Прешернов плоштад

Од Википедија — слободната енциклопедија
Поглед кон источната страна на плоштадот (2020). Прешерновиот споменик стои на источната страна на плоштадот. Зградата зад неа е Централната аптека. Пред него има три брези. Лево се гледа предната фасада на Урбанцовата куќа и дел од предната фасада на францисканта црква „Воведение на Прасвета Богороцица“. Улицата помеѓу Централната аптека и Урбанцовата куќа е Трубаровата улица . Десно покрај плоштадот тече Љубљаница.

Прешернов плоштад (словенечки: Prešernov trg) ― средишниот плоштад во Љубљана, главниот град на Словенија. Тој е дел од пешачката зона на стариот град и главно место за состаноци каде што се одржуваат фестивали (како годишниот Љубљански змејски карневал[1]), концерти, спортски, политички настани и протести. Обновен е во 2007 година.[2][3]

Местоположба[уреди | уреди извор]

Лежи пред влезот на средновековниот град, плоштадот е средиште на улици во облик на инка кои одат од него во различни насоки.

На југ, преку Тромостовје, врзан е со Стритаревата улица (Stritarjeva ulica), која води низ симболичната градска порта образувана од зградата Кресија и Филиповата зграда кон Општинската зграда во подножјето на Замоковскиот Рид.

Прешерновиот плоштад гледан од Љубљанскиот замок (2006).

Северозападно е поврзана со Чоповата улицата (Čopova ulica), што води кон Централната пошта и Стоковната куќа Нама. На север, Миклошичевата улица (Miklošičeva cesta) поминува покрај голем број значајни сецесионистички згради почнувајќи од Урбанцевата куќа, кон Железничката станица „Љубљана“. Помеѓу Чоповата улица и Миклошичевата улица стојат Љубљанскоцентарскиот францискански манастир и Францисканската црква „Воведение на Пресвета Богородица“.

На запад, Волфовата улица (Wolfova ulica) води покрај Стоковната куќа „Мајер“, во која моментално се сместени канцеларијата на Bank Austria и кафуле на отворено, кон Конгресниот плоштад (Kongresni trg). На југозапад, Хрибаровиот Насип води возводно од Љубљаница покрај Дворечки плоштад (Dvorni trg) кон Зоисовиот дворец и Свети Јакововиот мост.

На исток, покрај зградата на Централната аптека, живописната Трубарева улица (Trubarjeva ulica) води кон Змејскиот мост. Напоредно со реката Љубљаница, Петковшечкиот Насип води кон црквата „Св. Петар“.[4]

Историја[уреди | уреди извор]

Прешерновиот плоштад во 1856 година.

Прешерновиот плоштадот го добил својот сегашен изглед во 17 век, кога била изградена францисканската црква „Воведение на Пресвета Богородица“ во барокен стил и првпат бил познат како Плоштад „Света Марија“ по црквата.[5] Во 19 век, раскрсницата била сменета во плоштад и поплочена.[6] По Земјотресот во Љубљана во 1895 година, архитектот Макс Фабијани го дизајнирал плоштадот како средиште на четири улици. На местото на средновековните куќи кои биле оштетени од земјотресот, околу неа биле изградени голем број дворци. Помеѓу Волфовата улица и Чоповата улица се наоѓа Хауптмановата куќа, изградена во 1873 година и обновена во 1904 година во сецесионистички стил од архитектот Цирил Метод Кох. Останатите дворци се Фришовата куќа, Зојниговата куќа и Урбанцовата куќа, како и стоковната куќа „Мајер“, изградена триесет години подоцна.[6]

Од 3 септември 2007 година, Прешерновиот плоштад е затворен за моторизиран сообраќај, освен за месниот туристички автобус.

Прешерновиот плоштад е точка на средба на тековните противвладини протести кои започнале во април 2020 година.

Дизајн[уреди | уреди извор]

Во 1980-тите, Едвард Равникар го предложил кружниот дизајн и тротоарот од гранитни блокови, со круг и сјајни линии од македонскиот мермер сивец. Имало и предлог од Равникар да биде поставена фонтана на плоштадот, но не била прифатена од жителите на градот.[5][7] Јадрото на градот е затворено за моторен сообраќај од септември 2007 година (освен за жителите со дозволи), создавајќи пешачка зона околу Прешерновиот плоштад.[8]

Споменици[уреди | уреди извор]

Прешернов споменик[уреди | уреди извор]

На источната страна на плоштадот, бронзена статуа на словенечкиот национален поет Франце Прешерен со муза била поставена[2] пред Централната аптека во 1905 година.[9] Скулптурата, дизајнирана од Иван Зајец, стои на пиедестал дизајниран од архитектот Макс Фабијани.[9] Подоцна, зад Прешерновиот споменик биле засадени три брези, што укажува на енергетското средиште на Љубљана.[10] Тополи биле додадени во 1930-тите до Тромостовје, според планот на архитектот Јоже Плечник.[11] Во јуни 1991 година, Прешерновиот плоштад и Прешерновиот споменик биле прогласени за споменици на културата од национално значење.[12][13] Во октомври 2005 година, Прешерновиот споменик бил обновен.

