Википедија:Вандализам

Оваа страница документира официјално начело на македонската Википедија, општоприфатен стандард што сите уредувачи треба да го следат. Ако ја уредувате оваа страница, Ве молиме прво уверете се дека за Вашата промена постои консензус. Ако се двоумите, прво дискутирајте на страницата за разговор.

Најважното од страницава: Намерно неконструктивно менување на Википедија ќе предизвика блокирање или перманентно банирање.

Начела на Википедија
Глобални начела
Пет столба Што не е Википедија Занемарете ги сите правила
Начела за содржина
Неутрална гледна точка Проверливост Без оригинално истражување Биографии на живи личности Именување на статии
Работење со други
Учтивост Без лични напади Без правни закани Консензус Разрешување на спорови
Повеќе
Список на начела Список на напатствија

Вандализам е било кое додавање, бришење или менување на содржината направено со намера да се наруши интегритетот на Википедија.

Најчести типови на вандализам се додавања на вулгарности на страниците, бришење на содржината на статиите или вметнување лоши (или добри) шеги или други глупости. Се разбира овој тип на вандализам доста лесно се препознава.

Било кој добронамерен напор за подобрување на енциклопедијата, па дури и ако е погрешен или лежи на погрешни претпоставки, не е вандализам. Дури и злонамерни едитирања кои не се прават експлицитно без аргументи не може да се сметаат за вандализам на Википедија. Пример, додавањето на лично мислење за прв пат не е вандализам — тоа само не е од помош, и треба да се избрише или да се преиначи.

Правење на блатантен вандализам меѓутоа претставува прекршување на политиката на Википедија; откако ќе биде препознаен со него треба да биде соодветно постапено, ако не можете да се справите со вандалот самите, тогаш може да побарате помош од другите.

Не сите вандализми се очигледни, ниту пак се масовно изразени или има контроверзни промени; потребно е големо внимание за да се воочи дали одредени промени се направени со цел подобрување на енциклопедијата, или се добро намерни ама несмасно изведени или претставуваат чист вандализам.

Постапување со вандализам

Ако забележите вандализам (како што е опишано погоре), вратете ја претходната состојба и оставете предупредувачка порака на страницата за разговор на корисникот. Исто така оставете во полето за забелешка при враќање на претходната состојба, искоментирајте дека тоа сте го направиле поради тоа што сте воочиле вандализам, но не му помагајте на вандалот со тоа што во забелешка ќе го ставите текстот кој го менувате.

Важно

• Проверете ја историјата на страницата за да се осигурате дека сте ги избришале сите претходни вандализми - можеби постојат повеќекратни вандалски уредувања, понекогаш дури и од неколку различни IP адреси и корисници (кориснички имиња), и секако за да се осигурате дека не сте избришале и некои легитимни уредувања (како например додавање на интервики врски, и сл.).
• Ако е очигледно дека сите верзии на статијата се чист вандализам, тогаш можете да ја номинирате статијата за бришење, или ако статијата е патентирана глупост или ѓубре, означете ја со брзо бришење на тој начин што било каде во самата статија ќе додадете {{ db-nonsense}}.
• Исто така не заборавајте да ги проверете другите уредувања на вандалот (или вандалите) - многу вандали прават серија на уредувања кои претставуваат вандализам. Така да очекувајте да најдете повеќе вандалски уредувања кои ќе треба да ги средите.

Предупредување

Предупредувачки предлошки Името на страницата е опционо {{subst:uw-вандализам1|Име на статија}} ~~~~ (ненамерен вандализам/тест) {{subst:uw-бриши1|Име на статија}} ~~~~ (ненамерно бришење на содржина) {{subst:uw-вандализам2|Име на статија}} ~~~~ (окарактеризирано како глупост) {{subst:uw-бриши2|Име на статија}} ~~~~ (варијанта на бришење на содржина) {{subst:uw-вандализам3|Име на статија}} ~~~~ (ве молам престанете) {{subst:uw-бриши3|Име на статија}} ~~~~ (ве молам престанете со бришење на содржината) {{subst:uw-вандализам4|Име на статија}} ~~~~ (последно предупредување) {{subst:uw-бриши4|Име на статија}} ~~~~ (последно предупредување пред бришење на содржината) Погледни други предлошки и примери

Забелешка: Не користете ги овие шаблони при оспорување на содржината на одредена статија; наместо тоа, составете јасна порака и во неа објаснете го вашето неодобрување.

