Емили Дикинсон: Разлика помеѓу преработките
| [непроверена преработка] | [проверена преработка] |
Избришана содржина Додадена содржина
Нема опис на уредувањето |
с Отстрането уредувањето на Iskra balceva (разговор), вратено на последната верзија на ГП |
||
| Ред 1: | Ред 1: | ||
'''Емили Елизабет Дикинсон''' ([[англиски]]: ''Emily Elizabeth Dickinson'') ([[10 декември]] [[1830]], [[Амхерст]], [[Масачусетс]], [[САД]] - [[15 мај]] [[1886]], Амхерст, Масачусетс, САД) била американска поетеса. |
|||
'''Емили Елизабет Дикинсон''' (10 декември 1830 година- 15 мај 1886 година) била американски поет. Таа била родена во Амхерст, Масачусетс и припаѓала на успешно семејство со зацврстени односи во заедницата, но имала главно повлечен и изолиран живот. Откако поминала 7 години од нејзината младост во студирање на академијата во Амхерст, таа студирала кратко време на колеџот Моунт Халуоке Фемин Семинар , пред да се врати во куќата на нејзиното семејство во Амхерст. Бидејќи била сметана како екцентрична од страна на локалното население, таа станала позната по нејзината наклонетост за носење бела облека и по нејзиното двоумење при поздравување на гостите или понатаму во животот дури и по напуштањето на нејзината соба. Повеќето од нејзините пријателства таа ги одржувала преку допишување со писма.<br /> |
|||
== Биографија == |
|||
Додека Дикинсон била повлечена плодна писателка, помалку од десетина од нејзините речиси 1800 песни биле објавени во текот на нејзиниот живот. Делата кои биле објавени во текот на нејзиниот живот биле најчесто значително променети од страна на објавувачите, за да се совпаднат со конвенционалните поетски правила во тоа време. Песните на Дикинсон се уникатни за времето во кое таа ги пишувалаа, тие содржат кратки редови, обично немаат наслови и во нив често се користи делумна рима како и невообичаена употреба на големи букви и интерпукциски знаци. Во многу од нејзините песни се искористени теми за смртта и бесмртноста, кои исто така се двете повторливи теми во писмата до нејзините пријатели.<br /> |
|||
Емили Дикинсон е родена на [[10 декември]] [[1830]] година, во Амхерст, државата Масачусетс, САД. Нејзиниот татко, Семјуел Дикинсон (Samuel Dickinson) бил угледен граѓанин, судија и сенатор. Емили имала двајца браќа - Едвард и Остин и една сестра - Лавинија. Емили учела во локалното училиште, а една година поминала и во женската семинарија во Маунт Холиок, каде што девојките биле поделени во три групи: оние кои биле посветени [[христијанство|христијанки]], оние за кои имало надеж и оние без надеж. Емили била сместена во третата група. По враќањето дома, таа целиот живот го поминала во семејната куќа во Амхерст, со исклучок на неколку патувања во [[Вашингтон]], [[Филаделфија]] и [[Бостон]] (каде што престојувала неколку месеци, лекувајќи ги очите). Живеела осамено и имала само мал број пријатели, но со некои од нив била блиска сè до нивната смрт.<ref>Богомил Ѓузел, "Енигмата Емили Дикенсон" во: Емили Дикенсон, ''Одбрани песни''. Скопје: Македонска книга, 1986, стр. 156.</ref> |
|||
Иако на повеќето од нејзините познаници веројатно им било познато пишувањето на Дикинсон, по нејзината смрт во 1886 година, помалата сестра на Емили, Лавинија, ја открила нејзината збирка на песни, и тогаш големината на работата на Емили станала очигледна. Нејзината прва збирка поезија била објавена во 1890 година од страна на лични познаници Томас Вентворт Хигинсон и Мабел Лумис Тод, кои и двајцата во голема мера ја уредиле содржината. Завршната и главно неизменетата збирка на нејзината поезија станала достапна за прв пат во 1955 година, кога песните на Емили Дикинсон биле објавени од страна на стручњакот Томас Х. Џонсон. И покрај некои неповолни критики и скептицизам кои биле изнесени кон крајот на 19 век и почетокот на 20 век за литературната вештина на Дикинсон, таа сега се смета за еден од најважните американски поети на светско ниво.<br /> |
|||
Кон крајот на третата деценија од нејзиниот живот, Дикинсон била вљубена во Чарлс Водсворт - оженет презвитеријански свештеник од Филаделфија, кој еднаш ја посетил во нејзиниот дом во [[1860]] година и со кого се допишувала. Во [[1862]] година, кога Водсворт се преселил во [[Сан Франциско]], таа почнала да се облекува во бела облека како невеста и напишала 360 песни. Во тоа време започнала да се допишува со [[Томас Хигинсон]] (Thomas Wentworth Higginson), која траела од април [[1862]] до јуни [[1878]] година.<ref>Богомил Ѓузел, "Енигмата Емили Дикенсон" во: Емили Дикенсон, ''Одбрани песни''. Скопје: Македонска книга, 1986, стр. 157.</ref> |
|||
'''Живот'''<br /> |
|||
'''Семејство и рано детство'''<br /> |
|||
Во своите писма до него се содржани бројни информации за нејзиниот живот. Така, во едно од првите писма до Хигинсон, таа се опишувала на следниов начин: "... јас сум малечка како птицата-оревче, а косата ми стрчи како [[костен]]ова чичка и очите ми се како црешни во чаша што ја остава гостинот." Понатаму, во другите писма, таа ги наведувала своите омилени поети и писатели, како: [[Китс]], [[Елизабет Браунинг]], [[Раскин]], сер [[Томас Браун]], [[Библија]]та и старите англиски химни на [[Исак Ватс]]. Исто така, кога по болеста на очите ѝ се повратил видот, таа ги прочитала делата на [[Шекспир]]. Во врска со нејзиниот секојдневен живот, Дикинсон пишувала за деновите поминати по околните ридишта на зајдисонце, за големото куче што ѝ го купил татко ѝ, како и за пладневното свирење на [[пијано]]то. Според нејзините кажувања, нејзиното семејство било многу религиозно (освен нејзе), мајка ѝ не била премногу заинтересирана за мисловниот живот, а татко ѝ бил премногу зафатен со судските работи и не посветувал многу внимание на семејството. Тој ѝ купувал многу книги на Емили, но ја молел да не ги чита, плашејќи се да не ѝ го растројат духот.<ref>Богомил Ѓузел, "Енигмата Емили Дикенсон" во: Емили Дикенсон, ''Одбрани песни''. Скопје: Македонска книга, 1986, стр. 158-160.</ref> |
|||
