Прејди на содржината

Румелиски Пашалак

Од Википедија — слободната енциклопедија
Не треба да се поистоветува со Румелија.
Румелиски Пашалак
Eyalet-i Rumeli
Пашалак на Османлиската Империја
↓ 1365–1867 ↓
Местоположба на Румелиски Пашалак
Местоположба на Румелиски Пашалак
Румелискиот Пашалак во 1609 година.
Главен град Одрин (1362–1530)
Софија (1530–1836)
Битола (1836–1867)
Историја
 -  Основана 1365
 -  Укината 1867
Површина
 -  1844[1] 124.630 км2
Население
 -  1844[1] 2.700.000 жит.
Претходи		 Следи
Римска Империја
Морејско Деспотство
Второ Бугарско Царство
Српско Деспотство
Добруџанско Деспотство
Прилепско Кралство
Дејанова Држава
Џеновска Газарија
Кнежество Теодоро
Кралство Босна
Лешка Лига
Венецијанска Албанија 		Островски Пашалак
Кефенски Пашалак
Босански Папалак
Јанински Пашалак
Кнежевство Србија
Солунски Пашалак
Одрински Пашалак
Силистренски Пашалак
Нишки Пашалак
Видински Пашалак
Хабсбуршка Монархија
Битолски Вилает
Денес во Албанија, Босна и Херцеговина, Бугарија, Грција, Косово, Македонија, Романија, Србија, Турција, Црна Гора, Украина, Унгарија, Хрватска

Румелиски Пашалак, или Румелиски Ејалет (отомански турски: ایالت روم ایلی, romanized: Eyālet-i Rūm-ėli),[2] познат како Румелиски Беглербеглук до 1591 година,[3] ― покраина од прво ниво (пашалак/ејалет/беглербеглук) на Отоманската Империја која го опфаќала поголемиот дел од Балканот („Румелија“). Во поголемиот дел од својата историја, тој бил најголемата и најважната покраина на Империјата, опфаќајки клучни градови како Одрин, Јанина, Софија, Пловдив, Битола, Скопје и главното пристаниште Солун. Тој исто така бил меѓу најстарите отомански пашалаци, кој траел повеќе од 500 години со неколку територијални преструктуирања во текот на долгиот тек на неговото постоење.

Главен град бил Одрин, Софија и на крајот Битола. Неговата заведена површина во алманах од 1862 година била 124,630 км2.[4]

Историја

[уреди | уреди извор]

Првично наречен беглербеглук или општо вилает („покраина“) Румелија, дури по 1591 година бил употребен поимот ејалет.[3]

Првиот беглербег на Румелија бил Лала Шахин-паша, кој ја добил титулата од султанот Мурат I како награда за неговото заземање на Одрин во 1360-тите, и му била дадена воена власт над османлиските територии во Европа, со кои тој ефективно управувал како заменик на султанот додека султанот се враќал во Анадолија.[3][5][6] Исто така, Силистренскиот Пашалак бил основан во 1593 година.

Од своето основање, покраината Румелија ја опфаќала целата европска сопственост на Отоманската Империја, вклучувајќи ги и прекудунавските освојувања како Акерман, сè до создавањето на понатамошни пашалаци во 16 век, почнувајќи со Островскиот (1533), Будимскиот (1541) и Босанскиот (1580).[5][6]

Првиот главен град на Румелија веројатно бил Одрин, кој исто така бил, до падот на Константинопол во 1453 година, главен град на Османлиите. По неа некое време следела Софија и повторно Одрин до 1520 година, кога Софија повторно станала седиште на беглербегот.[6] Во тоа време, беглербегот на Румелија бил командант на најважната воена сила во државата во облик на тимарско спахиска коњица, а неговото присуство во главниот град во овој период го направило редовен член на царскиот совет (диван). Од истата причина, моќните големи везири како Махмуд-паша Ангеловиќ или Паргали Ибрахим-паша го држеле беглербеглукот во тандем со власта на големиот везир.[5]

Во 18 век, Битола се појавила како заменско престојувалиште на управникот, а во 1836 година службено станала главен град на пашалакот. Речиси во исто време, танзиматските реформи, насочени кон осовременување на Империјата, ги разделиле новите пашалаци на Скопски, Јанински и Солунски и го намалиле Румелискиот Пашалак на неколку покраини околу Битола. Застарениот пашалак опстанал до 1867 година, кога, како дел од преодот кон поунифицираниот вилаетски систем, неговата територија станала дел од Битолскиот Вилает.[5][7][8]

Источна Румелија станала нова османлиска покраина во 1878 година (формално до 1908 година, но обединета со Кнежеството Бугарија од 1885 година).

