Сорбишер Рундфунк


Сорбишер Рундфунк (долнолужички: Serbski rozgłos, горнолужички: Serbski rozhłós) е програма на лужички јазик на Мителдојчер Рундфунк (МДР) и Рундфунк Берлин-Бранденбург (РББ), од кои и двете се регионален јавен радиодифузер во Германија.[1] Тоа е единственото емитување на јазик на национално малцинство во Германија.[2]
Историја
[уреди | уреди извор]Потекло – 1955 година
[уреди | уреди извор]Во текот на годините 1946/47, Чехословачкото радио во Прага продуцирало разни лужички емисии кои биле иницирани од Лужичкиот национален совет.[3] Чехословачкото радио веќе имало некои снимки од лужичка музика и поезија во своите архиви.[4]
Првата радио програма на лужички јазик продуцирана во Германија се појавила на 14 октомври 1948 година, по барањата на тогашниот лидер на Домовина, Павлов Недо. Програмата траела 15 минути и била достапна на секои две недели на Сендер Дрезден (понекогаш Сендер Лајпциг).[5][6] Од 1953 година, во Сендер Потсдам се следела нередовна програма на долнолужички јазик. Временските термини и каналите постојано се менувале некое време.[3][6]
Повторно на барање на Домовина, на 22 март 1953 година, јавниот радиодифузен комитет на Источна Германија (ГДР) основал студио на лужички јазик, сместено во Герлиц. Иако ова било надвор од современата област на населби на лужичките јазик, било добро опремено. Програмата траела 70 минути неделно во текот на првите години. Директорот на студиото, Клаус Хамо од Краушвиц, бил единствениот лужички новинар во јавната радиодифузија на ГДР.[3][7] Неговиот персонал немал формална обука. Архива на музика или друг влезен материјал не постоела и морала да се создаде.
Програмата на студијата „Герлицер“ првично била исклучиво на горнолужички јазик. Од 1955 година па натаму, имало спорадично внесување на долнолужички јазик. Од 1 април 1956 година, времето на говор на лужички јазик било продолжено на 90 минути неделно, од кои 20 минути се на долнолужички јазик.[3]
Радио ГРД и неговата редакција на лужичките Срби
[уреди | уреди извор]Од 31 декември 1956 година, лужичкото студио при јавниот радиодифузен комитет било распуштено. Нејзините членови биле испратени во лужичките редакции на Радио ГДР 1 и Сендер Котбус. Програма од лужичкото студио Бауцен на горнолужички и онаа на Сендер Котбус на долнолужички се емитувале преку Сендер Хојерсверда/Заисиг. Ова се случило во време на конфликт меѓу лужичко српското малцинство и владата на ГДР.[8]
Религиозните емисии станале достапни тек во есента 1988 година. Тие биле иницирани од директорот на студиото на Бауцен, Хелмут Рихтер (лужички: Helmut Rychtaŕ), кој се префрлил таму од Котбус.[3]
Од 1990 година
[уреди | уреди извор]
По Мирната револуција, радиодифузниот систем на ГДР бил ревидиран. Новосоздадениот регионален радиодифузер ја презел програмата на лужички јазик почнувајќи од 1990 година.
На 1 јануари 1992 година, новите јавни радиодифузери стапиле во функција. Оттогаш, редакцијата на горнолужички јазик припаѓа на МДР, а долнолужичката на ОРБ, која станала дел од РББ.[6][5] Постоењето на содржина на лужички јазик било заштитено со државниот закон и во Бранденбург и во Саксонија.[9]
На 19 април 1992 година, ОРБ за прв пат го емитувал долнолужичкото издание „Љужица“.[10][11] Горнолужичкото издание на МДР Вулдако следелo во 2001 година.[12][13] Од 1996 година, „Сендменхен“ е достапен и на лужички јазик.[14]
Од 6 јануари 2020 година, Сорбише Рундфунк на МДР емитува 27,5 часа неделно (за разлика од 21,5 часа што ги произведувал претходно),[15] додека Брамборске сербске радио емитува 11,5 часа програма неделно.[10]
Радио
[уреди | уреди извор]Програмата на РББ се нарекува Брамборске Сербске Радијо (Лужичко радио на Бранденбург) и се емитува од Котбус на долнолужички јазик. (Може да се пристапи до него онлајн на www.rbb-online.de/radio/sorbisches_programm/sorbisches_programm.html во текот на целиот ден по емитувањето.)[10]
Горнолужичката програма на МДР Сербски Рожлос (Лужичко емитување ) се продуцира во Бауцен (достапна е само преку интернет преку пренос во живо на www.mdr.de/serbski-program/rundfunk).