Емили Елизабет Дикинсон била родена на 10 декември 1830 година на семејниот имот во Амхерст, Масачусетс и имала значајно но не богато семејство. Двесте години порано, нејзините предци по таткова линија пристигнале на новиот свет- во големата миграција на Пуританците, каде што успеале. Нејзиниот прадедо по таткова линија Самуел Дикинсон речиси самостојно го основал колеџот Амхест. Во 1813 година тој изградил имот, голема палата на главната улица на градот, која станала центар на животот на семејството Дикинсон за скоро еден век. Најстариот син на Самуел Дикинсон, Едвард, бил благајник речиси 40 години на колеџот Амхерест, имал бројни надлежности како државен законодавец и ја претставувал областа Хемпшир во конгресот на САД. Тој се оженил со Емили Норкрос од Монсон на 6 мај 1828 година. Тие имале три деца: |
|||
-'''Вилијам Остин''' (1829-1895), познат како Остин, Ост или Ејв |
|||
-'''Емили Елизабет''' |
|||
-'''Лавинија Норткрос''' (1833-1899), позната како Лавинија или Вини.<br /> |
|||
По се изгледа дека малата Емили била добро воспитана девојка. На нејзината подолга посета во Монсон кога имала само 2 години, нејзината тетка Лавинија ја опишала Емили како совршено добра и среќна, како многу добро дете но и малку проблематична. Тетката на Емили исто така ја истакнала нејзината склоност кон музиката и нејзиниот посебен талент за пијаното, кој таа го нарекувала музик “the moosic”.<br /> |
|||
Татко ѝ бил неприкосновен авторитет во домот и Емили се покорувала на неговата волја сè до неговата смрт. Според, белешките на Хигинсон (кој еднаш ја посетил Емили во нејзиниот дом), Емили не знаела да го чита времето од часовникот дури до петнаесеттата година, зашто, кога била мала, татко ѝ се обидел да ѝ објасни, но нејзе ѝ било страв да му каже дека не разбрала, а се плашела да праша некого, од страв татко ѝ да не дознае за тоа. Таткото им забранувал на децата да читаат други книги освен Библијата, но тој никогаш не упатил остар збор кон семејството.<ref>Богомил Ѓузел, "Енигмата Емили Дикенсон" во: Емили Дикенсон, ''Одбрани песни''. Скопје: Македонска книга, 1986, стр. 159.</ref> Всушност, во своите писма, Емили речиси никогаш не ја спомнувала мајка си (која подоцна останала инвалид), па дури во едно писмо, напишала дека "Никогаш не сум имала мајка." Од друга страна, за својот татко, напишала дека "тој беше страшна мајка, но подобро таква, отколку никаква",<ref>Barbara A. C. Mossberg, ''Emily Dickinson, When a Writer is a Daughter''. Bloomington: Indiana University Press, 1982.</ref> а за нејзините односи со татко ѝ напишала "Татковиот стварен живот и мојот понекогаш доаѓаат во судир..."<ref>Albert J. Gelpi, ''Emily Dickinson, the Mind of the Poet''. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1963.</ref> |
|||
Дикинсон одела во основно училиште во двокатна зграда на улицата Плизент. Таа била амбициозна во образованието што тогаш било типично за една викторијанска девојка. Нејзиниот татко сакал неговите деца да бидат добро образовани и тој го следел нивниот напредок дури и кога не бил дома поради бизнисот. Кога Емили имала седум години, тој напишал порака дома, со цел да ги потсети своите деца да се редовни на училиште и да учат и да му кажат кога ќе се врати дома колку нови работи научиле. Додека Емили постојано го опишувала својот татко на мил начин, според нејзиниот одговор нејзината мајка била често ладна и повлечена. Во едно писмо напишано до нејзина блиска пријателка, Емили напишала дека таа кога била мала секогаш дома кога нешто ќе и се случело, трчала кај Остин( Ејв). Тој имал улога на ужасна мајка, но и се допаѓал повеќе отколку воопшто да нема мајка.<br /> |
|||
На 7 септември 1840 година Дикинсон и нејзината сестра заедно се запишале на академијата во Амхерст, која била поранешно училиште за момчиња, но пред две години се отворило и за девојчиња. Во исто време нејзиниот татко купил куќа на улицата Норт Плизент. Подоцна братот на Емили, Остин, го опишал овој нов голем дом како замок, во кој тој и Емили биле владетели додека нивните родители не биле дома. Куќата имала поглед на гробиштата на Амхерст и еден локален свештеник ја опишал како застрашувачка куќа без дрвја.<br /> |
|||
Хигинсон ја посетил Емили двапати, при што по првата средба, тој забележал:<ref>Богомил Ѓузел, "Енигмата Емили Дикенсон" во: Емили Дикенсон, ''Одбрани песни''. Скопје: Македонска книга, 1986, стр. 160.</ref> |
|||
'''Тинејџерски години'''“<br /> |
|||
Дикинсон поминала 7 години на академијата, одела на часови по англиски јазик и класична литература, латински јазик, ботаника, геологија, историја, „психичка филозофија” и аритметика. Директорот на училиштето во тоа време, Даниел Тагарт Фиски се сетил подоцна дека Дикинсон била многу паметна и одлична ученичка, со примерно однесување, посветена кон сите училишни обврски. Иако таа неколку пати изостанувала поради болест, од кои најдолг период бил во 1845-1846 година кога била запишана само 11 недели, Емили уживала во нејзиното тешко студирање. Таа му напишала на еден пријател писмо велејќи дека академијата е навистина добро училиште.<br /> |
|||
"''Впечаток што несомнено ми го направи беше една претерана напнатост и нешто ненормално...Никогаш не сум бил со некого кој толку многу ми ја исцедил моќта на нервите. Без ниту да ја допрам, таа ме исцедуваше. Драго ми е што не живеам покрај неа''." |
|||
Уште од рана возраст Дикинсон била вознемирена од големата закана од смртта, особено смртта на оние луѓе кои и биле блиски. Кога нејзината втора братучетка и блиска пријателка, Софија Холанд, се разболела од тифус и починала во април 1844 година, Емили била потресена. По две години откако се сетила на настанот, Емили напишала дека и се чинело дека треба и таа да умре доколку не и е дозволено да се грижи за Софија или дури да и го гледа лицето. Таа станала толку меланхолична што нејзините родители ја пратиле да престојува кај семејството во Бостон, со цел да се среди. Откако си го средила здравјето и духот, таа набрзо се вратила на академијата во Амхерст за да ги продолжи студиите. Во текот на овој период таа за прв пат сретнала луѓе кои подоцна ќе и станат доживотни пријатели и дописници, како што се Абија Рут, Аби Вуд, Џејн Хамфри и Сузан Хантингтон Гилберт (која подоцна се омажила со братот на Емили, Остин).<br /> |
