Руско освојување на Сибир
Руското освојување на Сибир било постепено проширување на Руската империја на исток преку Урал, почнувајќи од походот на Јермак Тимофеевич (1581 година) и освојувањето на Сибирскиот канат во 1598 година па се до освојувањата на крајот на 17 век. [1]
Домородци на Сибир
[уреди | уреди извор]Јужниот дел на Сибир (околу реките Ангара, Лена и Уда ) бил населен уште во палеолитот. Првите познати домородци на Сибир биле племињата Киргизи, Јакути и Бурјати. Од 3 век п.н.е племињата од јужен Сибир се бавеле со номадско сточарство и постепено преминале од матријархат во патријархат, додека овој процес на север, во тундрите и тајгите, се развил многу подоцна. Од 2 век п.н.е. до 1 век од нашата ера Јужен Сибир бил управуван од Хуните. Во 1 век, биле формирани сојузи на источноазиски монголски племиња, кои под притисок на Хуните, се преселиле кон Западен Сибир и Казахстан, репресирајќи ги европеидите или асимилирајќи ги. Првите државни формации се појавиле во областа Алтај во 6-8 век како Туркискиот канат (Сините Турци), а од Алтај до Манџурија Ујгурскиот канат, кој во 9 век го освојуваат Киргизите. [1]
Во 13 век, поголемиот дел од јужен Сибир бил освоен од Монголите и вклучен во Златната орда. По нејзиното распаѓање на територијата на Западен Сибир (помеѓу реките Тобол, Тура, Иртиш и Об) се формирал на крајот на 15 век од сибирските Татари, племиња Вогулич (Манси) и Остијаци (Ханти) Сибирскиот канат. [1]
Руски освојувања и колонизација
[уреди | уреди извор]Руското проширување во Сибир започнало веќе во 11-13 век, во форма на воено-трговски експедиции, прво на Новгородските болјари, потоа на Московското кнежевство, а поинтензивно продолжило по анексијата на Казанскиот канат (1552 година). [1]
16-17. век
[уреди | уреди извор]Сибирскиот канат првпат паднал под влијание на Русија во 1581 година, со кампањата на Јермак Тимофеевич против сибирските племиња. Тогаш почнале да никнуваат првите руски населби во Сибир, прво како утврдувања, а потоа како села. Навлегувањето на руската армија во 1598 година во западен Сибир, канатот конечно бил припоен од Русија и продолжило населувањето на руското население, носејќи со себе христијанство и посовремени методи на земјоделство. Проширувањето на руските поседи кон исток достигнало околу 1640 година до реките Колима и Амур. Тогаш во Сибир биле основани неколку руски градови: Тјумен (1585), Тоболск (1587), Верхотурје (1598), Томск (1604), Краснојарск (1628), Јакутск (1632). Според податоците од 1678 година, во тоа време во Сибир живееле 10.289 селски и кметски семејства. [1]
18. век
[уреди | уреди извор]Бројот на руското население стално се зголемувал со доселување и во средина на 18 век Русите во Сибир станале побројни од староседелците (кои 1911 година ги имало околу 900.000), затоа што областите погодни за земјоделство и индустрија биле населени исклучиво со руско население. На преминот меѓу 18 и 19 век руската власт се протегала се до областа на Чукотскиот полуостров, острвите на Северноледениот и Тихиот океан и горните текови на реката Об, Иртиш и Енисеј. За одбрана на јужните граници на Сибир биле населени сибирските козаци.[1]
19. век
[уреди | уреди извор]Во 19 век бил припоен Сахалин, а во 1858 година регионот на Амур и Усурската област. Поради суровите услови за живот, Сибир им служел на руските власти како место за прогонство на криминалци и политички противници. Населувањето на Сибир се зголемило по укинувањето на крепосништвото во Русија во 1861 година. Од 1858 до 1897 година бројот на жители се зголемил од 2,3 на 5 милиони, што дополнително се зголемило со изградбата на транссибирската железница (1891-1905). [1]
Идеологија
[уреди | уреди извор]Основното идеолошко оправдување за руската експанзија во Сибир произлегла од толкувањето дека правното инкорпорирање на Сибирскиот хан во Руската империја ѝ дал на Русија правен суверенитет врз целата територија што се протегала од планините Урал до Тихиот Океан на исток. Вистинските граници на Сибир станале многу нејасно дефинирани и отворени за толкување; ефективно, руската доминација над одредена земја завршувала само тогаш кога руските претензии за земјата се судриле со тврдењата на централизираните држави способни да се спротивстават на руската експанзија и доследно да го наметнуваат сопствениот суверенитет над одредена територија, како што се Кина и Монголија. Друг идеолошки столб што го оправдувал рускиот колонијализам било ширење на источното православно христијанство, иако овој изговор најмногу доаѓал од самите истражувачи и доселеници како ад хок оправдување, а не како што го претставува самата Руска православна црква. [2]
Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Гажевић, Никола (1974). Војна енциклопедија (књига 8). Београд: Војноиздавачки завод. стр. 552–553.
- ↑ Akimov, Yury (9 August 2021). „Political Claims, an Extensible Name, and a Divine Mission: Ideology of Russian Expansion in Siberia“. Journal of Early Modern History. 25 (4): 277–299. doi:10.1163/15700658-bja10017. Посетено на 3 November 2022.