Управници

[уреди | уреди извор]

Управникот на Румелискиот Пашалак бил нарекуван „Беглербег на Румелија“ (Румели бејлербеји) или „Валија на Румелија“ (Румели вали).

Управник Владеење Забелешки
Лала Шахин-паша првиот беглербег на Румелија, лалата (туторот) на Мурат I.[9][потребен е подобар извор]
Тимурташ-бег fl. 1385
Сулејман Челебија before 1411 син на Бајазит I[10]
Михаоглу Мехмет-бег 1411
Мустафа-бег 1421[11]
Синан-паша ( син на благородникот Богдан) 1430
Хадим Шехабедин 1439–42[12]
Касим-паша 1443[13]
Омер-бег fl. 1453[14]
Турахан-бег пред 1456
Махмуд-паша пред 1456
Ахмет по 1456[се бара извор]
Хас Мурат-паша ок. 1469–1473
Хадим Сулејман-паша ок. 1475[15]
Давут-паша ок. 1478[16]
Синан-паша ок. 1481[17]
Месих-паша по 1481[18]
Хасан-паша fl. 1514[19]
Ахмет-паша fl. 1521[20]
Ѓузелџе Касим-паша ок. 1527[21]
Ибрахим fl. 1537[22]
Хосров-паша јуни 1538[23]–?
Али-паша fl. 1546[24]
Соколу Мехмет-паша fl. 1551[25]
Шемси Ахмед-паша 1564 – 1569[26]
Доганџи Мехмет-паша [27]
Осман Јеген-паша 1687[28]
Сари Ахмет-паша 1714[29]–1715[30]
Топал Осман-паша 1721–27, 1729–30, 1731[31]
Хаџи Мустафа-паша лето 1797[32]–?
Ахмет Камил Пасазаде Хаки-паша [33]
Али-паша 1793[34]
Али-паша (2. мандат) 1802[35])
Вели-паша (син на Али-паша) 1804[36]
Хуршид-паша fl. 1808[37]
Ќосе Ахмет Зекерија-паша 1836–март 1840
Мехмет Дилавер-паша мај–јули 1840
Јусуф Мухлис-паша Серезли јули 1840–февруари 1842
Јакуб-паша Кара Османзаде
Мустафа Нури-паша, Сиркатиби
Мехмет Саид-паша, Мирза/Татар
Мехмет Зијаедин-паша, Мезарџизаде
Омер-паша, Кизилхисарли
Мехмет Зијаедин-паша, Мезарџизаде
Мехмет-Емин-паша
Асаф-паша
Мехмет Решит-паша, Бошнакзаде
Омер-паша, Кизилхисарли (2. мандат)
Мехмет Хуршид-паша Арнавут
Ахмед Назир-паша
Исмаил-паша, Черкес
Абдулкерим Надир-паша, Чирпанли
Али-паша, Хаџи, Ќутахиали/Гермијаноглу
Хусеин Хусну-паша
Мехмет Тевфик-паша, Ташџизаде

Административни единици

[уреди | уреди извор]

1475 година

[уреди | уреди извор]

Во списокот датиран во 1475 година, се наведени седумнаесет подредени санџак-бегови, кои контролирале помали покраини односно санџаци, кои исто така функционирале како воени команди:[5]  

  1. Константинополски
  2. Галиполски
  3. Одрински
  4. Никополски
  5. Видински
  6. Софиски
  7. Лазарова Земја
  8. Деспотска Земја
  9. Ениџевардарско (под Евренос-бег)
  10. Скопски
  11. Албанска Земја (под Скендербег)
  12. Албанска Земја (под Аријанитите)
  13. Босански
  14. Босна (под Стефан)
  15. Артски, Ламиски и Атински
  16. Морејски
  17. Битолски

1520-ти

[уреди | уреди извор]

