Габа: Разлика помеѓу преработките

Од Википедија — слободната енциклопедија
[непроверена преработка][непроверена преработка]
Избришана содржина Додадена содржина
сНема опис на уредувањето
Нема опис на уредувањето
Ред 22: Ред 22:
[[Пигмент]]ираната клеточна обвивка е изградена од [[хитин]]ска материја или (кај некои попримитивни видови) од [[целулоза]] и [[пектин]]. Во клетките на габите нема хлоропласти. Во клетките како резервна материја не се натрупува [[скроб]] како кај растенијата, туку [[гликоген]] и масти карактеристични за животните.
[[Пигмент]]ираната клеточна обвивка е изградена од [[хитин]]ска материја или (кај некои попримитивни видови) од [[целулоза]] и [[пектин]]. Во клетките на габите нема хлоропласти. Во клетките како резервна материја не се натрупува [[скроб]] како кај растенијата, туку [[гликоген]] и масти карактеристични за животните.


[[Габа|Габите]] се размножуваат бесполово, со спори, кои носени од ветерот можат да се пренесат на големи растојанија. Тие можат да се размножуваат бесполово со кинење на делови од хифите и со пупење. Има габи кои се размножуваат полово.
[[Габа|Габите]] се [[размножување|размножуваат]] [[бесполово]], со [[спора|спори]], кои носени од ветерот можат да се пренесат на големи растојанија. Тие можат да се [[размножување|размножуваат]] бесполово со кинење на делови од [[хифи|хифите]] и со [[пупење]]. Има габи кои се [[размножување|размножуваат]] полово.


Има повеќе видови на габи и тоа:
Има повеќе [[вид|видови]] на [[габа|габи]] и тоа:




* Лигави габи - Myxomycetes
* [[Лигави габи]] - Myxomycetes
: Лигавите габи имаат повеќе сличности со протистите отколку со вистинските габи, поради што тие можат да се одделат во посебна група. Тие се изградени од гола протоплазматична маса, наречена плазмодиум, кој содржи голем број на јадра. Плазмодиумот е сличен на амебата и тоа не само според формата на телото и начинот на движење, туку и по начинот на исхрана со фагоцитоза.
: [[Лигави габи|Лигавите габи]] имаат повеќе сличности со [[протиста|протистите]] отколку со вистинските [[габа|габи]], поради што тие можат да се одделат во посебна [[група]]. Тие се изградени од гола [[протоплазматична маса]], наречена [[плазмодиум]], кој содржи голем број на [[јадро|јадра]]. [[Плазмодиум|Плазмодиумот]] е сличен на [[амеба|амебата]] и тоа не само според [[форма|формата]] на [[тело|телото]] и начинот на [[движење]], туку и по начинот на [[исхрана]] со [[фагоцитоза]].




Вистинските габи се класифицирани во неколку класи: Нижи габи - Phycomycetes, Столпчести габи - Basidiomycetes, Торбести габи - Ascomycetes, Лишаи - Lichenes.
Вистинските [[габа|габи]] се класифицирани во неколку класи: [[Нижа габа|Нижи габи]] - Phycomycetes, [[Столпчеста габа|Столпчести габи]] - Basidiomycetes, [[Торбеста габа|Торбести габи]] - Ascomycetes, [[Лишај|Лишаи]] - Lichenes.