Макета на Љубљана[уреди | уреди извор]

Во 1991 година, на горниот крај на плоштадот била поставена бронзена макета на Љубљана како подарок од градскиот Институт за урбанистичко планирање.[14] Има облик од 2.2 м на 2.2 м квадратни.[15] Изработен е од голем број стручњаци, а за бреговите околу него, постаментот, местоположбата и координацијата на работата се погрижила архитектката Јадранка Грмек.[14] Во 2009 година, на макетата на Љубљана била додадена бела полукружен брег.[14]

Прикази[уреди | уреди извор]

Прешерновиот плоштад бил прикажан на бројни разгледници, особено на преминот од 19-тиот и 20-тиот век. Некои од нив го прикажуваат на посебни пригоди, како по Земјотресот во Љубљана во 1895 година или на откривањето на Прешерновиот споменик, додека други го прикажуваат како што било во обична пригода.[16]

Од јуни 2008 година, макетата на плоштадот е изложен во Мини-Европа во Брисел на површина од 20 м2.[17]

Галерија[уреди | уреди извор]

Прешерновиот плоштад на утринско сонце (април 2011 година)

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ „Dragon Carnival“. Inyourpocket.com. Посетено на 31 јануари 2023.
  2. ↑ 2,0 2,1 Krečič, Peter (2008). „Ulični prostor“ [Street Space]. Korak: Strokovna Revija O Talnih Oblogah (словенечки) (4): 54–55. ISSN 1580-3880.
  3. ↑ Nina Caf (2008). Turizem kot del revitalizacije mestnega jedra Ljubljana (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 2022-10-09. Посетено на 31 јануари 2023.[мртва врска]
  4. ↑ Habič, Marko (1997). „Petkovškovo nabrežje“ [Petkovšek Embankment]. Prestolnica Ljubljana nekoč in danes [A Pictorial Chronicle of a Capital City]. Geopedia.si. National Publishing House of Slovenia. ISBN 86-341-2007-4.
  5. ↑ 5,0 5,1 Mihelič, Breda (1999). „Prešernov trg v Ljubljani“ [Прешернов плоштад во Љубљана]. Zbornik za umetnostno zgodovino [Collection of Art History Papers] (словенечки и англиски). 35: 94–131.
  6. ↑ 6,0 6,1 „Prešernov trg“ [Прешернов плоштад]. Geopedia.si: Znamenitosti Ljubljane (словенечки). Municipality of Ljubljana; Synergise, d. o. o. Посетено на 31 јануари 2023.
  7. ↑ „Ljubljana, Tromostovje“. WWW.slovenia.info. Slovenian Tourist Board. Посетено на 31 јануари 2023.
  8. ↑ d'Antonio, Simone (29 јануари 2016). „How Ljubljana turned itself into Europe's 'green capital' - Citiscope“. citiscope.org. Архивирано од изворникот на 1 октомври 2017. Посетено на 31 јануари 2023.
  9. ↑ 9,0 9,1 Šavc, Urška. „France Prešeren – slikovno gradivo“ [France Prešeren – Pictorial Material]. Во Šmid Hribar, Mateja; Golež, Gregor; Podjed, Dan; Kladnik, Drago; Erhartič, Bojan; Pavlin, Primož; Ines, Jerele (уред.). Enciklopedija naravne in kulturne dediščine na Slovenskem [Encyclopedia of Natural and Cultural Heritage in Slovenia] (словенечки). Архивирано од изворникот на 19 април 2012. Посетено на 31 јануари 2023.
  10. ↑ „Architect Plečnik's Oeuvres“. Gremo s kolesom...! [Let's Go with Bicycle...!]. City Municipality of Ljubljana; LUZ, d. d. Архивирано од изворникот на 19 јули 2012. Посетено на 31 јануари 2023.
  11. ↑ „Tromostovje“ [Triple Bridge]. Arhitekturni vodnik [Architectural Guide] (словенечки). Zavod Trajekt. Посетено на 31 јануари 2023.
  12. ↑ „385: Ljubljana - Prešernov trg“ [385: Ljubljana – Prešeren Square]. Register nepremične kulturne dediščine [Registry of Immovable Cultural Heritage] (словенечки). Ministrstvo za kulturo Republike Slovenije. Посетено на 31 јануари 2023.
  13. ↑ „8793: Ljubljana - Spomenik Francetu Prešernu“ [385: Ljubljana – A Monument to France Prešeren]. Register nepremične kulturne dediščine [Registry of Immovable Cultural Heritage] (словенечки). Ministrstvo za kulturo Republike Slovenije. Посетено на 31 јануари 2023.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Jagodič, Stane (август 2010). „V bron odlita Ljubljana in njen občudovalec: Nagrajena fotografija Marka Paramentića“ [Ljubljana Cast in Bronze and Her Admirer: The Awarded Photograph by Mark Paramentić] (PDF). Ljubljana: glasilo Mestne občine Ljubljana [Ljubljana: The Bulletin of the City Municipality of Ljubljana] (словенечки). XV (5): 31. ISSN 1318-797X.[мртва врска]
  15. ↑ Krušič, Marjan; Skoberne, Peter; Zupan, Gojko; Gosar, Anton; Jeršič, Matjaž; Mikuž, Janez; Jeklic, Suzana; Kaufman, Marija; Hafner, Aleš (2006). Slovenija, turistični vodnik [Словенија, туристички водич]. Mladinska knjiga. стр. 128. ISBN 86-11-14387-6.
  16. ↑ Tančič, Zmago. Sprehod skozi zgodovino razglednic (Ljubljana in njeni prebivalci) [A Walk through the History of Postcards (Ljubljana and its Residents)] (словенечки). Посетено на 31 јануари 2023.
  17. ↑ „Pomanjšana različica Prešernovega trga odslej tudi v Bruslju“ [A Minimised Version of Prešeren Square Henceforth Also in Brussels]. Dnevnik.si (словенечки). 25 јуни 2008.
Градски четврти
Грбот на Градската општина Љубљана
Населени места

46°03′05″N 14°30′21″E / 46.05139° СГШ; 14.50583° ИГД / 46.05139; 14.50583

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Прешернов_плоштад&oldid=5070149“