Друг список, кој датира од раното владеење на Сулејман Величествениот (владеел 1520–1566), ги наведува санџак-беговите од тој период, по приближен редослед на важност.:[5]

  1. Бег на паша-санџакот (главниот санџак)
  2. Босанки
  3. Морејски
  4. Смедеревски
  5. Видински
  6. Херцеговински
  7. Силистренски
  8. Охридски
  9. Валонски
  10. Скадарски
  11. Јанински
  12. Галиполски
  13. Ќустендилски
  14. Никополски
  15. Софиски
  16. Навпактски
  17. Трикалски
  18. Крушевачки
  19. Вучитрнски
  20. Кефенски
  21. Призренски
  22. Карлелски
  23. Евбејски
  24. Черноменски
  25. Визенски
  26. Зворнички
  27. Лерински
  28. Елбасански
  29. Санџак-бег на „Циганите“)
  30. Митиленски
  31. Карадаг (Црна Гора)
  32. Санџак-бег на „муслиманите од Кирк Килисе“)
  33. Санџак-бег на војнуците

  Тие што биле санџак-бегови на „циганите“, муслиманите од Кирк Килисе, и војнуците, не биле со територија назначени, туку претставувале само санџак-бег назначен да ги контролира овие расфрлани и често номадски групи, и кој дејствувале како командант на воените сили регрутирани меѓу нив. Паша-санџакот во овој период опфаќал широк простор во западна Македонија, вклучувајќи ги градовите Скопје, Прилеп, Битола и Костур.[5]

Сличен список составен околу 1534 година, ги дава истите санџаци, освен отсуството на Софискиот, Леринскиот и Навпактскиот (меѓу покраините пренесени кон новиот Островски Пашалак во 1533 година), и додавањето на Солунскиот.[5]

1538 година

[уреди | уреди извор]

Во 1538 година, биле наведени 29 ливи (санџаци) за време на владеењето на султанот Сулејман I.[38]

  1. Софиски (румелиски паша-санџак)
  2. Евбејски
  3. Крушевачки
  4. Валонски
  5. Босански
  6. Черноменски
  7. Галиполски
  8. Херцеговински
  9. Елбасански
  10. Скадарски
  11. Зворнички
  12. Карлелски
  13. Кефенски
  14. Ќустендилски
  15. Морејски
  16. Никополски
  17. Охридски
  18. Призренски
  19. Родоски
  20. Смедеревски
  21. Силистренски
  22. Трикалски
  23. Видински
  24. Визенки
  25. Вучитрнски
  26. Јанински
  27. Кирккилиски (Лозенградски)
  28. Цигански
  29. Војнучки

1644 година

[уреди | уреди извор]

Понатамошни санџаци биле отстранети со прогресивното создавање на нови пашалаци, и еден службен регистар од околу 1644 година, евидентирал само петнаесет санџаци во Румелискиот Пашалак:[5]

  1. Ќустендилски
  2. Трикалски
  3. Призренски
  4. Јанински
  5. Делвински
  6. Вучитрнски
  7. Скопски
  8. Елбасански
  9. Валонски
  10. Пеќки
  11. Скадарски
  12. Охридски
  13. Крушевачки
  14. Солунски
  15. Војнучки

 

1700/1730 година

[уреди | уреди извор]
Румелискиот Пашалак во 1795 година.

Административната поделба на Румелискиот беглербеглук помеѓу 1700-1730 година била следна:[39]  

  1. Паша-санџак, односно Битолски
  2. Ќустендилски
  3. Трикалски
  4. Јанински
  5. Делвински
  6. Елбасански
  7. Скадарски
  8. Валонски
  9. Охридски
  10. Крушевачки
  11. Солунски
  12. Пеќки
  13. Призренски
  14. Скопски
  15. Вучитрнски
  16. Војнучки
  17. Цигански
  18. Јуручки

Почетокот на 19 век

[уреди | уреди извор]

Санџаците во почетокот на 19 век:[40]  

  1. Битолски
  2. Солунски
  3. Трикалски
  4. Скадарски
  5. Охридски
  6. Валонски
  7. Ќустендилски
  8. Елбасански
  9. Призренски
  10. Пеќки
  11. Скопски
  12. Делвински
  13. Вучитрнски
  14. Кавалски
  15. Крушевачки
  16. Јанински
  17. Смедеревски

Средината на 19 век

[уреди | уреди извор]
Намалениот пашалак во 1850-тите.

