Раковички бунт
| Раковички бунт | |
|---|---|
.jpg) Убиства во Раковица од Отон Ивековиќ | |
| Место | Раковица, Хрватска и Славонија, Австроунгарија (денес Хрватска) |
| Датум | 8–11 октомври 1871 |
| Исход | Повлекување на идејата за федерализација на Австроунгарија; Пад на владата на Хохенварт[1] |
Раковички бунт (хрватски: Rakovička buna) — вооружено востание во 1871 година предводено од хрватскиот политичар Евген Кватерник против властите на Австроунгарија, со цел да се воспостави независна хрватска држава во времето кога таа била дел од Австроунгарија. Востанието, именувано по селото Раковица во југо-централна Хрватска каде што започна, траело само четири дена во октомври 1871 година и завршило со пораз за хрватските бунтовници.
Револт[уреди | уреди извор]
Подготовки[уреди | уреди извор]
Евген Кватерник планирал да започне бунт години порано против тогашната Австриска империја од 1859 година. Сепак, тој не успеал да обезбеди сојузници ниту во Италија ниту во Унгарија да учествуваат во каузата.[2]
Кватерник планирал бунт без да извести никого од Партијата на правата, вклучително и нејзиниот лидер Анте Старчевиќ.[2] Идејата на Кватерник била создавање на независна хрватска држава, унија на хрватски воени граници со покраинска Хрватска и нивно отцепување од Австроунгарија. Кватерник планирал бунт неколку месеци претходно, веќе издал печат за нова хрватска држава. Населението на хрватската воена граница не поддржувало обединување со Кралството Хрватска по хрватско-унгарскиот договор, бидејќи Хрватска била под унгарско влијание, додека границите ја поддржуваа владејачката династија (Австрија). Ова ги направи условите за бунт многу потешки отколку што очекувал Кватерник.
Друг лош услов за револуцијата била неговата локација. Селото Раковица и областа Кордун претежно биле населени со православни Срби.[2] Сепак, голем број од локалното православно население го поддржале Кватерник.
Конфликт[уреди | уреди извор]
Кватерник собра бунтовници во селото Брошанац на 7 октомври 1871 година и истиот ден Кватерник ја прогласи хрватската народна влада, а бунтовниците го прогласија за претседател. Наскоро тој добил поддржувачи од селата Раковица, Брошанац, Брезовац, Машвина, Плавша Драга и Горња Мочила.[3] Владата на Кватерник исто така даде изјава каде тој претставувал еднаквост пред законот, општинско самоуправување, укинување на воената администрација на хрватските воени граници и воведување на слободни окрузи.[3] За да дојдат до границата со Босна и Вилает, која била дел од Отоманската империја во тоа време, бунтовниците заклучиле дека треба да го заземат селото Дресник. Ракијаќ напредувал со 300 луѓе во Дрежник, сепак, населението одби да им се придружи, па Ракијаш се вратил во Раковица.[3]
На 9 октомври, Кватерник го предводел нападот на Плачки, во тоа време реагирала австроунгарската армија и го испратила полкот Огулин да се справи со бунтовниците, кои по пристигнувањето видле како бегаат повеќето од 1700 бунтовници на Кватерник. На 10 октомври, бунтот на Кватерник бил разбиен и тој бил погубен на 11 октомври, заедно со Бах, Ракијаќ и еден од браќата Чуиќ (другиот се засолнил во Србија).
Последици[уреди | уреди извор]
Револтот на крајот не успеал. Веднаш по бунтот, на 10 октомври, австриската влада започнала со апсења. На 11 ноември, судот осудил седум учесници на бесење, меѓу кои Петар Угарковиќ, Петар Чуиќ, Марко Милошевиќ, Јанко Чуиќ, Илија Чача, Јозо Стрегар и Петар Тепавац. Бидејќи во тоа точно време немало џелати, осудените лица биле застрелани истиот ден.
На 14 октомври, Лазо Шуиќ, Филип Милановиќ, Петар Дожен, Миладин Чаша биле осудени на смрт. Убедувањето на Младин Чаша било сменето на 18 години затвор.
Во текот на ноќта на 12/13 октомври беа уапсени сите граѓани со презиме Старчевиќ. Меѓу уапсените беше Петар Врдољак, осуден на 12 години во зандана, Рудолф Фабијани, кој подоцна бил ослободен, Фрањо Туркаљ и Милован Миjковиќ, осудени на 14 години во зандана, Максим Чуриќ, осуден на 8 години затвор, Лазо Чаша кој бил осуден на 4 години затвор, Михаел Босниќ, Петар Војновиќ, Михајло Мајноловиќ и Стјепан Шаковиќ кои биле ослободени.
На 16 октомври, Фрањо Рачки го известил Јосип Јурај Штросмајер за еден од плановите на Кватерник, ако бунтот бил успешен. Во писмата пронајдени со труповите на Кватерник и Бах, било наведено дека тие ќе ги елиминираат Иван Мажураниќ (кој бодел пријателска политика со Австрија во тоа време), Матија Мразовиќ, Фрањо Рачки, Ѓуро Црнадак и Никола Крешиќ .
Исто така, пред да започне бунтот, со Австрија управувала владата на Карл Сигмунд фон Хоенварт. Неговата влада планирала да ја федерализира Австроунгарија во три главни дела: австриски, унгарски и јужнословенски (хрватски) делови. Унгарската владејачка елита била против ваквите мерки, имено унгарскиот премиер Ѓула Андраси кој се залагал за хрватската подреденост на Унгарија. Андраси ги претставувал Хрватите како противници на режимот на Франц Јосиф, па затоа тој го користел бунтот на Кватерник како пример, бидејќи Кватерник имал предвид да ја прогласи Хрватска независна од австроунгарското управување. Ова доведе до пад на владата на Хоенварт и напуштање на федерализмот.
Споменик[уреди | уреди извор]
Статуата на Кватерник во Раковица била откриена во 1933 година. По Втората светска војна, била отстранета од комунистичките власти, но подоцна беше вратена. Статуата беше отстранета и оштетена од српските војници за време на војната во Хрватска, а била обновена во 1996 година.[4]
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ Horvat, (1989) p. 201
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Horvat, (1989) p. 199
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Šišić 2009.
- ↑ http://vojnapovijest.vecernji.hr/komunisti-kvaternika-zamijenili-palim-borcima-a-sprski-teroristi-na-njemu-vjezbali-gadanje-974909
Литература[уреди | уреди извор]
- Horvat, Josip. "Graditelj Mažuranić [Градител Мажураниќ]". In Židovec, Zdravko (хрватски). Politička povijest Hrvatske [Political History of Croatia]. 1. Zagreb: ITRO Augustin Cesarec. ISBN 86-393-0151-4.