|||
Во 1845 година се одржала верска преродба во Амхерст, која што резултирала со 46 вероисповеди меѓу врсниците на Дикинсон. Наредната година Дикинсон му напишала писмо на еден пријател велејќи дека никогаш до сега немала таков совршен мир и среќа, како што било краткото време во кое таа се почувствувала дека го пронашла својот спасител. Таа продолжила да кажува дека нејзиното најголемо задоволство било да комуницира на само со големиот Бог и да чувствува дека тој ќе и ги слушне нејзините молитви. Но доживувањето не траело долго: Дикинсон никогаш не кажала ништо официјално околу тоа во што верува и ја посетувала службата од време на време само неколку години. Во 1852 година откако престанала да оди во црква, таа напишала песна со наслов: „Некои луѓе одат во недела во црква- јас седам дома“.<br /> |
|||
Последниот пријател и "учител" во животот на Емили Дикинсон бил судијата Отис Лорд, инаку долгогодишен пријател на татко ѝ, кој по смртта на неговата жена во [[1877]] година, бил чест гостин кај Емили и од тоа дружење се родила взаемна љубов, така што во [[1880]] година тој ѝ понудил брак. Сепак, Емили го одбила, зашто тогаш таа имала веќе 50, а Отис дури 68 години.<ref>Богомил Ѓузел, "Енигмата Емили Дикенсон" во: Емили Дикенсон, ''Одбрани песни''. Скопје: Македонска книга, 1986, стр. 168.</ref> |
|||
Во текот на последната година од нејзиниот престој на академијата, Емили се спријателила со Леонард Хемфри, кој бил новиот и младиот популарен управител. По завршувањето на последниот семестар на академијата на 10 август 1847 година, Дикинсон се запишала на колеџот Маунт Холоук на Мери Лион во Саут Хедли, кој се наоѓал на 16 километри од Амхерст. Таа одела на семинарот само десет месеци. Иако и се допаднале девојките таму, таа не стекнала никакви трајни пријателства. Постојат значителни разлики во објаснувањата за нејзиниот краток престој во колеџот: или таа имала проблеми со здравјето, татко и сакал да се врати дома, таа се побунила против евангелистичката наклонетост присутна во училиштето, не и се допаѓале наставниците наклонети кон дисциплинираност, или едноставно била носталгична. Без оглед на специфичната причина за напуштање на колеџот, нејзиниот брат се појавил на 25 март 1848 година, со цел да ја однесе дома. Во Амхерст Дикинсон си го пополнила времето со активности поврзани за домаќинството. Таа печела за семејството и со радост посетувала локални настани и активности во новиот град.<br /> |
|||
'''Почетни влијанија и пишување'''<br /> |
|||
Емили Дикинсон живеела во потполна осаменост и изолација од останатиот свет, избирајќи по сопствена желба да не се омажи, туку да живее со својот татко. За нејзината ексцентричност зборува фактот дека, при крајот на животот, му дозволила на својот доктор да ја "прегледа" така што ќе ја види како поминува покрај отворената врата во соседната соба.<ref>Богомил Ѓузел, "Енигмата Емили Дикенсон" во: Емили Дикенсон, ''Одбрани песни''. Скопје: Македонска книга, 1986, стр. 168.</ref> |
|||
Кога Емили имала 18 години, нејзиното семејство се спријателило со еден млад адвокат по име Бенџамин Френклин Њутон. Според едно писмо напишано од страна на Дикинсон по смртта на Њутн, тој заедно со нејзиниот татко и со нејзиното семејство бил многу близок, особено во последните две години пред да замине за Ворчестер, со цел да ги заврши своите студии. Иако нивниот однос најверојатно не бил романтичен, Њутн имал пресудно влијание и ќе стане вториот од групата на постари мажи (по Хамфри) кои Дикинсон ги спомнувала, како нејзин учител, воспитувач или господар.<br /> |
|||
Најверојатно Њутн и ги претставил делата на Вилијам Вордсворт на Емили, и неговиот подарок за неа- првата збирка на песни на Ралф Валдо Емерсон, имала резултат на ослободување. Таа подоцна напишала дека тој „чие име ми го кажа ученикот на кој татко ми му предаваше право, ја допре тајната пролет“. Њутн имал високо мислење за неа и ја признал и сметал за поет. Кога тој бил на умирање поради туберкулоза, и напишал дека би сакал да поживее се додека таа не ја достигне славата што тој и ја предвидел. Биографите веруваат дека изјавата на Дикинсон во 1862година се однесува на Њутн, кога таа вели: „Кога бев мало девојче имав пријател кој ме научи на бессмртност, но тој ризикуваше премногу и никогаш не се врати.“<br /> |
|||
Дикинсон умрела во својот дом, на [[15 мај]] [[1886]] година, оставајќи ги своите педантно препишани песни (вкупно 1 775) на сестра си Лавинија, со завет да ги уништи. Сепак, Лавинија не ги уништила песните, туку ги дала на Мејбл Лумис Тод (Mable Loomis Todd), жената на еден универзитетски професор, за да ги подготви за објавување.<ref>Богомил Ѓузел, "Енигмата Емили Дикенсон" во: Емили Дикенсон, ''Одбрани песни''. Скопје: Македонска книга, 1986, стр. 157.</ref> |
|||
Дикинсон се посветила не само на Библијата туку и на современата популарна литература. Таа најверојатно била под влијание на друг подарок од Њутн, книгата „Писмата од Њујорк“ од Лидија Марија Чајлд (по читањето таа изјавила: Е ова е книга! И постојат повеќе како оваа книга!). Нејзиниот брат и донел кришум копија од книгата „Каванаг“ од Хенри Вадсворт Лонгфелоу (бидејќи татко им би можел да не го одобри тоа), како и еден нејзин пријател и ја позајмил „Џејн Ер“ од од Шарлот Бронте кон крајот на 1849 година. Влијанието од „Џејн Ер“ не би можело да се измери, но кога Дикинсон го добила своето прво и единствено куче њуфаундлендер, таа го нарекла Карло, по кучето на ликот на Св. Џон Ривер. Вилијам Шекспир имал исто така моќно влијание во нејзиниот живот. Таа напишала писмо до еден пријател, спомнувајќи ги драмите на Шекспир: „Што ја стиска секоја рака освен оваа? Зошто е секоја друга книга потребна?“<br /> |