* Нижи габи - Phycomycetes
* [[Нижа габа|Нижи габи]] - Phycomycetes
: Мицелиумот на овие габи е цевчест, а хифите не се поделени со прегради. Живеат во водна средина, на влажни почви и во сувоземни услови. Тука спаѓа родот црна мувла - Mucor mucedo. Тој се развива на леб, сирење, овошје, зеленчук, губре и почва. Мицелиумот е белузлав, а од него се издигнуваат вертикални хифи кои на врвот носат по еден спорангиум. Тоа е топчесто телце со темна обвивка, а кога ќе се распука се ослободуваат голем број на спори. Во паразитските габи спаѓа плазмоспората, која паразитира на листовите од виновата лоза, при што на нив се јавуваат дамки како да се изгорени од пламен, а поради тоа ова заболување се нарекува пламеница. Вакви заболувања се јавуваат и кај други култри, како пламеница на тутун, сончоглед, афион, кромид, зелка, при што се предизвикуаат големи штети.
: [[Мицелиум|Мицелиумот]] на овие [[габа|габи]] е цевчест, а [[хифи|хифите]] не се поделени со прегради. Живеат во водна средина, на влажни почви и во сувоземни услови. Тука спаѓа родот [[црна мувла]] - Mucor mucedo. Тој се развива на леб, сирење, овошје, зеленчук, губре и почва. [[Мицелиум|Мицелиумот]] е белузлав, а од него се издигнуваат вертикални [[хифи]] кои на врвот носат по еден [[спорангиум]]. Тоа е топчесто телце со темна обвивка, а кога ќе се распука се ослободуваат голем број на [[спора|спори]]. Во [[паразитска габа|паразитските габи]] спаѓа [[плазмоспора|плазмоспората]], која паразитира на листовите од [[виновата лоза]], при што на нив се јавуваат дамки како да се изгорени од пламен, а поради тоа ова [[заболување]] се нарекува [[пламеница]]. Вакви [[заболување|заболувања]] се јавуваат и кај други [[земјоделски култури|култри]], како [[пламеница]] на [[тутун]], [[сончоглед]], [[афион]], [[кромид]], [[зелка]], при што се предизвикуаат големи штети.




* Столпчести габи - Basidiomycetes
* [[Столпчеста габа|Столпчести габи]] - Basidiomycetes
: Печурките живеат сапрофитски, на изгниените стебла, по кората на дрвјата, во ливадите и пасиштата. Тие формираат големи, лесно забележливи плодни тела, со форма на чадорче со дршка. Речиси кај сите нив мицелиумот е повеќегодишен. Презимуваат во почва или на дрво и секоја година формираат плодни тела. Плодните тела им се разликуваат според формата, големината, бојата, градбата, конзистенцијата, трајноста. За исхрана се употребува полската печурка - Agaricus, која расте секаде каде што има природно ѓубре, а се развива од мај до октомври. Кај нас се користи шампињонот, во свежа и конзервирана состојва. Меѓу печурките има и такви кои се многу отровни и смртоносни за човекот. Најотровна печурка е муварката, која на изглед е многу убава и има црвено чадорче со бели даммки.
: [[Печурка|Печурките]] живеат [[сапрофит|сапрофитски]], на изгниените [[стебло|стебла]], по [[кора|кората]] на [[дрво|дрвјата]], во [[ливада|ливадите]] и [[пасиште|пасиштата]]. Тие формираат големи, лесно забележливи плодни тела, со форма на чадорче со дршка. Речиси кај сите нив [[мицелиум|мицелиумот]] е повеќегодишен. Презимуваат во [[почва]] или на [[дрво]] и секоја [[година]] формираат плодни тела. Плодните тела им се разликуваат според [[форма|формата]], [[големина|големината]], [[боја|бојата]], [[градба|градбата]], [[конзистенција|конзистенцијата]], [[трајност|трајноста]]. За [[исхрана]] се употребува [[полска печурка|полската печурка]] - Agaricus, која расте секаде каде што има природно ѓубре, а се развива од [[мај]] до [[октомври]]. Кај нас се користи [[шампињон|шампињонот]], во свежа и конзервирана состојба. Меѓу [[печурка|печурките]] има и такви кои се многу [[отров|отровни]] и смртоносни за [[човек|човекот]]. Најотровна [[печурка]] е [[муварка|муварката]], која на изглед е многу убава и има црвено чадорче со бели даммки.