Постојат неколку шаблони кои можат да се искориста за да се предупреди вандализмот. Тие се наведени на десната страна, според тежината на вандализмот, но не мора да се применат сукцесивно. Постојат непоправливи вандали кои треба брзо да се блокираат, тоа се оние кои прават пародија од википедија или си вршат некакви експерименти правејќи неенциклопедиски уредувања, овие луѓе вообичаено престануваат да вандализираат со првото предупредување а подоцна стануваат и продуктивни уредувачи. Ако несте сигурни дека одредено уредување е вандализам, можете да поставите {{uw-test1}}

Ако вандалот е очигледен и го повторува делото, наведете го на страницата Википедија:Администраторски интервенции против вандализам. Администраторот кој блокра може да постави {{subst:uw-block1}} како предупредување дека тие биле блокирани.

Следење на IP адресите

Исто така, може да се користите со следење на IP адресите. Односно да ги пронајдете сопствениците на овие адреси со користење на следниве сервиси:

• ARIN (Северна Америка)
• RIPE (Европа, Средниот Исток и Централна Азија)
• APNIC (Пацифичка Азија)
• LACNIC (Латинска Америка и Кариби)
• AfriNIC (Африка)

(Ако адреста не можете да ја лоцирате во некој од горенабројаните сервиси, можеби се наоѓа во некој друг регистер) . Откако ќе ја лозирате IP адресата додадете {{vandalip|Името на сопственикот}} на станицата за разговор на корисниците кои вршат вандализирање.

Ако и понатаму се продолжи со вандализирање од таа IP адреса, која например е регистрирана од страна на некое училиште или друг вид на авторитет ISP, можете да ја наведете во Википедија:Извештаи за напади. Следете ги инструкциите кои се дадени таму и прочитај те го водичот за да видите дали може да се примени. Ако може да се примени, тогаш наведете ја адресата.

Типови на вандализам

Вандализмите на Википедија можат да се категоризираат на следниов начин:

Бришење

Бришење на целата содржина или делови од статијата, или менување на целокупната содржина на статијата со некоја вандалска верзија пред да биде постигнат консензус за тоа. Некогаш некои важни референци се бришат без да биде наведена валидна причина за тоа. Од друга страна пак, бришење на пообемни делови од статијата не се смета за вандализам ако објаснувањето дадено во резимето е рационално и уредно дадено. Пример за ова е бришење на уредувања поврзани за биографии на живи личности. Википедија особено води сметка за обезбедување точни и навремени информации за живи лица, па така ова бришење може да се протолкува како обид за тргање неажуриран материјал или шпекулации. Имајќи ја во обзир можноста за необјаснето бришење на податоци под претпоставка дека тоа е сторено со добра волја, треба да се постават шаблоните {{uw-test1}} или {{uw-delete1}}, соодветно, како опомени од прв степен кои би требало да спречат понатамошни штетни уредувања.

Повторување на информации

Додавање постојни или беззначајни содржини во статијата.

Спам

Постојано додавање на надворешни врски кон неважни или беззначајни веб страници (т.е. рекламирање на нечии веб страници) и после предупредувањето дека тоа е вандализам.

Вандалботови

Скрипта на робот чија задача е постојано да вандализира и да спамира на огромен број на статии (стотици или илјадници).

Глупави вандализми

Пишување вулгарности, графити, неповрзани мисли, или секаков вид непотребни информации на страницата; внесување нечитливи и очигледни не-енциклопедиски реченици и итн. Ве молиме имајте предвид дека додавањето на неповрзани реченици е вообичаен начин на кој новите корисници уредуваат на Википедија и ваквите уредувања можеби не се злонамерни.

