Социјална заштита

Од Википедија — слободната енциклопедија

Социјалната заштита, како што е дефинирана од Институтот за истражување на Обединетите нации за социјален развој, се занимава со спречување, управување и надминување на ситуации што негативно влијаат на благосостојбата на луѓето[1]. Социјалната заштита се состои од политики и програми дизајнирани за намалување на сиромаштијата и ранливоста преку промовирање на ефикасни пазари на труд, намалување на изложеноста на луѓето на ризици и зајакнување на нивниот капацитет за управување со економските и социјалните ризици, како што се невработеност, исклучување, болест, попреченост и старост[2].

Најчести видови на социјална заштита:

  • Интервенциите на пазарот на трудот се политики и програми дизајнирани да промовираат вработување, ефикасно работење на пазарите на труд и заштита на работниците.
  • Социјалното осигурување ги ублажува ризиците поврзани со невработеност, лошо здравје, попреченост, повреди поврзани со работата и старост, како што се здравствено осигурување или осигурување при невработеност.
  • Социјална помош е кога ресурсите, или во готово или во натура, се пренесуваат на ранливи поединци или домаќинства без други средства за соодветна поддршка, вклучително и самохрани родители, бездомници или физички или психички оспособени.

Историја[уреди | уреди извор]

Традиционално, социјалната заштита се користи во европската социјална држава и другите делови на развиениот свет за одржување на одреден животен стандард и справување со минливата сиромаштија[3]. Еден од првите примери на социјална заштита обезбедена од државата била од римскиот цар Трајан, кој ја проширил програмата за бесплатно жито за да вклучи повеќе сиромашни граѓани на цартвото. Покрај тоа, тој воспоставил јавни средства за поддршка на сиромашните деца[4]. Организираната благосостојба не била вообичаена сè до крајот на 19-от и почетокот на 20-от век. Во овој период, и во Германија и во Велика Британија, биле воспоставени системи на социјална помош за насочување кон работничките класи (види Национално осигурување)[5]. САД следеле неколку години подоцна, за време на Големата депресија, со итно олеснување за оние кои биле најтешко погодени. Сепак, современата социјална заштита прераснала во многу поширок спектар на прашања и цели; денес се користи како пристап на политика кај земјите во развој, за да се решат прашањата на постојаната сиромаштија и целните структурни причини. Покрај тоа, социјалната заштита е дизајнирана да ги извлече примателите од сиромаштија, наместо исклучиво да обезбедува пасивна заштита од непредвидени ситуации, и да се зајакне и промовира економскиот и социјалниот раст.

Видови[уреди | уреди извор]

Интервенции на пазарот на трудот[уреди | уреди извор]

Интервенциите на пазарот на трудот, кои се состојат од активна и пасивна политика, обезбедуваат заштита на сиромашните кои се способни да добијат вработување. Пасивните програми, како што се осигурување при невработеност, поддршка за приход и промени во законодавството за работни односи, ги ублажуваат финансиските потреби на невработените, но не се дизајнирани да ја подобрат нивната вработливост[6]. Од друга страна, активните програми се фокусираат на директно зголемување на пристапот на невработените работници на пазарот на трудот[7].

Активните политики на пазарот на трудот (АППТ) имаат две основни цели: (1) економска, преку намалување на ризикот од невработеност, зголемување на способноста на невработените да најдат работа и зголемување на нивниот капацитет за заработка, продуктивност и заработка; и (2) социјална, преку подобрување на социјалната вклученост и учеството во продуктивно вработување. Овие програми имаат за цел да ги зголемат можностите за вработување и да ги решат социјалните проблеми кои честопати ја придружуваат високата невработеност.

Активните политики се начин на враќање на негативните ефекти од индустриското преструктуирање во економиите во транзиција и да помогнат во интеграцијата на ранливите луѓе кои се најоддалечени од пазарите на труд[8]. Тие честопати се насочени кон долгорочни невработени луѓе, работници во сиромашни семејства и кон одредени групи со недостатоци на пазарот на трудот.

