Теодосиј I: Разлика помеѓу преработките
[проверена преработка] | [проверена преработка] |
Ред 72: | Ред 72: | ||
[[Категорија:Римски цареви од 4 век]] |
[[Категорија:Римски цареви од 4 век]] |
||
[[Категорија:Христијани од 4 век]] |
[[Категорија:Христијани од 4 век]] |
||
[[Категорија:Византиски |
[[Категорија:Византиски цареви од 4 век]] |
||
[[Категорија:Римски императорски конзули]] |
[[Категорија:Римски императорски конзули]] |
||
[[Категорија:Погреби во црквата Свети Апостоли]] |
[[Категорија:Погреби во црквата Свети Апостоли]] |
Преработка од 04:39, 15 март 2018
Теодосиј I | |||||
---|---|---|---|---|---|
67-ми Император на Римската империја | |||||
На престол | 19 јануари 379 – 15 мај 392 (император на Источната Римска империја; 15 мај 392 – 17 јануари 395 (цела империја) | ||||
Претходник | Валенс на Источната Римска империја Грацијан на Западната Римска империја Валентинијан II во Западната Римска империја | ||||
Наследник | Аркадиј на Источната Римска империја; Хонориј на Западната Римска империја | ||||
Роден(а) | 11 јануари 347 Сеговија, денешна Шпанија | ||||
Починал(а) | 17 јануари 395 Милано | (aged 48) ||||
Почивалиште | |||||
Сопружник | 1) Елија Флацила (?–385) 2) Гала (?–394) | ||||
Деца | Аркадиј Хонориј Пулхерија Гала Плацидија | ||||
| |||||
Династија | Теодосиева династија | ||||
Татко | Флавиј Теодосиј.[1] | ||||
Мајка | Термантија | ||||
Вероисповед | христијанство |
Теодосиј I (латински: Flavius Theodosius, грчки: Θεοδόσιος Α '), познат како Теодосиј Велики, бил римски император во периодот од 379 до 395 година. Тој е најдобро познат по наметнувањето на христијанската религија и решителната забрана на сите други религии во империјата. Теодосиј е последниот римски император кој владеел со целата Римска империја[2][3], откако ја обединил за последен пат, само неколку месеци пред неговата смрт во почетокот на 395 година. По неговата смрт, империјата засекогаш била поделена на два дела - источна и западна.
Роден во 347 година во градот се наоѓа во денешната област Сеговија, Шпанија[4], во аристократско христијанско семејство, Теодосиј од млад станал голем следбеник на православното христијанство. Татко му Флавиј Теодосиј е брилијантен војвода, постигнал голем број успеси на бојното поле во Британија, Мавританија и Дунавската граница. Младиот Теодосиј се појавил за прв пат под команда на неговиот татко во 374 година каде бил назначен за дук на Мизија. Во времето кога неговиот татко бил погубен по наредба на императорот Грацијан во 376 година, идниот император Теодосиј се повлекол од функцијата и живеел во својата родна провинција.
По катастрофалната битка кај Адријанопол во август 378 година, империјата паднала во критична ситуација. Источниот император Валенс загинал во битката, победените легии биле неорганизирани, балканските провинции страдале од инвазијата на разбеснетите Готи. Самата престолнина Константинопол била ставена под голема закана.
Упавување
Инфилтрирањето на Готите во Тракија, по крупната победа против источниот император Валенс кај Адријанопол, значително ја променило ситуацијата во империјата.
Во функција на поефективно менаџирање на готскиот проблем, западниот император Грацијан (367–383) за нов источен император го назначил Теодосиј I (379–395). За таа цел, покрај источниот дел од империјата, на Теодосиј привремено му била доверена и формалната воено-административна одговорност за целата префектура Илирик. Својата воено-политичка и идеолошка активност од самиот почеток Теодосиј ја фокусирал врз Балканот, промовирајќи го Солун во привремено императорско седиште (379 г.). Истовремено во Солун било трансферирано и седиштето на префектурата Илирик од Сирмиум. По првичниот успех во воениот ангажман против Готите на Балканот, пролетта 380 г., Теодосиј претрпел понижувачки пораз. Есента истата година заболениот император во Солун лично бил покрстен од епископот Ахолиј. Ваквиот чин бил комплементарен со Теодосиевиот едикт публикуван во Солун (февруари 380 г.), што претставувало промоција на доминацијата на Никејската догма во Империјата. По повлекувањето на Теодосиј во Константинопол (ноември 380 г.), одговорноста во разрешувањето на готската криза и во администрирањето со префектурата Илирик ја презел западниот император, во согласност со претходниот договор.