* Торбести габи - Ascomycetes
* [[Торбеста габа|Торбести габи]] - Ascomycetes
: Нивниот мицелиум е изграден од преградени хифи, а во клеточните ѕидови имаат хитин. Заеднички белег за овие габи е аскусот. Тоа е топчеста творба, спорангиум, исполнета со спори, а поврзана е со половото размножување. Квасните габи немаат развиен мицелиум. тие се топчести или јајчести и се размножуваат со пупење. Обично малидте клетки остануваат заедно и формираат низи. Најпозната квасна габа е винскиот квасец, кој во форма на спора презимува во почвата, и од таму се пренесува во грозјето и виното. Лебниот квасец се употребува во подготовката на леб и на бели печива. Родовите пеницилиум и аспергилус се сапрофити на лебот, сирењето, лимонот. Тие имаат разгранет мицелиум. Габата Penicillium го излачува антибиотикот пеницилин, кој ги уништува микроорганизмите. Пеницилинот го открил англискиот лекар Александар Флеминг во 1929 година. Од тогаш почнува нова ера во медицината, односно лекување со антибтиотици, со што се спасени многу животи.
: Нивниот [[мицелиум]] е изграден од преградени [[хифи]], а во [[клеточен ѕид|клеточните ѕидови]] имаат [[хитин]]. Заеднички белег за овие [[габа|габи]] е [[аскус|аскусот]]. Тоа е топчеста творба, [[спорангиум]], исполнета со [[спора|спори]], а поврзана е со половото [[размножување]]. [[Квасна габа|Квасните габи]] немаат развиен [[мицелиум]]. Тие се топчести или јајчести и се [[размножуваат]] со пупење. Обично малидте [[клетка|клетки]] остануваат заедно и формираат [[низа|низи]]. Најпозната [[квасна габа]] е [[вински квасец|винскиот квасец]], кој во форма на [[спора]] презимува во [[почва|почвата]], и од таму се пренесува во [[грозје|грозјето]] и [[вино|виното]]. [[Лебен квасец|Лебниот квасец]] се употребува во подготовката на [[леб]] и на [[бело печиво|бели печива]]. Родовите [[пеницилиум]] и [[аспергилус]] се [[сапрофит|сапрофити]] на [[леб|лебот]], [[сирење|сирењето]], [[лимон|лимонот]]. Тие имаат разгранет [[мицелиум]]. [[Габа|Габата]] [[пеницилиум|Penicillium]] го излачува [[антибиотик|антибиотикот]] [[пеницилин]], кој ги уништува [[микроорганизми|микроорганизмите]]. [[Пеницилин|Пеницилинот]] го открил [[Велика Британија|англискиот]] [[лекар]] [[Александар Флеминг]] во [[1929 година]]. Од тогаш почнува нова [[ера]] во [[медицина|медицината]], односно [[лекување]] со [[антибиотик|антибтиотици]], со што се спасени многу [[живот|животи]].




* Лишаи - Lichenes
* [[Лишај|Лишаи]] - Lichenes
: Лишајот е симбиоза помеѓу габите и едноклеточните алги. Габата со своите хифи прима водоа и минерали, а алгата врши фотосинтеза и обезбедува органски материи. Ваквиот начин на живеење им овозможува опстанок во неповолни услови, на вискоите планини, сувите карпи , на кората од дрвјата, во арктичките подрачја. Според формата лишајот може да биде: корест, листест и грмушест. Талусот може да биде во повеќе нијанси на жолта, кафеава, сива, бела и црна боја.
: [[Лишај|Лишајот]] е [[симбиоза]] помеѓу [[габа|габите]] и [[едноклеточна алга|едноклеточните алги]]. [[Габа|Габата]] со своите [[хифи]] прима [[вода]] и [[минерал|минерали]], а [[алга|алгата]] врши [[фотосинтеза]] и обезбедува [[органска материја|органски материи]]. Ваквиот начин на живеење им овозможува [[опстанок]] во неповолни услови, на вискоите [[планина|планини]], сувите [[карпа|карпи]], на [[кора|кората]] од [[дрво|дрвјата]], во арктичките подрачја. Според [[форма|формата]] [[лишај|лишајот]] може да биде: [[Корест лишај|корест]], [[Листест лишај|листест]] и [[Грмушест лишај|грмушест]]. [[Талус|Талусот]] може да биде во повеќе нијанси на [[жолта боја|жолта]], [[кафеава боја|кафеава,]] [[сива боја|сива]], [[бела боја|бела]] и [[црна боја|црна]] [[боја]].
: Лишаите имаат големо значење за животот на човекот. Тие се користат како храна за луѓето и животните. Многу одамна човекот ги користел за боење на свилата и волната. За потребите на парфимериските производи од лишаите се вадат миризливите масла, кои се додаваат во парфемите, сапуните и другите козметички препарати. Во медицината се користат за лекување на кожни и други заболувања кај човекот и кај животните, бидејки екстрактите од лишаите имаат антибактериско дејство. Лишаите се многу осетливи на чистотата на воздухот и затоа се користат како аероиндикатори при општата проценка на степенот на загаденост на средината, особено на атмосферскиот воздух. Тие се развиваат исклучително во чисти средини.
: [[ЛишајЛишаите]] имаат големо значење за [[живот|животот]] на [[човек|човекот]]. Тие се користат како [[храна]] за [[човек|луѓето]] и [[животно|животните]]. Многу одамна [[човек|човекот]] ги користел за боење на [[свила|свилата]] и [[волна|волната]]. За потребите на [[парфимерија|парфимериските]] [[производ|производи]] од [[лишај|лишаите]] се вадат [[миризливо масло|миризливите масла]], кои се додаваат во [[парфем|парфемите]], [[сапун|сапуните]] и другите [[козметички препарат|козметички препарати]]. Во [[медицина|медицината]] се користат за [[лекување]] на [[кожа|кожни]] и други [[заболување|заболувања]] кај [[човек|човекот]] и кај [[животно|животните]], бидејки [[екстракт|екстрактите]] од [[лишај|лишаите]] имаат [[антибактериско дејство]]. [[Лишај|Лишаите]] се многу осетливи на чистотата на [[воздух|воздухот]] и затоа се користат како [[аероиндикатор|аероиндикатори]] при општата проценка на [[степен|степенот]] на [[загаденост]] на [[средина|средината]], особено на [[атмосферски воздух|атмосферскиот воздух]]. Тие се развиваат исклучително во [[чиста средина|чисти средини]].