Истражувањето финансирано од Европската Унија, како дел од проектот DRIVERS, открило линеарна врска помеѓу инвестициите во националните активни политики на пазарот на трудот (конкретно оние насочени кон интеграција на ранливите групи во вработувањето) и квалитетот на работата. Откриено е дека европските земји со поактивна политика на пазарот на трудот се чини дека имаат поздрави, помалку стресни работни места[9].

Активните програми на пазарот на трудот вклучуваат широк спектар на активности за стимулирање на вработувањето и продуктивноста, како што се:

  • Услуги за вработување. Овие услуги вклучуваат советување, помош за сместување, совпаѓање на работата, размена на работна сила и други сродни услуги за подобрување на функционирањето на пазарот на трудот.
  • Обука за работа. Ова вклучува обука / преквалификација за невработените, работниците во масовни отпуштања и младите за да се зголеми количеството на снабдување со работа.
  • Генерирање на директни вработувања. Промоција на мали и средни претпријатија (на пример, проекти за јавни работи, субвенции) за зголемување на побарувачката на работна сила[10].

Заедничко прашање при спроведување на успешни интервенции на пазарот на трудот е како да се вклучи неформалната економија, која сочинува значителен дел од работната сила во земјите во развој[11]. Неформалното вработување опфаќа помеѓу половина и три четвртини од неземјоделско вработување во мнозинството од овие земји. Пропорцијата на неформално вработување се зголемува кога ќе се земе предвид земјоделството[12]. Повеќето неформални работници не се опфатени со шеми за социјално осигурување, мерки за безбедност и здравје при работа, прописи за условите за работа и имаат ограничен пристап до здравствени услуги и мерки за социјална заштита поврзани со работата. Интервенциите на пазарот на трудот работат на интеграција на различните стратегии за спречување и компензација на професионалните и социјалните ризици во неформалната економија. Стратегиите што вклучуваат мерки за спречување и ублажување на влијанието на ризиците се најефикасни[13].

Општо земено, јавните трошоци за интервенции на политиката на пазарот на трудот (ЛМП) спаѓаат во три главни категории:

  • Услуги на пазарот на трудот (1)
  • Вкупни мерки за ЛМП (2-7)
    • обука (2), ротација на работни места и споделување на работата (3), стимулации за вработување (4), поддржано вработување и рехабилитација (5), директно создавање работни места (6), почетни стимулации (7),
  • Вкупно поддршка за LMP (8-9)
    • одржување и поддршка на приходите без работа (8), предвремено пензионирање (9)

Социјално осигурување[уреди | уреди извор]

Шемите за социјално осигурување се програми со придонес што ги штитат корисниците од катастрофални трошоци во замена за редовна исплата на премии. Здравствените трошоци можат да бидат многу високи, така што шемите за здравствено осигурување се популарен начин за намалување на ризикот во случај на шок[11]. Сепак, поединец со ниски примања можеби нема да може да си дозволи осигурување. Некои тврдат дека шемите за осигурување треба да бидат надополнети со социјална помош. Здравствено осигурување засновано на заедницата овозможува здружување во услови каде институционалниот капацитет е преслаб за да се организира здружување на ризици низ целата земја, особено во земјите со ниски примања, што го прави осигурувањето попристапно. Во шемите за поделба на ризикот, премијата за осигурување не е поврзана со веројатноста дека корисникот ќе се разболи и бенефициите се обезбедуваат врз основа на потреба[14].

