Википедија:Вандализам

Оваа страница документира официјално начело на македонската Википедија, општоприфатен стандард што сите уредувачи треба да го следат. Ако ја уредувате оваа страница, Ве молиме прво уверете се дека за Вашата промена постои консензус. Ако се двоумите, прво дискутирајте на страницата за разговор.

Најважното од страницава: Намерно неконструктивно менување на Википедија ќе предизвика блокирање или перманентно банирање.

Начела на Википедија
Глобални начела
Пет столба Што не е Википедија Занемарете ги сите правила
Начела за содржина
Неутрална гледна точка Проверливост Без оригинално истражување Биографии на живи личности Именување на статии
Работење со други
Учтивост Без лични напади Без правни закани Консензус Разрешување на спорови
Повеќе
Список на начела Список на напатствија

Вандализам е било кое додавање, бришење или менување на содржината направено со намера да се наруши интегритетот на Википедија.

Најчести типови на вандализам се додавања на вулгарности на страниците, бришење на содржината на статиите или вметнување лоши (или добри) шеги или други глупости. Се разбира овој тип на вандализам доста лесно се препознава.

Било кој добронамерен напор за подобрување на енциклопедијата, па дури и ако е погрешен или лежи на погрешни претпоставки, не е вандализам. Дури и злонамерни едитирања кои не се прават експлицитно без аргументи не може да се сметаат за вандализам на Википедија. Пример, додавањето на лично мислење за прв пат не е вандализам — тоа само не е од помош, и треба да се избрише или да се преиначи.

Правење на блатантен вандализам меѓутоа претставува прекршување на политиката на Википедија; откако ќе биде препознаен со него треба да биде соодветно постапено, ако не можете да се справите со вандалот самите, тогаш може да побарате помош од другите.

Не сите вандализми се очигледни, ниту пак се масовно изразени или има контроверзни промени; потребно е големо внимание за да се воочи дали одредени промени се направени со цел подобрување на енциклопедијата, или се добро намерни ама несмасно изведени или претставуваат чист вандализам.

Постапување со вандализам

Ако забележите вандализам (како што е опишано погоре), вратете ја претходната состојба и оставете предупредувачка порака на страницата за разговор на корисникот. Исто така оставете во полето за забелешка при враќање на претходната состојба, искоментирајте дека тоа сте го направиле поради тоа што сте воочиле вандализам, но не му помагајте на вандалот со тоа што во забелешка ќе го ставите текстот кој го менувате.

Важно

• Проверете ја историјата на страницата за да се осигурате дека сте ги избришале сите претходни вандализми - можеби постојат повеќекратни вандалски уредувања, понекогаш дури и од неколку различни IP адреси и корисници (кориснички имиња), и секако за да се осигурате дека не сте избришале и некои легитимни уредувања (како например додавање на интервики врски, и сл.).
• Ако е очигледно дека сите верзии на статијата се чист вандализам, тогаш можете да ја номинирате статијата за бришење, или ако статијата е патентирана глупост или ѓубре, означете ја со брзо бришење на тој начин што било каде во самата статија ќе додадете {{ db-nonsense}}.
• Исто така не заборавајте да ги проверете другите уредувања на вандалот (или вандалите) - многу вандали прават серија на уредувања кои претставуваат вандализам. Така да очекувајте да најдете повеќе вандалски уредувања кои ќе треба да ги средите.

Предупредување

Предупредувачки предлошки Името на страницата е опционо {{subst:uw-вандализам1|Име на статија}} ~~~~ (ненамерен вандализам/тест) {{subst:uw-бриши1|Име на статија}} ~~~~ (ненамерно бришење на содржина) {{subst:uw-вандализам2|Име на статија}} ~~~~ (окарактеризирано како глупост) {{subst:uw-бриши2|Име на статија}} ~~~~ (варијанта на бришење на содржина) {{subst:uw-вандализам3|Име на статија}} ~~~~ (ве молам престанете) {{subst:uw-бриши3|Име на статија}} ~~~~ (ве молам престанете со бришење на содржината) {{subst:uw-вандализам4|Име на статија}} ~~~~ (последно предупредување) {{subst:uw-бриши4|Име на статија}} ~~~~ (последно предупредување пред бришење на содржината) Погледни други предлошки и примери

Забелешка: Не користете ги овие шаблони при оспорување на содржината на одредена статија; наместо тоа, составете јасна порака и во неа објаснете го вашето неодобрување.

