[Категорија:Црна Гора во Првата светска војна]]
[[Категорија:Албанија во Првата светска војна]]
[[Категорија:Македонија во Првата светска војна]]
[[Категорија:Македонија во Првата светска војна]]
[[Категорија:1915]]
[[Категорија:1915]]

Преработка од 10:55, 14 јуни 2018

Повлекување на српската војска преку Албанија или Албанска голгота — термин за егзодусот врз српскиот народ и војската при нивното повлекување преку замрзнатите планини на Албанија и Црна Гора, кон крајот на 1915 и почеток на 1916 година, поради тројната инвазија од страна на Централнте сили врѕ Србија во текот на Првата светска војна. Ова повлекување се реализирало во неколку колони преку Косово и Метохија кон брегот на Јадранското море, каде се очекувала помош од сојуѕничките сили кои требало да ги префрлат бегалците со организиран транспорт и да ги префрлат на беѕбедните грчкии острови во Јонското Море, Италија и Северна Африка. Бројот на жртвите на војската и народот во ова повлекување никогаш не бил точно утврден, но се верува дека станува ѕбор ѕа повеќе од десетици починати од смрѕнување, глад и немање можност за лекување на ранети и заболени.

Повлекување на српската војска преку Албанија

Причини

По неочекуваната победата на српската војска врз австроунгарските сили во 1914 година, под команда на фелдмаршалот Аугуст фон Макензен, засилени со војска од над 500.000 припадници на Единаесетата германска армја, со 10 ескадрили на авиони, бројната речна флота на Дунав и современото оружје од Германија, Австроунгарските балкански трупи на 6 октомври 1915 извршиле силна инвазија. Отпорот на српската војска бил залуден до 15 октомври под налет на Централните сили биле заземени Белград, Смедерево, Пожаревац и Голубац, по што српската војска била принудена на повлекување кон југот.

Во интересите на сојузниците Србија по победите во 1914 била од интерес зз повлекување на дел од австроунгарските и германските сили како од Западниот фронт, така и од Источниот, но во интерс на сојузниците било и Бугарија да се вовлече на својата страна.

Уште на почетокот на август, сојузниците уште еднаш се потрудиле да ја наговорат Бугарија на влез во војна против Турција, ветувајќи дека воено ќе го окупира источниот дел на Вардарска Македонија и дека на Србија нема да ѝ допуштат проширување на запад додека не ја предаде ветената територија. Истовремено, на Софија ѝ било нудено територијално проширување во Егејска Македонија, Тракија и Добруџа.

Соочена со претстоечкиот напад на Централните сили, со претешки дипломатски притисок од сојузниците и можноста да биде обвинета за евентуален пораз на Балканскиот фронт, српската влада на 1 септември 1915 година изјавила дека со „болка во срцето го отстапува, не одрекувајќи се национално од Македонија, она што сојузниците го бараат, речисицела линија од 1912 година, под услов Бугарија во најкраток рок со сите сили да ја нападне Турција.[1]

Бугарската влада истовремено преговарала и со Централните сили, одлучувајќи конечно да ја прифати нивната понуда – цела Македонија и делови од Србија до Велика Морава. Покрај останатото, таа одлука била и резултат на упорната „подземна работа“ на придобивање на Бугарија, која Виена ја интензивирала.[2]

На 15 октомври 1915 година без објава на војна, две бугарски комплетни армии ги нападнале и потиснале српските сили во долината на Јужна Морава кај Врање, а до 22 октомври ги зазеле Куманово, Штип, Скопје, ја прекинале моравско-вардарска комуникација и оневозможиле повлекување на српската војска кон Грција.

На тој начин, српската војска и бегалците кој го сочинувал народот што се повлекувал пред страотите на окупацијата се нашле во безизлезна ситуација на територија на Косово и Метохија. Под притисок од добро вооружен, поткрепен со добро снабдување и свежи сили троен непријател, српските сили кои не ја добиле очекувана подршка од сојузниците, по епидемија на тифус, со лошо вооружување и недостаток на оружје, муниција, храна и медицинска опрема били пред потполн пораз.

Врховна команда на српската војска на 24 ноември 1915 година одлучила војската да ја повлече преку Албанија на Јадранско море. Таа одлука била донесена по неуспешниот обид војската да се повлече по долината на Вардар поради продорот на бугарските армији. Таа одлука се сметала за единствена можна, бидејќи капитулација била категорично неприфатлива бидејќи би значела крај на државата, а предлогот на војводата Живојин Мишиќ да се изврши контранапад бил одбиен поради реалната слика на силите. Според договорот со сојузниците, српските сили требало да бидат пречекани од сојузниците кои ќе овозможат приклучување на Солунскиот фронт. Во меѓувреме српската влада постигнала договор со претседателот на албанската влада Есад-паша за слободан премин на војската преку Албанија. Српската војска и бегалците на чело со српската влада.

По оваа одлука на чело со српската влада со нејзиниот претседател Никола Пашиќ и кралот Петар I, српската војска и бегалците тргнале во еден од најужасните егзодуси во 20 век.

Наводи

  1. Петар Опачић, „Србија и Солунски фронт“,Књижевне новине, Београд, 1984, стр. 19 - 20.
  2. Мира Радојевиќ, Љубодраг Димиќ, Србија у Великом рати 1914 -1918, Слово љубве - Буквибукс, Скопје, 2018, стр. 203.