Социјална помош[уреди | уреди извор]

Шемите за социјална помош опфаќаат програми дизајнирани да им помогнат на најранливите поединци (т.е. на оние кои немаат други средства за поддршка, како што се домаќинства со самохрани родители, жртви на природни катастрофи или граѓански конфликт, хендикепирани лица или сиромашни лица). Овие програми се состојат од сите форми на јавно дејствување, владини и невладини, кои се дизајнирани да пренесуваат ресурси, или во готовина или во натура (на пример, трансфери на храна), на подобни ранливи и лишени лица[15]. Интервенциите за социјална помош може да вклучуваат:

  • Благосостојба и социјални услуги на високо ранливите групи, како што се физички или ментално попречени, сирачиња или злоупотребувачи на супстанции.
  • Готовина или трансфер во натура, како марки за храна и семејни додатоци.
  • Привремени субвенции како што се животен век, субвенции за домување или поддршка на пониски цени на главната храна во време на криза[16][16].

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ United Nations Research Institute for Social Development (UNRISD). 2010. Combating Poverty and Inequality: Structural Change, Social Policy and Politics.
  2. ↑ World Bank. 2001. Social Protection Sector Strategy Paper: From Safety Net to Springboard. Washington DC, USA.
  3. ↑ United Nations Research Institute for Social Development (UNRISD). 2010. Combating Poverty and Inequality: Structural Change, Social Policy and Politics.
  4. ↑ Hammond, Mason. “Trajan”. Encyclopædia Britannica. http://www.britannica.com/EBchecked/topic/602150/Trajan#tab=active~checked%2Citems~checked&title=Trajan%20--%20Britannica%20Online%20Encyclopedia.
  5. ↑ “The Liberal reforms 1906-1914”. BBC. http://www.bbc.co.uk/schools/gcsebitesize/history/mwh/britain/liberalreformsrev2.shtml
  6. ↑ Governance and Social Development Resource Centre. [Date accessed October 31, 2010] (http://www.gsdrc.org/go/topic-guides/social-protection/types-of-social-protection)
  7. ↑ Asian Development Bank. Labor. [Date accessed October 31, 2010] (http://www.adb.org/SocialProtection/labor.asp Архивирано на 9 октомври 2011 г.)
  8. ↑ The World Bank. Social Protection. [Date accessed October 31, 2010] (http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/TOPICS/EXTSOCIALPROTECTION/ Архивирано на 8 јануари 2020 г. EXTLM/0,,contentMDK:20223809~menuPK:7109967~pagePK:148956~piPK:216618~theSitePK:390615,00.html)
  9. ↑ „Health Gradient - EuroHealthNet“. health-gradient.eu.
  10. ↑ Betcherman, G., Olivas, K. and Dar, A., 2004, 'Impacts of Active Labor Market Programs: New Evidence from Evaluations with Particular Attention to Developing and Transition Countries', Social Protection Discussion Paper Series no. 0402, World Bank, Washington
  11. ↑ 11,0 11,1 Governance and Social Development Resource Centre. [Date accessed October 31, 2010] (http://www.gsdrc.org/go/topic-guides/social protection/types-of-social-protection)
  12. ↑ International Labour Organization. [Date accessed October 31, 2010] (http://www.ilo.org/public/english/protection/secsoc/areas/policy/informal.htm)
  13. ↑ Lund, F., 2009, 'Social Protection and the Informal Economy: Linkages and Good Practices for Poverty Reduction and Empowerment', in Organisation for Economic Cooperation and Development (OECD), 'Promoting Pro-Poor Growth: Social Protection', OECD, Paris, pp.69-88
  14. ↑ Ranson, M., 2002, 'Reduction of Catastrophic Health Care Expenditures by a Community-Based Health Insurance Scheme in Gujarat, India: Current Experiences and Challenges', Bulletin of the World Health Organization, vol. 80, no. 8
  15. ↑ Howell, F., 2001, 'Social Assistance - Theoretical Background', in 'Social Protection in the Asia and Pacific', ed. I. Ortiz, Asian Development Bank, Manila, ch. 7
  16. ↑ 16,0 16,1 Asian Development Bank. Social Protection. [Date accessed October 31, 2010] (http://www.adb.org/SocialProtection/default.asp Архивирано на 4 јануари 2018 г.)
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Социјална_заштита&oldid=5176854“