Постојат неколку шаблони кои можат да се искориста за да се предупреди вандализмот. Тие се наведени на десната страна, според тежината на вандализмот, но не мора да се применат сукцесивно. Постојат непоправливи вандали кои треба брзо да се блокираат, тоа се оние кои прават пародија од википедија или си вршат некакви експерименти правејќи неенциклопедиски уредувања, овие луѓе вообичаено престануваат да вандализираат со првото предупредување а подоцна стануваат и продуктивни уредувачи. Ако несте сигурни дека одредено уредување е вандализам, можете да поставите {{uw-test1}}

The "subst" causes the template text to be pasted into the talk page as if you had typed it out, instead of leaving {{uw-vandalism1}} visible when editing the page. Because it is a comment in a talk page, you may also write your own message to the user.

Ако вандалот е очигледен и го повторува делото, наведете го на страницата Википедија:Администраторски интервенции против вандализам. Администраторот кој блокра може да постави {{subst:uw-block1}} како предупредување дека тие биле блокирани.

Следење на IP адресите

Исто така, може да се користите со следење на IP адресите. Односно да ги пронајдете сопствениците на овие адреси со користење на следниве сервиси:

• ARIN (Северна Америка)
• RIPE (Европа, Средниот Исток и Централна Азија)
• APNIC (Пацифичка Азија)
• LACNIC (Латинска Америка и Кариби)
• AfriNIC (Африка)

(Ако адреста не можете да ја лоцирате во некој од горенабројаните сервиси, можеби се наоѓа во некој друг регистер) . Откако ќе ја лозирате IP адресата додадете {{vandalip|Името на сопственикот}} на станицата за разговор на корисниците кои вршат вандализирање.

Ако и понатаму се продолжи со вандализирање од таа IP адреса, која например е регистрирана од страна на некое училиште или друг вид на авторитет ISP, можете да ја наведете во Википедија:Извештаи за напади. Следете ги инструкциите кои се дадени таму и прочитај те го водичот за да видите дали може да се примени. Ако може да се примени, тогаш наведете ја адресата.

Типови на вандализам

Вандализмите на Википедија можат да се категоризираат на следниов начин:

Бришење

Бришење на целата содржина или делови од статијата, или менување на целокупната содржина на статијата со некоја вандалска верзија пред да биде постигнат консензус за тоа. Некогаш некои важни референци се бришат без да биде наведена валидна причина за тоа. However, significant content removals are usually not considered to be vandalism where the reason for the removal of the content is readily apparent by examination of the content itself, or where a non-frivolous explanation for the removal of apparently legitimate content is provided, linked to, or referenced in an edit summary. An example of blanking edits that could be legitimate would be edits that blank all or part of a biography of a living person. Wikipedia is especially concerned about providing accurate and non-biased information on the living, and this may be an effort to remove inaccurate or biased material. Due to the possibility of unexplained good-faith content removal, {{uw-test1}} or {{uw-delete1}}, as appropriate, should normally be used as initial warnings for ordinary content removals not involving any circumstances that would merit stronger warnings.

Повторување на информации

Додавање постојни или беззначајни содржини во статијата.

Спам

Постојано додавање на надворешни врски кон неважни или беззначајни веб страници (т.е. рекламирање на нечии веб страници) и после предупредувањето дека тоа е вандализам.

Вандалботови

Скрипта на робот чија задача е постојано да вандализира и да спамира на огромен број на статии (стотици или илјадници).