Теодосиј I успеал со огромна генијалност да се справи со готската опасност. Теодосиј започнал преговори за мир со готските водачи. Главно средство на политиката на Теодосиј I станало склучувањето на т.н.. foedus, договори, според кои дојденците стануваат федерати - ги задржуваат својата автономија и закони, но се обврзани да служат на империјата како помошни војници. По завршувањето на Готската војна во 382 година, варварските племиња официјално добиле право да останат во земјите помеѓу Дунав и Стара Планина. Варварските контингенти го пополниле недостигот на римски волонтери во легии, но како резултат на тоа, во периодот до околу средината на 5 век готските федерати го сочинувале поголемиот дел од армијата на Источната империја.
Во 387 година, новиот западен император Валентинијан II, по бегството од Италија поради узурпаторот Максим, го востановил императорското седиште во Солун. Тоа било проследено со трансферирање на седиштето на префектурата Илирик од Милано во Солун. Воено-политичкиот сојуз помеѓу Теодосиј и Валентинијан II, склучен во Солун, летото 387 г., резултирал со санкционирање на перманентниот трансфер на префектурата Илирик во политичките граници на источната империја.
Инволвирањето во средувањето на работите на Западот на Теодосиј му обезбедило доминатна позиција во Империјата. Меѓутоа, несредената воена ситуација на Балканот, како и крупното востание што избило во Солун (390 г.), го оневозможиле да го ефектуира договореното формално издвојување на префектурата Илирик од Италија. Крвавиот масакр врз солуњаните на кој Теодосиј се решил во април 390 г., што резултирало со 7.000 жртви[5], го довел императорот до директна конфронтација со миланскиот епископ Амбросио, кој застанал во одбрана на интересите на Западната црква. Новонастанатата состојба го навела Теодосиј да прифати помирлив однос со Западната црква, како и да пристапи кон решителни акции за разрешување на готскиот проблем на Балканот. Предвремената смрт на Теодосиј (395 г.) резултирала со дефинитивна поделба на Империјата на Источна (Византија) и Западна Римска Империја, која била ефектуирана со распределбата на власта помеѓу малолетните синови Хонориј и Аркадиј.
Религиозна политика
Теодосиј бил решен да го искорени ересот и во своето владеење издал вкупно единаесет едикти. Од друга страна, тој бил толерантен кон Евреите и по неколку пати издавал наредби за повторното градење на синагоги, уништени од христијаните. Тој бил апсолутен противник на паганството и издал неколку закони со кои го забранил пренесувањето на жртви во чест на боговите, и дозволил голем број храмови да бидат уништени или да бидат претворени во цркви. Најмногу драстичните закони против паганството биле издадени во 391-392 година. Во овој период, сите храмови во целата империја биле затворени за посета, а било забрането дури и приватното поклонение пред паганските богови под заканата од жестоки казни. Во периодот од мај до 9 јуни 381 година бил одржан Вториот Вселенски собор во Константинопол со цел да се стави крај на аријанскиот спор кој продолжил и по Првиот вселенски собор во Никеја. На продолжување на аријанската контроверза придонело и прогонството на Свети Атанасиј Велики, како и поддршката која аријанците ја добивале од страна на наследниците на Константин Велики - Констанциј II, Констанца и Валенс.
Внатрешна политика
За разлика од претходните владетели на источната империја, Теодосиј I управувал во согласност со големите земјопоседници, аристократијата и свештенството, фаворизирајќи ги нивните интереси со донации на нови земјишта и привилегии. Повикал во Константинопол благородни фамилии од Шпанија и Галија. Благодарение на оваа негова политика, Теодосиј ја зацврстил својата власт. Теодосиј ги зголемил даноците, бидејќи администрацијата имала потреба од поголем обем на средства потребни за плаќање на варварските наемни војници, како единствениот начин да биде продолжена унијата и мирот со готските федерати на империјата.
Во времето на Теодосиј во престолнината биле обновени ѕидините на градот. Во близина на денешниот плоштад Бајазид во Истанбул, бил изграден Форум на Теодосиј, кој бил пронајден при ископувањата во 1958 година. Најзначаен споменик од негово време е Египетскиот обелиск кој бил поставен на хиподромот а денеска може да се види пред плоштадот Султанахмед, како и Златната порта која подоцна била реновирена и затворена од Османлиите. До крајот на 4 век во Константинопол живееле повеќе од 100.000 лица. Во текот на овој период, новите жители на градот, бидејќи немало место во внатрешноста на ѕидините започнале своите куќи да ги градат надвор од ѕидините. Во втората половина на 4 век, во градот работеле филозофите Темистиј и Синезиј, теолозите Григориј Богослов, Јован Златоуст и Нил Синајски.