Прикриен вандализам

Овој тип на вандализам е потешко да се препознае. Овде спаѓаат: пишување дезинформации во статиите, (пр. мала промена во датумот), криење вандализам (пр. правење две лоши уредувања и враќање на само едно), или враќање корисни уредувања со намера да се попречи подобрувањето на статијата.

Вандализам во корисничкиот именски простор

Пишување на навреди, вулгаризми и слично на корисничките страници или на страниците за разговор на корисникот (види исто така Википедија:Без лични напади).

Вандализам над сликите

Подигање шокирачки слики, несоодветно поставување на слики со експлицитна содржина во статиите, или едноставно користење на сликите на начин кој е недозволен. Ве молиме имајте предвид дека Википедија не е цензурирана за заштита на малолетните лица и дека слики со експлицитна содржина може да се веќе поставени или да се постават на соодветните статии со претходно обезбедена дозвола.

Злоупотреба на шаблони

Злонамерно вметнување на {{afd}}, {{Db}}, {{sprotected}}, или други шаблони од тој вид на страници кои не ги исполнуваат тие критериуми. Овде спаѓа и бришење на постојното {{policy}} и слични шаблони без постигнат консензус за таква промена.

Вандализам изразен преку преместување на страници

Промена на насловите на страниците (именувано како преместување на страници) со навредливи или на некој друг начин несоодветни поими. Википедија само на регистрираните корисници активни најмалку четири дена им дозволува да вршат преместување на страниците.

Вандализам над врските

Модифицирање на внатрешни или надворешни врски во страниците на тој начин што тие изгледаат нормално но водат кон страница (или веб-место) кон кој не би требало (пример слики со експлицитна содржина, шокирачки веб-места и слично).

Занемарување на вандализмите

Тргање на {{afd}}, {{copyvio}} или други слични шаблони со цел да се скрие разгледување на статиите-кандидати за бришење. Имајте предвид дека оваа постапка е зачестена кај неискусните уредувачи кои не се запознаени со начелата на Википедија, и таквите уредувачи/сторители не треба да добијат опомена, туку треба соодветно да им биде објаснета грешката.

Модифицирање на кориснички коментари

Уредување на коментарите на другите корисници до таа мера што суштински се менува нивната смисла (пример промена на нечие гласање). Не се смета за вандализам уредувањето на коментарите на другите корисници доколку се работи за бришење на напади врз личноста (кои на некој начин се контроверзни самите по себе). Означувањето дека коментарот е непотпишан е исклучок од ова правило. Да забележиме исто така дека корекција на стилот на пишувањето на другите корисници не се препорачува.

Вандализам на страниците за дискусија

Бришење на пораки на другите корисници од нивните лични страници за разговор, бришење на Вики просторот или на страниците за разговор на одредена статија во најголем број од случаите се смета за вандализам. Исклучок од ова правило е бришење на пораки чија цел е агитирање. Друг очигледен исклучок е преместување на пораките до нивното соодветно место (пр. барање за заштита). Бришење на лични напади од други корисници најчесто се смета за легитимно, а препорачливо е да се архивираат долгите дискусии на страниците за разговор. Овие правила не важат за сопствената страница за разговор на корисникот, ниту пак забрануваат бришење или архивирање на дискусиите водени на ваквите страници. Личните страници за разговор на уредниците се нивен дискретен простор.

Непрекинато качување на заштитен материјал

Закачување или користење материјал на Википедија кој крши одредени авторски права и покрај доставената опомена е вандализам. Бидејќи корисниците може да се неинформирани за тоа дали текстот или информацијата се заштитени, или дека Википедија има строги начела за тоа каков материјал може да се користи, таквото уредување се смета за вандализам само ако истиот корисник продолжи да го поставува недозволениот материјал и покрај претходно враченото известување.

Креирање на малициозни кориснички имиња

Креирање на кориснички сметки со кориснички имиња кои содржат навредливи или непријатни поими се смета за вандализам, без разлика дали корисничката сметка се употребува или не. За повеќе информации во врска со политиката на Википедија за тоа што се смета за неприфатливо корисничко име, види Википедија:Политика на кориснички имиња. Види исто така Википедија:Марионетство.