Глупави вандализми

Пишување вулгарности, графити, неповрзани мисли, или секаков вид непотребни информации на страницата; внесување нечитливи и очигледни не-енциклопедиски реченици и итн. Ве молиме имајте предвид дека додавањето на неповрзани реченици е вообичаен начин на кој новите корисници уредуваат на Википедија и ваквите уредувања можеби не се злонамерни.

Прикриен вандализам

Овој тип на вандализам е потешко да се препознае. Овде спаѓаат: пишување дезинформации во статиите, (пр. мала промена во датумот), криење вандализам (пр. правење две лоши уредувања и враќање на само едно), или враќање корисни уредувања со намера да се попречи подобрувањето на статијата.

Вандализам во корисничкиот именски простор

Пишување на навреди, вулгаризми и слично на корисничките страници или на страниците за разговор на корисникот (види исто така Википедија:No personal attacks).

Вандализам над сликите

Подигање шокирачки слики, несоодветно поставување на слики со експлицитна содржина во статиите, или едноставно користење на сликите на начин кој е недозволен. Ве молиме имајте предвид дека Википедија не е цензурирана за заштита на малолетните лица и дека слики со експлицитна содржина може да се веќе поставени или да се постават на соодветните статии со претходно обезбедена дозвола.

Злоупотреба на шаблони

Злонамерно вметнување на {{afd}}, , {{sprotected}}, или други шаблони од тој вид на страници кои не ги исполнуваат тие критериуми. Овде спаѓа и бришење на постојното {{policy}} и слични шаблони без постигнат консензус за таква промена.

Вандализам изразен преку преместување на страници

Промена на насловите на страниците (именувано како преместување на страници) со навредливи или на некој друг начин несоодветни поими. Википедија само на регистрираните корисници активни најмалку четири дена им дозволува да вршат преместување на страниците.

Вандализам над врските

Модифицирање на внатрешни или надворешни врски во страниците на тој начин што тие изгледаат нормално но водат кон страница (или веб-место) кон кој не би требало (пример слики со експлицитна содржина, шокирачки веб-места и слично).

Avoidant vandalism

Removing {{afd}}, {{copyvio}} and other related tags in order to conceal deletion candidates or avert deletion of such content. Note that this is often mistakenly done by new users who are unfamiliar with AfD procedures and such users should be given the benefit of the doubt and pointed to the proper page to discuss the issue.

Модифицирање на кориснички коментари

Уредување на коментарите на другите корисници до таа мера што суштински се менува нивната смисла (пример промена на нечие гласање). Не се смета за вандализам уредувањето на коментарите на другите корисници доколку се работи за бришење на напади врз личноста (кои на некој начин се контроверзни самите по себе). Означувањето дека коментарот е непотпишан е исклучок од ова правило. Да забележиме исто така дека корекција на стилот на пишувањето на другите корисници не се препорачува.

Вандализам на страниците за дискусија

Blanking the posts of other users from talk pages other than your own, Wikipedia space, and other discussions, aside from removing internal spam, vandalism, etc., is generally considered vandalism. An obvious exception is moving posts to a proper place (e.g. protection requests to WP:RFPP). Removing personal attacks is often considered legitimate, and it is considered acceptable to archive an overly long talk page by creating an archive page and moving the text from the main talk page there. The above rules do not apply to a user's own talk page, where this policy does not itself prohibit the removal and archival of comments at the user's discretion.

Непрекинато качување на заштитен материјал

Uploading or using material on Wikipedia in ways which violate Wikipedia's copyright policies after having been warned is vandalism. Because users may be unaware that the information is copyrighted, or of Wikipedia policies on how such material may and may not be used, such action only becomes vandalism if it continues after the copyrighted nature of the material and relevant policy restricting its use have been communicated to the user.

Креирање на малициозни кориснички имиња

Креирање на кориснички сметки со кориснички имиња кои содржат навредливи или непријатни поими се смета за вандализам, без разлика дали корисничката сметка се употребува или не. За повеќе информации во врска со политиката на Википедија за тоа што се смета за неприфатливо корисничко име, види Википедија:Политика на кориснички имиња. Види исто така Википедија:Sock puppet.