|||
'''Зрелост и повлеченост'''<br /> |
|||
== Творештво == |
|||
Во почетокот на 1850 година Дикинсон напишала дека Амхерст е полн со забава оваа зима...„О колку убав град е тој!“ По уште една смрт нејзиното убаво расположение наскоро се променило во меланхолија. Директорот на академијата во Амхерст, Леонард Хемфри, на возраст од 25 години ненадејно починал од излив на крв во мозокот. Две години подоцна, таа му го открила на својот пријател Абиа Рут степенот на меланхолијата што ја чувствувала:<br /> |
|||
Најмногу информации за творештвото на Дикинсон се добиени од писмата што му ги праќала на Хигинсон (од друга страна, писмата што тој ги испраќал до неа не се зачувани). Така, во првото писмо упатено до Хигинсон, Емили Дикинсон му испратила четири свои песни. Истовремено, Хигинсон бил првиот и единствен писател кому таа му покажала неколку свои песни, обраќајќи се кон него како на критичар и "учител". Сепак, тој не ги препознал нејзината дарба и квалитетот на нејзините песни, така што тие останале необјавени за време на животот на Дикинсон (додека била жива, таа објавила само седум песни, но анонимно). Оттука, по третото нејзино писмо, тој престанал да ѝ дава совети и критички забелешки, а нејзините песни ги оценил како "значајни, иако чудни...премногу деликатни - недоволно силни за објавување". Од друга страна, кога тој ѝ предложил да го "измазни" ритамот, таа му се заблагодарила за "хируршкиот зафат", не прифатила ниту еден негов совет и се откажала од идејата да прави промени во своите песни. Во едно друго писмо, во кое повторно му испратилa неколку песни, таа напишала за својата поетска постапка:<ref>Богомил Ѓузел, "Енигмата Емили Дикенсон" во: Емили Дикенсон, ''Одбрани песни''. Скопје: Македонска книга, 1986, стр. 157-158.</ref> |
|||
„Некои од моите пријатели заминаа, некои спијат- сонуваат во дворот на црквата, часовите во вечерта се тажни, порано тоа беше мојот час за студирање, мојот господар замина да почива, и отворениот лист на книгата, и ученикот сам во училиштето, ми доаѓаат солзи на очиве, и не можам да ги избришам, доколу можев немаше да ги избришам бидејќи тие се единствената почит која можам да ја оддадам на заминатиот Хемфри.“<br /> |
|||
"''Јас немам монарх во мојот живот и не можам сама да се владеам. А, кога се обидувам да се организирам, мојата мала сила експлодира и ме остава гола и јагленосана''." |
|||
Во текот на 1850-ти години, најсилниот и најприврзаниот однос на Емили бил со Сузан Гилберт. Се на се, во текот на нивното пријателство Емили и испратила повеќе од триста писма, повеќе од кој било друг дописник. Сју и била најомилениот, највлијателниот пријател, советник, и давала инспирација и и била поддршка за нејзиниот потенцијал како поет, понекогаш Дикинсон ги прифаќала нејзините предлози за уредување на текстот. Сузан имала главна улога во креативните процеси на Емили. Во 1856 година, по 4 годишно додворување Сју се омажила за Остин, иако тие немале среќен брак. Едвард Дикинсон изградил куќа за него и Сју, нарекувајќи ја Евергринс, чија тераса се наоѓала на западната страна на имотот. Има одредени дискусии во врска со пријателството помеѓу Емили и Сју, според една гледна точка од страна на Мејбл Лумис Тод, која била долгогодишната љубовница на Остин, во своите официјални писма Емили најчесто пишувала за желбата за внимание од Сју,како и за стравот од невозвратената почит. Тод верувала дека Сју често била повлечена и непријатна, а Емили била постојано повредена од тоа бурно пријателство. Меѓутоа идејата за опишување на Сју како бесчовечна, која ја кажала нејзината противничка во љубовта, постојано се испитува најмногу поради преживеаните деца на Сју и Остин со кои Емили била блиска.<br /> |
|||
До 1855 година Дикинсон не заминала подалеку од Амхерст. Таа пролет, Емили заедно со нејзината мајка и сестра отишла на едно од најдолгите патувања далеку од домот. На почетокот, тие поминале 3 недели во Вашингтон, каде што нејзиниот татко го претставувал Масачусетс во Конгресот. Потоа тие отишле на две недели во Филаделфија за да го посетат семејството. Таму Емили го запознала Чарлс Вадсворт, кој бил познат свештеник на презвитеријанската црква „Арч Стрит“, со кој изградила силно пријателство кое траело се до неговата смрт во 1882 година. И покрај тоа што го видела само два пати по 1855 година (тој се преселил во Сан Франциско во 1862 година), таа му се обраќала на различен начин: „мојата Филаделфија“, „мојот свештеник“, „мојот најдраг реален пријател“, „мојот пастир од малото девојчинство“.<br /> |
|||
Дури по успехот на првото издание на нејзините песни, Хигинсон напишал: |
|||
Од средината на 1850-тите години, мајката на Емили тешко се разболела од различни хронични болести па се до нејзината смрт во 1882 година. Во текот на летото во 1858 година, Емили му пишала на еден пријател, велејќи дека би дошла на посета доколку би можела да го напушти домот, или мајка и. Таа пишала дека не излегувала воопшто од дома, за да не дојде татко и и да не ја промаши, или да пропушти некоја работа што би можела да ја заборави, треба да си отиде кога на мајка и е полошо од порано. Не би знаела на што да се надева за неа. Како што здравјето на мајка и се влошувало, домашните обврски на Емили се зголемиле и таа го поминувала своето време само на имотот. По 40 години, Лавинија изјавила дека поради тоа што мајка и била хронично болна, една од сестрите морала да остане секогаш со неа. Емили сама си ја презела улогата, и продолжила да си го прави животот пријатен со книгите и природата. |
|||
Како што се повлекувала се повеќе од надворешниот свет, Емили мислела дека летото во 1858година ќе и биде долготраен спомен. Како што ги разгледувала песните што ги напишала претходно, таа почнала да прави чисти копии на нејзините творби и да почнала внимателно да ги спојува заедно и рачно да составува книги. Од 1858 година до 1865 година, 40 збирки што ги составила, содржеле речиси 800 песни. Се до нејзината смрт никој не знаел дека постојат овие песни.<br /> |
