Ситула од Ваче

Вачката ситула (словенечки: situla z Vač, исто така vaška situla) е украсен ритуален бронзен сад од Раното железно време (ситула), пронајден во втората половина на 19-тиот век на археолошкото наоѓалиште Халштат во Ваче, во централна Словенија. Таа се смета за еден од најквалитетните вакви садови генерално и е меѓу највредните археолошки артефакти на земјата. Датирана од 5-тиот век п.н.е., се смета за еден од најстарите ситулски предмети на северните Илири пронајдени во Источната Халштатска зона. Садот има три реда релјефи кои го прикажуваат обичниот живот на владеачката класа и истовремено го одразуваат религиското разбирање на светот во тоа време. Се наоѓа во Националниот музеј на Словенија.

Откритие

Била откриена од земјоделецот Јанез Грилц на почетокот на 1882 година (според усната традиција на 17 јануари, но најверојатно во март таа година). Ситулата се наоѓала на длабочина од 1,5 метри. Во истата година, откако директорот на Покраинскиот музеј на Крањска, Карел Дежман, бил информиран за наодот, ја купил музејски агент за 18 флорини и 20 круцери. Подоцна, музејот ја проценил нејзината вредност на околу 6.000 флорини.

Артефакт

Ситулата е висока 23,8 сантиметри и е изработена од три одделни парчиња бронзени листови, соединети со бронзени заковки. Држачот е направен од дебела виткана жица и има краеви во облик на стилизиран глава на патка. Таа е изработена во тореутска техника и можеби била користена како ритуален сад за држење на света вода. Нејзиниот волумен е проценет на 2 литри.

Фризи

Ситулата е украсена со три хоризонтално паралелни редови на баз релјеф, кои прикажуваат војници, ритуални борби и животни користејќи мали фигури. Горниот ред прикажува свечена процесија на војници пеш, на коњи и на два бојни вагона. Средниот ред прикажува главниот настан: прво жртва на житарици, а потоа прослава, со четворица достоинственици кои седеа на своите престоли и секој од нив прима подароци од други луѓе. Следи сцена која прикажува ритуално рапсување за трофеј (котел шлем со долг гребен). Долниот ред прикажува осум животни во ред: првото е лав со волчи опаш, кој ја јаде животинска нога, по него следат три срни и четири диви кози. Горните два реда формираат континуум, сличен на еп. Релјефите на садот покажуваат влијание на етрусканската уметност.

Наследство

Малите фигури земени од оваа ситела се користат како позадински графики во словенечкиот пасош и се прикажани увеќани пет пати на бронзена реплика која стои на почетокот на локалната археолошка патека во Ваце, чиј тури ги води семејна театарска група од Ваце. Други важни споменици на археолошката патека се гробиштата од железната доба во Ронкарските клисури (словенечки: Ронкареве драге) и на локациите Пебер, Над Лазом и Драге, со поранешна терасна населба на локациите Сподња Крона и Згорња Крона.