Вандализам во резимето на уредувањето

Пишување резиме со нападна содржина во обид да се остави трага која не може брзо и ефикасно да се отстрани од записот. Овој вандализам најчесто го вршат корисници со малициозни кориснички имиња.

Скриен вандализам

Било која форма на вандализам која користи вгнезден текст, кој не е видлив при рендерирањето на статијата но е вдлив за време на едитирањето.

Што не е вандализам

Although at times incorrectly referred to as such, the following things are not considered "vandalism" and are therefore treated differently:

Tests by experimenting users

New users who discover the "edit this page" button sometimes want to experience editing a page and may add something unhelpful to a page (e.g., a few random characters) as a test. Such edits are not done in bad faith and are therefore not vandalism. Rather than be warned for vandalism, these users should be warmly greeted, and given a reference to the sandbox (e.g., using the test template message) where they can continue to make test edits without being unintentionally disruptive. If a user has made a test edit and then reverted it, consider placing the message {{test-self}} on their talk page.

Using incorrect wiki markup and manual of style

Inexperienced users often are unfamiliar with Wikipedia's formatting and grammatical standards (e.g. how to create internal and/or external links, when certain words should be bolded or italicized, etc.) Rather than label such users as vandals, just explain to them what our standard style is on the issue in hand - perhaps pointing them towards our documentation at Wikipedia:How to edit a page, and the like.

NPOV violations

The neutral point of view is a difficult policy for many of us to understand, and even Wikipedia veterans occasionally accidentally introduce material which is non-ideal from an NPOV perspective. Indeed, we are all affected by our beliefs to a greater or lesser extent. Though inappropriate, this is not vandalism in itself unless persisted in after being warned.

Making bold edits

Wikipedians often make sweeping changes to pages in order to improve them - most of us aim to be bold when updating articles. While having large chunks of text you've written removed or substantially rewritten can be frustrating, simply making edits that noticeably alter the text or content of a pages should not be immediately labeled vandalism.

Unintentional misinformation

Sometimes a user will add content to an article that is factually inaccurate, but in the belief that it is accurate. By doing so in good faith, they are trying to contribute to the encyclopedia and improve it rather than vandalize. If you believe inaccurate information has been added to an article in good faith, ensure that it is, and/or discuss its factuality with the user who has submitted it.

Unintentional nonsense

While intentionally adding nonsense to pages is a form of vandalism, sometimes honest editors may not have expressed themselves correctly (there may be an error in the syntax, particularly for Wikipedians who use English as a second language). Also, sometimes connection errors or edit conflict unintentionally produce the appearance of nonsense or malicious edits. In either case, assume good faith.

Stubbornness

Some users cannot come to agreement with others who are willing to talk to them about an editing issue, and repeatedly make changes opposed by everyone else. This is regrettable—you may wish to see our dispute resolution pages to get help. Repeated deletion or addition of material may violate the three-revert rule, but this is not "vandalism" and should not be dealt with as such.

Harassment or personal attacks

We have a clear policy on Wikipedia of no personal attacks, and harassing other contributors is not allowed. While some forms of harassment are also clear cases of vandalism, such as user page vandalism, or inserting a personal attack into an article, harassment in itself is not considered "vandalism" and should be handled differently.

Unilateral policy/guideline alteration

While editors are encouraged to be bold, making edits to Wikipedia policy pages (such as this one), proposed policy pages, guideline pages, etc. should require some knowledge of the consensus on that issue. If people misjudge consensus, this is not vandalism—however, making broad changes without prior discussion is not a productive approach. Continuing in such behavior after having been warned, however, may warrant a block.

If a user treats situations which are not clear vandalism as such, then it is he or she who is actually harming the encyclopedia by alienating or driving away potential editors.

Како да препознаете вандализам

Најдобриот начин да препознаете вандализам е со помош на следење на скорешните промени односно со кликнување на врската скорешни промени добивате листа на статии над кои се направени промени во најскоро време, или пак ако внимавате на вашите набљудувани страници.