Преработка од 11:49, 22 јануари 2012

Габи
Научна класификација
Домен: Eukaryota
Нерангирано: Opisthokonta
Царство: Fungi
(L., 1753) R.T. Moore, 1980
Жoлта гaба

Габата е еукариотски организам што ја дигестира храната екстерно и ги апсорбира хранливите молекули во нејзините клетки. Габите се многу значајни економски: квасецот е одговорен за ферментацијата на пивото и лебот и фармите со печурки се голема индустрија во некои земји. Габите се основни разградувачи на мртвите растенија и живата материја во многу екосистеми, и вообичаено можат да се видат во стар леб како мувла. Но, комплексната биологија на габите се проширува многу повеќе од ова вообичаено знаење за нив.

Габите се неподвижно прицврстени за земјата и без хлорофил. Тие се сувоземни форми, иако нивниот развој бара влага. Само најпримитивните од нив живеат во вода. Најголема група претставуваат почвените габи. Други се паразити на животните или растенијата. Трети се наоѓаат на органски отпадоци, производи, стакло, дрвесина. Воопшто нема материја, над која не би можеле да се развијат габи при присуство на топлина и влага. Телото им е изградено од нишки (хифи). Севкупноста од хифи се определува како мицелиум. Кај пониските организми мицелиумот е едноклеточен. Кај едни форми клетките имаат сферична форма, со едно клеточно јадро (квасни габи), а кај други мицелиумот има типичен вид - клетката е силно разгранета и повеќејадрена (мувла). Кај вишите габи мицелиумот е повеќеклеточен и клетките се двојадрени.

Пигментираната клеточна обвивка е изградена од хитинска материја или (кај некои попримитивни видови) од целулоза и пектин. Во клетките на габите нема хлоропласти. Во клетките како резервна материја не се натрупува скроб како кај растенијата, туку гликоген и масти карактеристични за животните.

Габите се размножуваат бесполово, со спори, кои носени од ветерот можат да се пренесат на големи растојанија. Тие можат да се размножуваат бесполово со кинење на делови од хифите и со пупење. Има габи кои се размножуваат полово.

Има повеќе видови на габи и тоа:


Лигавите габи имаат повеќе сличности со протистите отколку со вистинските габи, поради што тие можат да се одделат во посебна група. Тие се изградени од гола протоплазматична маса, наречена плазмодиум, кој содржи голем број на јадра. Плазмодиумот е сличен на амебата и тоа не само според формата на телото и начинот на движење, туку и по начинот на исхрана со фагоцитоза.