|||
Кон крајот на 1850тите години, семејството Дикинсон се спријателило со Самуел Бојлс и жена му. Самуел бил сопственик и главен уредник на весникот Републикан во Спрингфилд. Наредните години тие често го посетувале семејството Дикинсон. За време на овој период, Емили му испратила преку 30 писма и околу 50 песни. Нивното пријателство го поттикнало пишувањето на нејзините најдлабоки дела и Самуел објавил неколку од нејзините песни во неговиот весник. Се верува дека во периодот од 1858 година до 1861 година Емили напишала три писма кои биле наречени '''"The Master Letters"''' или „доминантни писма“. Овие три писма кои се упатени на непознат човек наречен „господарот“, се предмет на дискусии и тврдења меѓу стручњаците. Периодот во првата половина од 1860 година откако Емили целосно се повлекла од социјалниот живот, се покажал како најуспешен период за пишување. Современите научници и истражувачи имаат поделено мислење во врска со повлекувањето и целосната изолација на Емили. Иако некој психијатар за време на нејзиниот живот и дијагностицирал нервна растроеност , денес некои луѓе веруваат дека таа се разболела од толку различни болести како на пример агорафобија и епилепсија.<br /> |
|||
"''Впечатокот за еден потполно нов и оригинален поетски гениј беше толку жив во мојот ум при првото читање на тие четири песни... а, со него дојде и проблемот, сè уште нерешен, какво место треба да се означи во литературата за ова што е толку значајно''.. "<ref>Богомил Ѓузел, "Енигмата Емили Дикенсон" во: Емили Дикенсон, ''Одбрани песни''. Скопје: Македонска книга, 1986, стр. 157-158.</ref> |
|||
'''Дали е мојот стих жив?'''<br /> |
|||
Во април 1862 година, книжевниот критичар, екстремниот аболиционист и поранешен свештеник Томас Вентворд Хигинсон напишал наслов за месечниот весник Атлантик- „Писмо до млад соработник“. Во неговиот есеј Хигинсон им побарал на сите амбициозни писатели да го исполнат нивниот стил на пишување со живот и вклучил практичен совет за тие писатели кои сакаат да ги објават своите дела. Одлуката на Дикинсон да го контактира Хигинсон имплицира на тоа дека до 1862 година таа размислувала за објавување и за тоа дека би можело да стане тешко да се пишува поезија без читатели. Додека барала литературни насоки за кои никој близок не можел да и ги обезбеди, таа му испратила писмо во кое пишувало:<br /> |
|||
Иако Хигинсон не бил способен да ја препознае дарбата на Дикинсон, таа воопшто не се обесхрабрила, туку продолжила да ги пишува своите песни, иако свесна дека никогаш нема да го види нивното објавување. Истовремено, таа продолжила да се допишува со него, зашто тој ѝ бил единствената врска со книжевниот свет, иако постојано ги одбивала неговите понуди да ја запознае со книжевните кругови во Бостон и Филаделфија. Исто така, Дикинсон ја одбила и понудата за помош од нејзината сограѓанка, писателката Хелен Хант Џексон, а еднаш дури одбила да се сретне со познатиот поет [[Емерсон]] (наспроти фактот дека многу го почитувала), кој бил дојден во посета во соседната куќа.<ref>Богомил Ѓузел, "Енигмата Емили Дикенсон" во: Емили Дикенсон, ''Одбрани песни''. Скопје: Македонска книга, 1986, стр. 167-168.</ref> |
|||
„Господине Хигинсон, |
|||
Дали сте премногу зафатени да кажете дека мојот стих е жив? Умот е толку близок на самиот себе- не може да забележи многу- и јас немам никој да прашам, дали треба да мислите дека дишеше, и дали имавте слободно време да ми кажете, треба да чувствувам кратка благодарност...Доколку направам грешка, за која сте се осмелиле да ми ја кажете, ќе ми причини чест... Јас ви го кажувам своето име, и ве прашувам господине доколку можете да ми кажете што е точно? Дека нема да ме предадете, тоа е потребно за да се запрашате, бидејќи честа е свој залог.“<br /> |
|||
Ова значително и во голема мера мелодраматично писмо не било потпишано, но таа го напишала нејзиното име на картичка која ја вметнала во плик, заедно со четири нејзини песни. Тој ја пофалил нејзината работа, но предложил таа да го одложи објавувањето се додека не пишува подолго, не знаејќи дека таа до сега веќе имала објавено нешто. Таа го убедила дека објавувањето за неа било непознато исто како што „небото е недостижно за рибата“ но исто така посочила дека доколку славата и припаѓа, таа нема да и избега. Дикинсон уживала во драматичната само-карактеризација и мистеријата во нејзините писма до Хигинсон. Таа рекла за себе: „јас сум мала како глувчарапче со коса дебела како лушпа од костен, но моите очи се како шери во чашата која гостинот ја остава“. Таа ја нагласила нејзината осамена природа, изјавувајќи дека нејзините единствени сопатници се ридовите, зајдисонцето и нејзиното куче Карло. Таа исто така спомнала дека додека нејзината мајка не се грижела за мисловниот живот, нејзиниот татко и купувал книги, но ја молел да не ги чита, бидејќи се плашел да не и го растројат умот. |
|||
Дикинсон го ценела неговиот совет, нарекувајќи го од „г-дин Хигинсон“ до „Драг пријател“, и ги потпишувала нејзините писма со: „од твоето џуџе“ или „од твојот ученик“. Со неговиот интерес за нејзината работа тој и дал голема морална поддршка.Многу години подоцна, Дикинсон му кажала на Хигинсон дека и го спасил животот во 1862 година. Тие останале во контакт се до нејзината смрт, но нејзината тешкотија во искажувањето на книжевните потреби и неподготвеноста да влезе во соработка, го оставила Хигинсон збунет. Тој не и извршил притисок за објавување во писмата што следувале. Со неговата неодлучност за тоа прашање, таа била против можноста за објавување. Литературниот критичар, Едмунд Вилсон, во својата критика за литературата за Граѓанската војна, претпоставил дека „со одредено охрабрување, таа сигурно ќе објавела.“<br /> |
|||