Вандализам во резимето на уредувањето

Пишување резиме со нападна содржина во обид да се остави трага која не може брзо и ефикасно да се отстрани од записот. Овој вандализам најчесто го вршат корисници со малициозни кориснички имиња.

Скриен вандализам

Било која форма на вандализам која користи вгнезден текст, кој не е видлив при рендерирањето на статијата но е видлив за време на уредувањето.

Што не е вандализам

Иако на моменти погрешно наведени како такви, следниве нешта не се сметаат за „вандализам“ и затоа се третираат поинаку:

Експериментирање од страна на нови корисници

New users who discover the "edit this page" button sometimes want to experience editing a page and may add something unhelpful to a page (e.g., a few random characters) as a test. Such edits are not done in bad faith and are therefore not vandalism. Rather than be warned for vandalism, these users should be warmly greeted, and given a reference to the sandbox (e.g., using the test template message) where they can continue to make test edits without being unintentionally disruptive. If a user has made a test edit and then reverted it, consider placing the message {{test-self}} on their talk page.

Користење несоодветен стил на пишување и речник

Inexperienced users often are unfamiliar with Wikipedia's formatting and grammatical standards (e.g. how to create internal and/or external links, when certain words should be bolded or italicized, etc.) Rather than label such users as vandals, just explain to them what our standard style is on the issue in hand - perhaps pointing them towards our documentation at Wikipedia:How to edit a page, and the like.

Уредувачко војување

„Неутралната гледна точка“ е правило кое релативно тешко се сфаќа, па дури и поискусните уредници на моменти ненамерно внесуваат материјал кој не е баш најсоодветен според ова начело. Всушност, сите ние сме погодени од нашите убедувања во помала или поголема мера. Иако несоодветно, ова не претставува вандализам само по себе, освен ако продолжи и по изречената опомена.

Смело уредување

Wikipedians often make sweeping changes to pages in order to improve them - most of us aim to be bold when updating articles. While having large chunks of text you've written removed or substantially rewritten can be frustrating, simply making edits that noticeably alter the text or content of a pages should not be immediately labeled vandalism.

Ненамерни дезинформации

Sometimes a user will add content to an article that is factually inaccurate, but in the belief that it is accurate. By doing so in good faith, they are trying to contribute to the encyclopedia and improve it rather than vandalize. If you believe inaccurate information has been added to an article in good faith, ensure that it is, and/or discuss its factuality with the user who has submitted it.

Ненамерни глупости

While intentionally adding nonsense to pages is a form of vandalism, sometimes honest editors may not have expressed themselves correctly (there may be an error in the syntax, particularly for Wikipedians who use English as a second language). Also, sometimes connection errors or edit conflict unintentionally produce the appearance of nonsense or malicious edits. In either case, assume good faith.

Инаетење

Some users cannot come to agreement with others who are willing to talk to them about an editing issue, and repeatedly make changes opposed by everyone else. This is regrettable—you may wish to see our dispute resolution pages to get help. Repeated deletion or addition of material may violate the three-revert rule, but this is not "vandalism" and should not be dealt with as such.

Вознемирување или лични напади

We have a clear policy on Wikipedia of no personal attacks, and harassing other contributors is not allowed. While some forms of harassment are also clear cases of vandalism, such as user page vandalism, or inserting a personal attack into an article, harassment in itself is not considered "vandalism" and should be handled differently.

Еднострана политика/промена во упатството

While editors are encouraged to be bold, making edits to Wikipedia policy pages (such as this one), proposed policy pages, guideline pages, etc. should require some knowledge of the consensus on that issue. If people misjudge consensus, this is not vandalism—however, making broad changes without prior discussion is not a productive approach. Continuing in such behavior after having been warned, however, may warrant a block.

If a user treats situations which are not clear vandalism as such, then it is he or she who is actually harming the encyclopedia by alienating or driving away potential editors.

Како да препознаете вандализам

Најдобриот начин да препознаете вандализам е со помош на следење на скорешните промени односно со кликнување на врската скорешни промени добивате листа на статии над кои се направени промени во најскоро време, или пак ако внимавате на вашите набљудувани страници.