Распоред на емитување
[уреди | уреди извор]Програмата на лужички јазик не се емитува во текот на целиот ден, туку само во неколку часа од денот. Во остатокот од времето, на тие канали се достапни и некои други програми на германски јазик. Временските термини се:
- Од понеделник до петок од 5 до 9 часот наутро – издание за појадок на МДР
- Од понеделник до петок од 12 до 13 часот – РББ програма
- Понеделник: Лужица тогаш и денес
- Вторник: Музика – задоволство е да се слушне
- Среда: Тековното пладневно издание
- Четврток: Лужички впечатоци
- Петок: Музика и услуга
- Од понеделник до петок од 19 до 20 часот – РББ програма
- Прв четврток во месецот: околу 12:10 часот, триесет минути младинско издание Бубак[11]
- Понеделник од 20 до 22 часот – Младинско издание Радио Саткула од МДР[16]
- Сабота од 6 до 10 часот – утринско издание на МДР
- Недела и на државни празници од 11:00 до 14:30 часот – семејна програма на МДР
- Недела и државни празници од 12:30 до 14:00 часот – семејна програма на RBB
ТВ програма
[уреди | уреди извор]МДР и РББ емитуваат телевизиска програма на лужички јазик преку сателитите СЕС Астра. Затоа, достапен е речиси насекаде во Европа.
Првата сабота во месецот, МДР ја емитува емисијата Вуладко од 11:45 до 12:15 часот во саксонската програма (во Тирингија и Саксонија-Анхалт, во тој термин ќе се емитува различна емисија).[17] Ќе се повтори следниот вторник во 5:50 часот наутро и на РББ втората сабота во месецот од 13:30 до 14:00 часот. РББ ја емитува својата лужичка ТВ емисија „Љужица“ секоја трета сабота во месецот од 14:00 до 14:30 часот. Се повторува следниот вторник во текот на ноќта, а во МДР (саксонска програма) четвртата сабота во месецот во 12:20 часот.
Критика
[уреди | уреди извор]Честа точка на критика е дека поради важноста на лужичкиот јазик и култура во медиумите за опстанокот на јазикот, обемот на емитување треба многу да се зголеми.[11][18] Освен изданието за појадок, програмата на лужички јазик се емитува кога обично нема многу гледаност.
Покрај тоа, понудената програма е далеку од целосна. Видот на информации што се даваат се претежно локални или културни вести.[18][19] За да бидете во тек со националните или меѓународните прашања, мора да се користат медиуми на друг јазик.[16] Дополнително, при пристапување до Сорбишер Рундфунк онлајн, познавањето на германскиот јазик е од суштинско значење, бидејќи интерфејсот на платформата за стриминг е само германски. Ова значи дека говорниците на лужички јазик сè уште мора да го користат германскиот јазик дури и кога ги користат своите радиодифузери и мора да ги користат другите медиуми на германски јазик.
Постојат поплаки дека програмата на горнолужички јазик е поразновидна и поквалитетна од онаа на долнолужички јазик. Се смета дека и двете програми имаат недостиг од забава.[18][19] Иако постојат радио емисии наменети за помлада публика, се вели дека се безживотни и не ги задоволуваат потребите на тинејџерите.[19] Квалитетот и дизајнот на програмата го оценуваат новинари кои зборуваат германски јазик, кои го сочинуваат огромното мнозинство од вработените во МДР/РББ. Затоа, тешко е лужичкиот Рундфунк да развие уникатен лужички стил/програми.[12][19] Дополнително, бидејќи МДР/РББ му обезбедуваат на Сорбишер Рундфунк одредени термини посветени на одредени програми или теми, на новинарите од Лужички Срби им е тешко да се привлечат за публиката или да воведат иновации во своите емисии.[12] Детската програма што се емитува на Сорбишер Рундфунк е синхронизирана верзија на „Сандменхен“. Ова се зема како пример за недостаток на програма вкоренета во лужичката култура, бидејќи не е заснована на лужичката митологија или традиција.[20]
Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ Nationale Minderheiten, Minderheitensprachen und die Regionalsprache Niederdeutsch in Deutschlan (PDF) (германски) (4. изд.), Berlin: Bundesministerium für Inneres, Bau und Sicherheit, November 2020, стр. 64, Архивирано од изворникот (PDF) на 2024-05-25, Посетено на 29 November 2022
- ↑ Gudauskytė, Vigilija (2006). „National Minorities and Immigrants in the Federal Republic of Germany“. Regioninės studijos (англиски). Kaunas: Vytauto Didžiojo Universitetas (1): 21–34. Посетено на 24 December 2022.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 . Bautzen. Отсутно или празно
|title=
(help);|access-date=
бара|url=
(help) - ↑ Velek, Viktor (2008). „Historické nahrávky lužickosrbské řeči a hudby z let 1907–1938“ [Historical Recordings of the Sorbian Language and Music from the Years 1907–1938]. Lětopis (чешки). Bautzen: Serbski Institut. 55 (2): 17–41. Посетено на 23 December 2022.