За првпат, песните на Дикинсон биле објавени неколку години по нејзината смрт, во [[1890]] година, по што следеле уште пет надополнети изданија, кои биле распродадени за само шест месеци. 157 Кон крајот на [[19 век]] и почетокот на [[20 век]], [[поезија]]та на Дикинсон сè уште не била доволно ценета од критичарите, но нејзината слава постојано растела и денес се смета за едно од најголемите имиња на [[американска поезија|американската поезија]]. Нејзината поезија може да се набљудува како дел од англиската и американската книжевна традиција на [[романтизaм|романтизмот]], особено во поглед на побуната против општествените и [[религија|религиозните]] норми, како и воодушевувањето од природата. Сепак, таа се разликува од романтичарите по нејзиниот непомирлив став кон себеси и кон светот.<ref>Богомил Ѓузел, "Енигмата Емили Дикенсон" во: Емили Дикенсон, ''Одбрани песни''. Скопје: Македонска книга, 1986, стр. 165-166.</ref> Во поезијата на Дикинсон најмногу преовладуваат три чувства: болка, восхит и вечност, кои се директна последица на нејзината осаменост и повлечениот живот.<ref>Suzanne Juhasz, ''The Undiscovered Continent''. Bloomington: Indiana University Press, 1983.</ref> |
|||
'''Жената во бело'''<br /> |
|||
Во директна спротивност со огромната продуктивност што ја покажала во 1860-тите години, Дикинсон во 1866 напишала само неколку песни. Погодена со лична загуба, како и губењето на куќната послуга, Дикинсон можеби била многу потиштена за да го задржи своето поранешно ниво на пишување. Во тој период, по шеснаесетгодишно пријателство починал Карло. Дикинсон никогаш повеќе не чувала друго домашно милениче. Иако домашната помошничка која и била верна 9 години, Маргарет О Брајан се омажила и заминала истата година, дури во 1869 година семејството нашло нова помошничка Маргарет Махер, со цел да ја замени старата. Емили повторно била задолжена за домашните обврски,вклучувајќи го и печењето кое таа го имала усовршено. |
|||
Во тоа време, однесување Дикинсон почнала да се менува. Таа не го напуштала имотот , освен ако не било сосема неопходно. Па така на почетокот на 1867 година, таа почнала да зборува со посетителите од другата страна на вратата, наместо да зборува со нив лице в лице. Таа се стекнала со локална злогласност, ретко ја гледале во јавност, а и тогаш кога ќе се појавела била облечена во бело. Секојдневното парче облека на Дикинс било бел памучен фустан, сошиен во периодот околу 1878 до 1882 година. Неколку од локалните жители кои разменувале пораки со Дикинсон во последните 15 години, ретко ја виделе во живо. Остин и неговата фамилија започнале да ја штитат приватноста на Емили, велејќи дека таа не е предмет на дискусија со туѓинци. И покрај нејзината физичка повлеченост , сепак, Дикинсон била општествено активна и елоквентна, при што се гледа од околу две третини од нејзините останати белешки и писма. Кога ќе дошле гости на имотот таа најчесто заминувала и им испраќала мали подароци како песни или цвеќиња. Таа исто така имала добар однос со децата во текот на нејзиниот живот. Мети Дикинсон, второто дете на Остин и Су, подоцна изјавила дека Тетка Емили се залагала за толеранција. Синот на куќните пријатели, Мекгрегор Џекинс, кој подоцна во 1891 година напишал краток натпис наречен „Детското сеќавање на Емили Дикинсон“, мислел дека Емили секогаш ја нудела својата поддршка на децата од населбата. |
|||
Кога Хигинсон побарал од Емили да дојде во Бостон во 1868 година, за официјално да се запознаат за прв пат, таа одбила велејќи: „Дали би можел да дојдеш до Амхерст, јас би била многу задоволна, но јас нема да ја преминам земјата на татко ми за било која куќа или град“. Во 1870 година тој дошол во Амхерст и тогаш се сретнале. Подоцна тој ја опишал преку најдетален и живописен физички опис како: поедноставна жена, со две репчиња на црвеникава коса... во многу обичен мрежесто плав кангарен шал со извонредно чисто бело пике. Тој исто така почувствувал дека тој никогаш не бил „со некоја која толку многу му ја исцрпува енергијата“. Дури и без да ја допре таа црпела енергија од него. Му било многу мило што не живеел во нејзина близина.<br /> |
|||
'''Цвеќиња и поезии'''<br /> |
|||
== Наводи == |
|||
Стручњакот Џудит Фар изјавува дека за време на животот на Дикинсон, таа била попозната можеби како градинар, отколку како поет. Дикинсон ја изучувала ботаниката уште од 9 години, и заедно со својата сестра се грижела за градината на имотот. За време на својот живот таа собрала кожен хербариум од 66 страници со различни пресувани растенија. Тој содржел 424 примероци од пресувани цвеќиња, кои таа ги собирала, класифицирала и означувала со помош на системот на Карл Лине. Градината на имотот била добро позната и целото локално население и се восхитувало. Но таа не успеала, и иако Дикинсон не зачувала листи или бележници за растенијата и градината,јасен впечаток може да се добие од писмата и сеќавањата на семејството и пријателите. Нејзината внука Марта Дикинсон Бјанчи се сетила дека имало тепих од момина солза, темјанушки, редови од граор, зумбули,кои биле доволни за да им обезбедат на пчелите во мај летна диспепсија. Имало редови на жива ограда од божур и нарциси за време на сезона, невенчиња за разликување, како и утопија на пеперутки. Дикинсон особено одгледувала миризливи егзотични цвеќиња, пишувајќи дека таа би можела да ги насели и Молучките острови само со преминување од трпезаријата кон стаклената градина, каде што растенијата се закачени во кошници. Дикинсон често им испраќала на своите пријатели китки цвеќиња со стихови поезија закачени за нив, меѓутоа тие ги ценеле цвеќињата повеќе од поезијата. |
|||
<references/> |
|||
[[Категорија: Американски поети]] |
|||
[[Категорија: Поети од 19 век]] |
|||
[[Категорија: Родени во Амхерст]] |
|||
[[Категорија: Родени на 10 декември]] |
|||
[[Категорија: Родени во 1830 година]] |
|||
[[Категорија: Починати на 15 мај]] |
|||
[[Категорија: Починати во 1886 година]] |
|||
Преработка од 01:09, 28 декември 2014
Емили Елизабет Дикинсон (англиски: Emily Elizabeth Dickinson) (10 декември 1830, Амхерст, Масачусетс, САД - 15 мај 1886, Амхерст, Масачусетс, САД) била американска поетеса.