Според државниот годишник (салнаме) од 1847 година, намалениот Румелиски Пашалак, со седиште во Битола, ги опфаќал и Скадарскиот, Охридскиот и Костурскиот Санџак. Во 1855 година, според францускиот патеписец Огист Викеснел, пашалакот ги сочинувал Скадарскиот Санџак, со 7 кази (помали административни единици), Охридскиот со 8 кази, Костурскиот со 8 кази и Битолскиот Паша-санџак со 11 кази.[41]

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ 1,0 1,1 The Encyclopædia Britannica, or, Dictionary of arts, sciences ..., Volume 19. 1859. стр. 464.
  2. ↑ „Some Provinces of the Ottoman Empire“. Geonames.de. Посетено на 4 март 2025.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 İnalcık, Halil (1965). „Eyālet“. Во Lewis, B.; Pellat, Ch.; Schacht, J. (уред.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume II: C–G. Leiden: E. J. Brill. стр. 721–724. OCLC 495469475. Занемарен непознатиот параметар |name-list-style= (help)
  4. ↑ The Popular encyclopedia: or, conversations lexicon, Volume 6 при Гугл книги
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 5,8 The Encyclopaedia of Islam, New Edition (12 vols.). Leiden: E. J. Brill. 1960–2005. Занемарен непознатиот параметар |name-list-style= (help)
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Birken, Andreas (1976). Die Provinzen des Osmanischen Reiches. Beihefte zum Tübinger Atlas des Vorderen Orients (германски). 13. Reichert. стр. 50. ISBN 9783920153568.
  7. ↑ Ursinus, M. (1991). „Manāstir“. Во Bosworth, C. E.; van Donzel, E.; Pellat, Ch. (уред.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume VI: Mahk–Mid. Leiden: E. J. Brill. стр. 371–372. ISBN 978-90-04-08112-3. Занемарен непознатиот параметар |name-list-style= (help)
  8. ↑ Birken, Andreas (1976). Die Provinzen des Osmanischen Reiches. Beihefte zum Tübinger Atlas des Vorderen Orients (германски). 13. Reichert. стр. 50, 52. ISBN 9783920153568.
  9. ↑ Smailagic, Nerkez (1990), Leksikon Islama, Sarajevo: Svjetlost, стр. 514, ISBN 978-86-01-01813-6, OCLC 25241734, Sjedište beglerbega Rumelije ...prvi namjesnik, Lala Šahin-paša,...
  10. ↑ Kenneth M. Setton; Harry W. Hazard; Norman P. Zacour (1 јуни 1990). A History of the Crusades: The Impact of the Crusades on Europe. Univ of Wisconsin Press. стр. 699–. ISBN 978-0-299-10744-4.
  11. ↑ Vera P. Mutafchieva (1988). Agrarian relations in the Ottoman Empire in the 15th and 16th centuries. East European Monographs. стр. 10. ISBN 978-0-88033-148-7. Посетено на 4 март 2025.
  12. ↑ Jefferson 2012, стр. 280.
  13. ↑ Babinger 1992, стр. 25.
  14. ↑ Aytaç Özkan (21 декември 2015). Sultan Mehmed the Conqueror Great Eagle. Işık Yayıncılık Ticaret. стр. 43–. ISBN 978-1-59784-397-3.
  15. ↑ Ágoston & Masters 2009, стр. 25.
  16. ↑ Marin Barleti (2012). The Siege of Shkodra: Albania's Courageous Stand Against Ottoman Conquest, 1478. David Hosaflook. стр. 19–. ISBN 978-99956-87-77-9.
  17. ↑ John Freely (1 октомври 2009). The Grand Turk: Sultan Mehmet II-Conqueror of Constantinople and Master of an Empire. The Overlook Press. стр. 159–. ISBN 978-1-59020-449-8.
  18. ↑ Heath W. Lowry (1 февруари 2012). Nature of the Early Ottoman State, The. SUNY Press. стр. 66–. ISBN 978-0-7914-8726-6.
  19. ↑ Fatih Akçe (22 декември 2015). The Conqueror of the East Sultan Selim I. Işık Yayıncılık Ticaret. стр. 48–. ISBN 978-1-68206-504-4.