- ↑ 5,0 5,1 Gerdesowa, Monika (2003). „50 lět Serbski rozhłós - hłosy ze Serbow do Serbow“. Rozhlad (горнолужички). Bautzen: Domowina Verlag. 53 (3): 81–82.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Hemminga, Piet (2000). „Het Sorbisch in Duitsland“. Het beleid inzake unieke regionale talen : een onderzoek naar het beleid en de beleidsvorming met betrekking tot een drietal unieke regionale talen: het Fries in Nederland en het Noordfries en Sorbisch in Duitsland (холандски). Leeuwarden: Fryske Akademy. стр. 299–382. ISBN 9789061719014.
- ↑ Lil, Wolfgang (27 April 2018). „Sorbischer Rundfunk Studio Görlitz Heinzelstraße“. www.radiomuseum.org (германски). Посетено на 29 November 2022.
- ↑ Carbonneau, Jean-Rémi (2022). „"Institutionelle Vollständigkeit" als Dimension kultureller Sicherheit: Das Beispiel der Lausitzer Sorben“ ["Institutional Completeness" as a Dimension of Cultural Security: The Example of the Lusatian Sorbs]. Lětopis (германски). Bautzen: Serbski institut. 69 (1): 21–53. ISSN 0943-2787.
- ↑ Foy, Todd; Thiele, Carmen (1996). „The legal status of the Sorbian minority in the Federal Republic of Germany“. International Journal on Minority and Group Rights. Brill. 4 (1): 41–77. ISSN 1385-4879. JSTOR 24674577.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 Stensel, Marion. „rbb-Sorbisches/Wendisches Programm & Łužyca“ (германски). Cottbus City. Архивирано од изворникот на 2022-11-29. Посетено на 29 November 2022.
- ↑ 11,0 11,1 11,2 Budde, Vanja (9 November 2017). „Minderheiten in den Medien - Der Rundfunk als Retter der sorbischen Sprache?“ [Minorities in the media - Broadcasting as savior for the Sorbian language] (германски). Deutschlandfunk. Посетено на 29 November 2022.
- ↑ 12,0 12,1 12,2 Hawelleck, Margit (2007). Televisual performances in the realm of ethnic minority media: A stratoanalysis of Lusatian Sorbian programming in German public service broadcasting. Ohio University. Посетено на 23 December 2022.
- ↑ „Sorbische MDR-Sendung "Wuhladko" feiert Jubiläum“ [Sorbian MDR show "Wuhladko" celebrates its jubilee]. Sächsiches Zeitung (германски). Dresden: DDV Mediengruppe. 1 November 2021. Посетено на 29 November 2022.
- ↑ Altmann, Josi (22 January 2021). „Sorbisch lernen mit dem Sandmännchen“. Sorbisch? Na klar. (германски). Staatsministerium für Wissenschaft, Kultur und Tourismus - Freistaat Sachsen. Посетено на 24 December 2022.
- ↑ „Ab 2020 mehr Sendezeit für MDR SAKSKA - SERBSKI ROZHŁÓS“. www.minderheitensekretariat.de (германски). Minderheitensekretariat der vier autochthonen nationalen Minderheiten und Volksgruppen. 7 July 2019. Архивирано од изворникот на 2022-12-24. Посетено на 23 December 2022.
- ↑ 16,0 16,1 Dołowy-Rybińska, Nicole (2013). „Media europejskich mniejszości językowych: stan, wyzwania, zagrożenia“ [The media of European linguistic minorities: state, challenges and threats] (PDF). Kultura i Społeczeństwo (полски). Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN. 57 (3): 27–44. doi:10.2478/kultura-2013-0021. ISSN 0023-5172. Посетено на 23 December 2022.
- ↑ Miriam, Schönbach (6 May 2022). „Sorbisches TV-Magazin mit neuem Chef“. Sächsische Zeitung (германски). Dresden: DDV Mediengruppe. Посетено на 29 November 2022.
- ↑ 18,0 18,1 18,2 Vogt, Matthias Theodor (December 2012). „Empfehlungen zur Stärkung der sorbischen Minderheit“. Europäisches Journal für Minderheitenfragen (германски). Österreich Verlag. 5 (4): 211–429. doi:10.1007/s12241-012-0056-0. ISSN 1865-1089.
- ↑ 19,0 19,1 19,2 19,3 Dołowy-Rybińska, Nicole (2014). „Upper Sorbs and the Use of Minority Language Online: Some Advantages for the Upper Sorbian Language and Community“. Slavia - časopis pro slovanskou filologii (2): 127–143.
- ↑ „Kulturelle Hegemonie: Warum die Sorbische Kultur im Öffentlich-Rechtlichen Rundfunk kaum eine Rolle spielt“. Lausitzer Allgemeine Zeitung (германски). Montevideo. 6 September 2021. Посетено на 24 December 2022.