Сончарка (печурка)
Сончарка или срндач ( латински: Macrolepiota procera) - вид на габа од семејството на шампињони. Јадлива.
Народни имиња[уреди | уреди извор]
- Сончарка
- Срндач
- Срндаќ
На други јазици:
- Името на многу јазици е поврзано со формата во облик на чадор на оваа печурка (англиски: Parasol mushroom Чадор за сонце италијански: Ombrellone, Parasole Омбрелоне, чадор ).
- Во Италија, младите печурки со неотворена капа се нарекуваат „стапчиња за тапан“ (италијански: mazza di tamburo).
Опис[уреди | уреди извор]
Плодните тела се во облик на капа, централни, тие растат многу големи.
Шапката е со пречник од 20-35 cм, првично сферична, потоа се отвора од широко конусно, конвексно до форма на чадор, рабовите може да останат малку закривени. Во центарот, често е јасно видлива темно заоблена туберкула. Кожата е радијално влакнеста, кафеаво-сива, покриена со лесно одвоени темно кафеави аголни лушпи.
Месото на шапката е лабаво-месесто, подоцна погусто, бело или светло, не се менува при притискање и на сечење. Мирисот е слаб, на печурки, вкусот е пријатен на орев. Како што созрева, маргината се откинува, оставајќи месест, подвижен прстен околу дршката.
Дршка 10-30 (до 40) cм, 1-2 (до 4) cм дебелина, цилиндрична, шуплива, со тврди влакна, со сферично задебелување во основата, лесно се одвојува од капачето. Површината на стеблото на младите печурки е монотоно кафена, подоцна светло-кафеава, покриена со темни крлушки, често распоредени во прстени, од кои стеблото изгледа напречно или слично на змиска кожа.
Ливчињата се широки до 2 cм, стеснети кон стеблото, лесно се одвојуваат од капачето, слободни, бели, густи, со возраста стануваат кремови или бежови, формирајќи тенок рскавичен колариум во близина на стеблото.
Прстенот на дршката е мембранозен, широк, бел одозгора, кафеав долу, со чаталест раб, лесно се движи по стеблото. Вулвата е отсутна.
Отпечатокот на спори е бел. Има пријатен мирис на орев. Кога ќе се исече, белото месо може да добие бледо розова боја..
Микроскопски знаци[уреди | уреди извор]
Спорите (15-20) × (10-13) µm, елипсоидни, мазни, псевдоамилоидни, метахроматски, имаат пора на 'ртење, содржината флуоресцира.
Листовите исправни, се цилиндрични тенкоѕидни хифи со пречник од 7-15 микрони, безбојни, со токи.
Хифите на скалите на шапката се со големина 150-400 × 8-10 µm, мазни, со различни форми: филиформни, прстенести или ланцетни, обично искривени и ретко се протегаат вертикално од капачето. Хифите на лушпите надршката се слични по структура, но обично се собираат во снопови.
Базидиумот со четири спори, тенкоѕидни, во форма на палка, 35–45 × 14–16 μm, стеригмата долга 4,5–6 μm.
Хеилоцистидиите се тенкоѕидни, безбојни, со различни форми, 30-55 × 12-20 µm; има и каулоцистиди.
Хемиски реакции во боја[уреди | уреди извор]
Реакциите на ливчињата со α-нафтол и пулпата со анилин се негативни; пулпата со фенол и феноланилин станува кафеава, со гвајакол дава синкаво-зелена боја; реакцијата со сулфанилин е негативна.
Екологија и распространетост[уреди | уреди извор]
Сапротроф, расте на песочни почви во светли шуми во полјани и рабови, чистини и чистинки; пронајдени се и на отворени тревни места, во паркови, полиња, овоштарници.
Широко распространета во северната умерена зона . Ја има насекаде во Европа, во Азија - Турција, Иран, Закавказ, Индија, Средна Азија ( Киргистан ), Кина, Монголија, Сибир, Далечниот Исток, Јапонија, во Северна Америка - насекаде, во Јужна Америка - Чиле, во Австралија, Африка ( Алжир, Мароко, Кенија, Заир ), како и на островите - Куба, Соломоновите Острови, Мадагаскар, Шри Ланка.
Плодовите поединечно или во мали групи, може да формираат редови и „ вилински кругови “.
Сезона јуни - ноември.
Слични видови[уреди | уреди извор]
Јадење :
- Елегантната сончарка габа (Macrolepiota gracilenta) и сличните видови се многу помали.
- Chlorophyllum rhacodes е помала сончарка габа со „бушава“ површина на капачето и црвеникаво месо.
Отровни:
- Chlorophyllum molybdites се наоѓа во Северна Америка, и е помал, неговото месо кога ќе се притисне станува црвено-кафеаво, а спорите во прав се маслинесто-зелени.
- Chlorophyllum brunneum е помала со црвеникаво месо.
Нутрициони квалитети[уреди | уреди извор]
Јадливи габи, сметајте ги за едни од најдобрите. Младите шапки може да се печат на скара или да се печет, понекогаш сировиот чадор се користи во салати и сендвичи. Обично тврдите нозе, по правило, се сушат и се мелат во прав, што е зачин со изразен вкус и мирис на печурки. Сушените нозе не можат да се мелат, туку да се варат цели во супи. За кисела зелка може да се користат постари печурки со цврсто месо. Пред готвење, печурката мора да се исчисти од тврдите лушпи. Категория:Википедия:Статьи, требующие конкретизации
Галерија[уреди | уреди извор]
Литература[уреди | уреди извор]
- Вассер С. П. Флора грибов Украины. Агариковые грибы / отв. ред. И. А. Дудка. — К.: «Наукова думка», 1980. — С. 293—295, 52.
- Грибы: Справочник / Пер. с итал. Ф. Двин. — М.: «Астрель», «АСТ», 2001. — С. 66. — ISBN 5-17-009961-4.
- Лессо Т. Грибы, определитель / пер. с англ. Л. В. Гарибовой, С. Н. Лекомцевой. — М.: «Астрель», «АСТ», 2003. — С. 165. — ISBN 5-17-020333-0.
- Справочник-определитель: Грибы / отв. за выпуск Ю. Г. Хацкевич. — Мн.: Харвест, 2002. — С. 260. — 480 с. — 7000 экз. — ISBN 985-13-0913-3.