Биографија
Емили Дикинсон е родена на 10 декември 1830 година, во Амхерст, државата Масачусетс, САД. Нејзиниот татко, Семјуел Дикинсон (Samuel Dickinson) бил угледен граѓанин, судија и сенатор. Емили имала двајца браќа - Едвард и Остин и една сестра - Лавинија. Емили учела во локалното училиште, а една година поминала и во женската семинарија во Маунт Холиок, каде што девојките биле поделени во три групи: оние кои биле посветени христијанки, оние за кои имало надеж и оние без надеж. Емили била сместена во третата група. По враќањето дома, таа целиот живот го поминала во семејната куќа во Амхерст, со исклучок на неколку патувања во Вашингтон, Филаделфија и Бостон (каде што престојувала неколку месеци, лекувајќи ги очите). Живеела осамено и имала само мал број пријатели, но со некои од нив била блиска сè до нивната смрт.[1]
Кон крајот на третата деценија од нејзиниот живот, Дикинсон била вљубена во Чарлс Водсворт - оженет презвитеријански свештеник од Филаделфија, кој еднаш ја посетил во нејзиниот дом во 1860 година и со кого се допишувала. Во 1862 година, кога Водсворт се преселил во Сан Франциско, таа почнала да се облекува во бела облека како невеста и напишала 360 песни. Во тоа време започнала да се допишува со Томас Хигинсон (Thomas Wentworth Higginson), која траела од април 1862 до јуни 1878 година.[2]
Во своите писма до него се содржани бројни информации за нејзиниот живот. Така, во едно од првите писма до Хигинсон, таа се опишувала на следниов начин: "... јас сум малечка како птицата-оревче, а косата ми стрчи како костенова чичка и очите ми се како црешни во чаша што ја остава гостинот." Понатаму, во другите писма, таа ги наведувала своите омилени поети и писатели, како: Китс, Елизабет Браунинг, Раскин, сер Томас Браун, Библијата и старите англиски химни на Исак Ватс. Исто така, кога по болеста на очите ѝ се повратил видот, таа ги прочитала делата на Шекспир. Во врска со нејзиниот секојдневен живот, Дикинсон пишувала за деновите поминати по околните ридишта на зајдисонце, за големото куче што ѝ го купил татко ѝ, како и за пладневното свирење на пијаното. Според нејзините кажувања, нејзиното семејство било многу религиозно (освен нејзе), мајка ѝ не била премногу заинтересирана за мисловниот живот, а татко ѝ бил премногу зафатен со судските работи и не посветувал многу внимание на семејството. Тој ѝ купувал многу книги на Емили, но ја молел да не ги чита, плашејќи се да не ѝ го растројат духот.[3]
Татко ѝ бил неприкосновен авторитет во домот и Емили се покорувала на неговата волја сè до неговата смрт. Според, белешките на Хигинсон (кој еднаш ја посетил Емили во нејзиниот дом), Емили не знаела да го чита времето од часовникот дури до петнаесеттата година, зашто, кога била мала, татко ѝ се обидел да ѝ објасни, но нејзе ѝ било страв да му каже дека не разбрала, а се плашела да праша некого, од страв татко ѝ да не дознае за тоа. Таткото им забранувал на децата да читаат други книги освен Библијата, но тој никогаш не упатил остар збор кон семејството.[4] Всушност, во своите писма, Емили речиси никогаш не ја спомнувала мајка си (која подоцна останала инвалид), па дури во едно писмо, напишала дека "Никогаш не сум имала мајка." Од друга страна, за својот татко, напишала дека "тој беше страшна мајка, но подобро таква, отколку никаква",[5] а за нејзините односи со татко ѝ напишала "Татковиот стварен живот и мојот понекогаш доаѓаат во судир..."[6]
Хигинсон ја посетил Емили двапати, при што по првата средба, тој забележал:[7]
"Впечаток што несомнено ми го направи беше една претерана напнатост и нешто ненормално...Никогаш не сум бил со некого кој толку многу ми ја исцедил моќта на нервите. Без ниту да ја допрам, таа ме исцедуваше. Драго ми е што не живеам покрај неа."