Надворешна политика
Во управувањето на Теодосиј I на источната граница владело мир со Персија, што дало можност да одржува активна политика на запад. Во 383 година Сирија била заштитена од напад на сарацините. По дипломатски пат, Римјаните успеале да ја заземат Западна Ерменија и Колхида.
Во 383 година во Западната империја бил извршен воен удар против императорот Грацијан, кој бил соборен од власт и убиен. Бранејќи ја правата на неговиот брат, малолетниот император Валентинијан II, Теодосиј започнал војна против узурпаторот Максим во Италија, подржан од варварските делегати. Во 388 година тој постигнал победа и го вратил на престолот Валентинијан II, додека Максим и неговиот син биле егзекутирани.
Во 392 година Валентинијан II бил убиен и Теодосиј бил принуден повторно да војува, овој пат против Арбогаст и неговата марионета - узурпаторот Евгениј. Теодосиј и во оваа војна излегол како победник, егзекутирајќи го узурпаторот во 394 година. По ова, тој заминал во Милано каде починал. По неговата смрт во јануари 395 година Теодосиј Велики бил погребан во Константинопол.
Наводи
Надворешни врски
„Теодосиј I“ на Ризницата ? |
- De Imperatoribus Romanis, Theodosius I
- Josef Rist (1996). „Theodosios I., römischer Kaiser (379–395)“. Во Bautz, Traugott (уред.). Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL) (германски). 11. Herzberg: Bautz. cols. 989–994. ISBN 3-88309-064-6.
</noinclude>
- This list of Roman laws of the fourth century shows laws passed by Theodosius I relating to Christianity.
Принципат 27 п.н.е. — 235:
Август • Тибериј • Калигула • Клавдиј -{I}- • Нерон • Галба • Отон • Вителиј • Веспазијан • Тит • Домицијан • Нерва • Трајан • Адријан • Антонин Пиј • Марко Аврелиј • Лукиј Вер • Комод • Пертинакс • Дидиј Јулијан • Септимиј Север • Каракала • Макрин • Елагабал • Александар Север
Криза од III век 235 - 284:
Максимин Трак • Гордијан I • Гордијан II • Пупијан • Балбин• Гордијан III • Филип Арапски • Дециј Трајан • Требонијан Гал cо Хостилијан и Волусијан• Емилијан • Валеријан • Галиен • Клавдиј II • Квинтил • Аврелијан • Такит • Флоријан • Проб • Кар • Нумеријан • Карин
Доминат 284 - 395:
Диоклецијан • Максимијан • Констанциј I Хлор • Галериј • Север II • Максенциј • Максимин II Даја • Лициниј • Константин I Велики • Константин II • Констанс I • Констанциј II • Јулијан Отпадник • Јовијан • Валентинијан I • Валенс • Грацијан • Валентинијан II • Теодосиј I
Западно царство (395 - 476):
Хонориј • Констанциј III • Јован • Валентинијан III • Петрониј Максим • Авит • Мајоријан • Либиј Север • Антемиј • Олибриј • Глицериј • Јулиј Непот • Ромул Августул
Источно (Византиско) царство (395 - 1453):
Аркадиј • Теодосиј II • Маркијан • Лав I • Лав II • Зенон • Василиск • Анастасиј I • Јустин I • Јустинијан I • Јустин II • Тибериј II • Маврикиј • Фока • Ираклиј I • Константин III • Ираклиј II • Констанс II • Константин IV • Јустинијан II • Леонтиј • Тибериј III • Филипик • Анастасиј II • Теодосиј III • Лав III • Константин V • Лав IV • Константин VI • Ирина • Никифор I • Ставрикиј • Михаил I • Лав V • Михаил II • Теофил • Михаил III • Василиј I • Лав VI • Константин VII • Роман I • Роман II • Никифор II • Јован I • Василиј II • Константин VIII • Роман III • Михаил IV • Михаил V • Константин IX • Зоја • Теодора • Михаил VI • Исак I • Константин X • Роман IV • Михаил VII • Никифор III • Алексиј I • Јован II • Мануил I • Алексиј II • Андроник I • Исак II • Алексиј III • Алексиј IV • Алексиј V • Константин XI • Теодор I • Јован III • Теодор II • Јован IV • Михаил VIII • Андроник II • Андроник III • Јован V • Јован VI • Андроник IV • Јован VII • Мануил II • Јован VIII • Константин XI
|