  20. ↑ Stephen Turnbull (6 јуни 2014). The Ottoman Empire 1326–1699. Bloomsbury Publishing. стр. 41–. ISBN 978-1-4728-1026-7.
  21. ↑ Gülru Necipoğlu; Julia Bailey (2008). Frontiers of Islamic Art and Architecture: Essays in Celebration of Oleg Grabar's Eightieth Birthday; the Aga Khan Program for Islamic Architecture Thirtieth Anniversary Special Volume. BRILL. стр. 98–. ISBN 978-90-04-17327-9.
  22. ↑ Lucette Valensi; Arthur Denner (1 декември 2008). The Birth of the Despot: Venice and the Sublime Porte. Cornell University Press. стр. 19–. ISBN 978-0-8014-7543-6.
  23. ↑ Sir H. A. R. Gibb (1954). The Encyclopaedia of Islam. Brill Archive. стр. 35–. GGKEY:1FSD5PNQ2DE.
  24. ↑ Stephen Ortega (22 април 2016). Negotiating Transcultural Relations in the Early Modern Mediterranean: Ottoman-Venetian Encounters. Taylor & Francis. стр. 121–. ISBN 978-1-317-08919-3.
  25. ↑ Setton 1984, стр. 574.
  26. ↑ Afyoncu, Erhan (2010). „ŞEMSİ AHMED PAŞA“. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (турски). 38. TDV İslâm Araştırmaları Merkezi. стр. 527–529.
  27. ↑ Ágoston & Masters 2009, стр. 153.
  28. ↑ Halil İnalcık; Donald Quataert (1997-04-28). An Economic and Social History of the Ottoman Empire. Cambridge University Press. стр. 419. ISBN 978-0-521-57455-6. Посетено на 4 март 2025.
  29. ↑ Novak, Viktor, уред. (1971). Istoriski časopis, Volumes 18-19. Srpska akademija nauka. Istoriski institut. стр. 312.
  30. ↑ Kenneth Meyer Setton (1991). Venice, Austria, and the Turks in the Seventeenth Century. American Philosophical Society. стр. 430–. ISBN 978-0-87169-192-7.
  31. ↑ . Leiden and New York. Отсутно или празно |title= (help)
  32. ↑ Ćorović 2001
  33. ↑ Robert W. Zens (2004). The Ayanlik and Pasvanoğlu Osman Paşa of Vidin in the age of Ottoman social change, 1791-1815. University of Wisconsin--Madison. стр. 96.
  34. ↑ Charles Jelavich; Barbara Jelavich (1 ноември 1986). The Establishment of the Balkan National States, 1804-1920. University of Washington Press. стр. 18–. ISBN 978-0-295-96413-3.
  35. ↑ Ágoston & Masters 2009, стр. 37.
  36. ↑ Michalis N. Michael; Matthias Kappler; Eftihios Gavriel (2009). Archivum Ottomanicum. Mouton. стр. 175. ISBN 9783447057530. Посетено на 4 март 2025.
  37. ↑ Ali Yaycioglu (4 мај 2016). Partners of the Empire: The Crisis of the Ottoman Order in the Age of Revolutions. Stanford University Press. стр. 220–. ISBN 978-0-8047-9612-5.
  38. ↑ Osmanlı Yer Adları I: Rumeli Eyaleti (1514-1550). Ankara: Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı. 2013. стр. 17–32.
  39. ↑ Orhan Kılıç, XVII. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Devleti'nin Eyalet ve Sancak Teşkilatlanması, Osmanlı, Cilt 6: Teşkilât, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999, ISBN 975-6782-09-9, p. 91. (на турски)
  40. ↑ The Penny cyclopædia of the Society for the Diffusion of Useful ..., Volume 25 при Гугл книги
  41. ↑ Viquesnel, Auguste (1868). Voyage dans la Turquie d'Europe: description physique et géologique de la Thrace (француски). Tome Premier. Paris: Arthus Betrand. стр. 107, 114–115.

Библиографија

[уреди | уреди извор]
1 Седиштето на управната единица било вон Македонија, но административната единица опфаќала делови од Македонија.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Румелиски_Пашалак&oldid=5342312“