Последниот пријател и "учител" во животот на Емили Дикинсон бил судијата Отис Лорд, инаку долгогодишен пријател на татко ѝ, кој по смртта на неговата жена во 1877 година, бил чест гостин кај Емили и од тоа дружење се родила взаемна љубов, така што во 1880 година тој ѝ понудил брак. Сепак, Емили го одбила, зашто тогаш таа имала веќе 50, а Отис дури 68 години.[8]
Емили Дикинсон живеела во потполна осаменост и изолација од останатиот свет, избирајќи по сопствена желба да не се омажи, туку да живее со својот татко. За нејзината ексцентричност зборува фактот дека, при крајот на животот, му дозволила на својот доктор да ја "прегледа" така што ќе ја види како поминува покрај отворената врата во соседната соба.[9]
Дикинсон умрела во својот дом, на 15 мај 1886 година, оставајќи ги своите педантно препишани песни (вкупно 1 775) на сестра си Лавинија, со завет да ги уништи. Сепак, Лавинија не ги уништила песните, туку ги дала на Мејбл Лумис Тод (Mable Loomis Todd), жената на еден универзитетски професор, за да ги подготви за објавување.[10]
Творештво
Најмногу информации за творештвото на Дикинсон се добиени од писмата што му ги праќала на Хигинсон (од друга страна, писмата што тој ги испраќал до неа не се зачувани). Така, во првото писмо упатено до Хигинсон, Емили Дикинсон му испратила четири свои песни. Истовремено, Хигинсон бил првиот и единствен писател кому таа му покажала неколку свои песни, обраќајќи се кон него како на критичар и "учител". Сепак, тој не ги препознал нејзината дарба и квалитетот на нејзините песни, така што тие останале необјавени за време на животот на Дикинсон (додека била жива, таа објавила само седум песни, но анонимно). Оттука, по третото нејзино писмо, тој престанал да ѝ дава совети и критички забелешки, а нејзините песни ги оценил како "значајни, иако чудни...премногу деликатни - недоволно силни за објавување". Од друга страна, кога тој ѝ предложил да го "измазни" ритамот, таа му се заблагодарила за "хируршкиот зафат", не прифатила ниту еден негов совет и се откажала од идејата да прави промени во своите песни. Во едно друго писмо, во кое повторно му испратилa неколку песни, таа напишала за својата поетска постапка:[11]
"Јас немам монарх во мојот живот и не можам сама да се владеам. А, кога се обидувам да се организирам, мојата мала сила експлодира и ме остава гола и јагленосана."
Дури по успехот на првото издание на нејзините песни, Хигинсон напишал:
"Впечатокот за еден потполно нов и оригинален поетски гениј беше толку жив во мојот ум при првото читање на тие четири песни... а, со него дојде и проблемот, сè уште нерешен, какво место треба да се означи во литературата за ова што е толку значајно.. "[12]
Иако Хигинсон не бил способен да ја препознае дарбата на Дикинсон, таа воопшто не се обесхрабрила, туку продолжила да ги пишува своите песни, иако свесна дека никогаш нема да го види нивното објавување. Истовремено, таа продолжила да се допишува со него, зашто тој ѝ бил единствената врска со книжевниот свет, иако постојано ги одбивала неговите понуди да ја запознае со книжевните кругови во Бостон и Филаделфија. Исто така, Дикинсон ја одбила и понудата за помош од нејзината сограѓанка, писателката Хелен Хант Џексон, а еднаш дури одбила да се сретне со познатиот поет Емерсон (наспроти фактот дека многу го почитувала), кој бил дојден во посета во соседната куќа.[13]
За првпат, песните на Дикинсон биле објавени неколку години по нејзината смрт, во 1890 година, по што следеле уште пет надополнети изданија, кои биле распродадени за само шест месеци. 157 Кон крајот на 19 век и почетокот на 20 век, поезијата на Дикинсон сè уште не била доволно ценета од критичарите, но нејзината слава постојано растела и денес се смета за едно од најголемите имиња на американската поезија. Нејзината поезија може да се набљудува како дел од англиската и американската книжевна традиција на романтизмот, особено во поглед на побуната против општествените и религиозните норми, како и воодушевувањето од природата. Сепак, таа се разликува од романтичарите по нејзиниот непомирлив став кон себеси и кон светот.[14] Во поезијата на Дикинсон најмногу преовладуваат три чувства: болка, восхит и вечност, кои се директна последица на нејзината осаменост и повлечениот живот.[15]
Наводи
- ↑ Богомил Ѓузел, "Енигмата Емили Дикенсон" во: Емили Дикенсон, Одбрани песни. Скопје: Македонска книга, 1986, стр. 156.
- ↑ Богомил Ѓузел, "Енигмата Емили Дикенсон" во: Емили Дикенсон, Одбрани песни. Скопје: Македонска книга, 1986, стр. 157.
- ↑ Богомил Ѓузел, "Енигмата Емили Дикенсон" во: Емили Дикенсон, Одбрани песни. Скопје: Македонска книга, 1986, стр. 158-160.
- ↑ Богомил Ѓузел, "Енигмата Емили Дикенсон" во: Емили Дикенсон, Одбрани песни. Скопје: Македонска книга, 1986, стр. 159.
- ↑ Barbara A. C. Mossberg, Emily Dickinson, When a Writer is a Daughter. Bloomington: Indiana University Press, 1982.
- ↑ Albert J. Gelpi, Emily Dickinson, the Mind of the Poet. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1963.
- ↑ Богомил Ѓузел, "Енигмата Емили Дикенсон" во: Емили Дикенсон, Одбрани песни. Скопје: Македонска книга, 1986, стр. 160.
- ↑ Богомил Ѓузел, "Енигмата Емили Дикенсон" во: Емили Дикенсон, Одбрани песни. Скопје: Македонска книга, 1986, стр. 168.
- ↑ Богомил Ѓузел, "Енигмата Емили Дикенсон" во: Емили Дикенсон, Одбрани песни. Скопје: Македонска книга, 1986, стр. 168.
- ↑ Богомил Ѓузел, "Енигмата Емили Дикенсон" во: Емили Дикенсон, Одбрани песни. Скопје: Македонска книга, 1986, стр. 157.
- ↑ Богомил Ѓузел, "Енигмата Емили Дикенсон" во: Емили Дикенсон, Одбрани песни. Скопје: Македонска книга, 1986, стр. 157-158.
- ↑ Богомил Ѓузел, "Енигмата Емили Дикенсон" во: Емили Дикенсон, Одбрани песни. Скопје: Македонска книга, 1986, стр. 157-158.
- ↑ Богомил Ѓузел, "Енигмата Емили Дикенсон" во: Емили Дикенсон, Одбрани песни. Скопје: Македонска книга, 1986, стр. 167-168.
- ↑ Богомил Ѓузел, "Енигмата Емили Дикенсон" во: Емили Дикенсон, Одбрани песни. Скопје: Македонска книга, 1986, стр. 165-166.
- ↑ Suzanne Juhasz, The Undiscovered Continent. Bloomington: Indiana University Press, 1983.