Вистинските габи се класифицирани во неколку класи: Нижи габи - Phycomycetes, Столпчести габи - Basidiomycetes, Торбести габи - Ascomycetes, Лишаи - Lichenes.


Мицелиумот на овие габи е цевчест, а хифите не се поделени со прегради. Живеат во водна средина, на влажни почви и во сувоземни услови. Тука спаѓа родот црна мувла - Mucor mucedo. Тој се развива на леб, сирење, овошје, зеленчук, губре и почва. Мицелиумот е белузлав, а од него се издигнуваат вертикални хифи кои на врвот носат по еден спорангиум. Тоа е топчесто телце со темна обвивка, а кога ќе се распука се ослободуваат голем број на спори. Во паразитските габи спаѓа плазмоспората, која паразитира на листовите од виновата лоза, при што на нив се јавуваат дамки како да се изгорени од пламен, а поради тоа ова заболување се нарекува пламеница. Вакви заболувања се јавуваат и кај други култри, како пламеница на тутун, сончоглед, афион, кромид, зелка, при што се предизвикуаат големи штети.


Печурките живеат сапрофитски, на изгниените стебла, по кората на дрвјата, во ливадите и пасиштата. Тие формираат големи, лесно забележливи плодни тела, со форма на чадорче со дршка. Речиси кај сите нив мицелиумот е повеќегодишен. Презимуваат во почва или на дрво и секоја година формираат плодни тела. Плодните тела им се разликуваат според формата, големината, бојата, градбата, конзистенцијата, трајноста. За исхрана се употребува полската печурка - Agaricus, која расте секаде каде што има природно ѓубре, а се развива од мај до октомври. Кај нас се користи шампињонот, во свежа и конзервирана состојба. Меѓу печурките има и такви кои се многу отровни и смртоносни за човекот. Најотровна печурка е муварката, која на изглед е многу убава и има црвено чадорче со бели даммки.


Нивниот мицелиум е изграден од преградени хифи, а во клеточните ѕидови имаат хитин. Заеднички белег за овие габи е аскусот. Тоа е топчеста творба, спорангиум, исполнета со спори, а поврзана е со половото размножување. Квасните габи немаат развиен мицелиум. Тие се топчести или јајчести и се размножуваат со пупење. Обично малидте клетки остануваат заедно и формираат низи. Најпозната квасна габа е винскиот квасец, кој во форма на спора презимува во почвата, и од таму се пренесува во грозјето и виното. Лебниот квасец се употребува во подготовката на леб и на бели печива. Родовите пеницилиум и аспергилус се сапрофити на лебот, сирењето, лимонот. Тие имаат разгранет мицелиум. Габата Penicillium го излачува антибиотикот пеницилин, кој ги уништува микроорганизмите. Пеницилинот го открил англискиот лекар Александар Флеминг во 1929 година. Од тогаш почнува нова ера во медицината, односно лекување со антибтиотици, со што се спасени многу животи.


Лишајот е симбиоза помеѓу габите и едноклеточните алги. Габата со своите хифи прима вода и минерали, а алгата врши фотосинтеза и обезбедува органски материи. Ваквиот начин на живеење им овозможува опстанок во неповолни услови, на вискоите планини, сувите карпи, на кората од дрвјата, во арктичките подрачја. Според формата лишајот може да биде: корест, листест и грмушест. Талусот може да биде во повеќе нијанси на жолта, кафеава, сива, бела и црна боја.
ЛишајЛишаите имаат големо значење за животот на човекот. Тие се користат како храна за луѓето и животните. Многу одамна човекот ги користел за боење на свилата и волната. За потребите на парфимериските производи од лишаите се вадат миризливите масла, кои се додаваат во парфемите, сапуните и другите козметички препарати. Во медицината се користат за лекување на кожни и други заболувања кај човекот и кај животните, бидејки екстрактите од лишаите имаат антибактериско дејство. Лишаите се многу осетливи на чистотата на воздухот и затоа се користат како аероиндикатори при општата проценка на степенот на загаденост на средината, особено на атмосферскиот воздух. Тие се развиваат исклучително во чисти средини.


Предлошка:Никулец од областа на биологијата

Предлошка:Link FA