Превртен прашалник и извичник

¿ ¡
Превртен прашалник; Превртен извичник
На Уникод	U+00BF ¿ превртен прашалник; U+00A1 ¡ превртен извичник

Превртен прашалник ¿ и превртен извичник ¡ ― интерпункциски знаци кои се користат за започнување прашални и извични реченици или клаузули на шпански и на некои јазици кои имаат културни врски со Шпанија, како што се астуриските и варајските јазици.^[1] Почетните знаци се пресликуваат на крајот од реченицата или клаузулата со „обичен“ прашалник ?, или извичник !.

Превртените ознаки се поддржани од различни стандарди, вклучувајќи ISO-8859-1, Unicode и HTML. Тие може да бидат внесени директно на тастатури дизајнирани за земји во се говири шпански.

Употреба

Превртениот прашалник ¿ се пишува пред првата буква од прашална реченица или клаузула за да покаже дека следи прашање. Тоа е свртен облик на стандардниот симбол „?“ препознаен од говорителите на други јазици напишани со латиница. Нормален прашалник се пишува на крајот од реченицата или клаузулата.

Превртената интерпункција е особено важна на шпанскиот јазик бидејќи синтаксата на јазикот значи дека и изјавите и прашањата или извиците би можеле да имаат ист формулар.^[2] „Дали ви се допаѓа летото? и „Ви се допаѓа летото“. се преведуваат соодветно како „¿Te gusta el verano?“ и „Te gusta el verano.“ (Не секогаш постои разлика помеѓу формулацијата на прашањето да-не и соодветната изјава на шпански.)

Во речениците кои се и изјавувачки и прашални, клаузулата што поставува прашање е изолирана со превртениот прашалник со почетниот симбол, на пример: „Si no puedes ir con ellos, ¿quieres ir con nosotros?“ („Ако не можете да одите со нив, дали би сакале да одите со нас?“), а не „¿Si no puedes ir con ellos, quieres ir con nosotros?“ Ова помага да се препознаат прашањата и извиците во долги реченици.

За разлика од завршните ознаки, кои се печатат по основната линија на текстот, превртените ознаки (¿ и ¡) се спуштаат под линијата.

Историја

Во 1668 година, Џон Вилкинс предложил користење на превртениот извичник „¡“ како симбол на крајот од реченицата за означување на иронија. Тој бил еден од многуте, вклучувајќи го и Десидериус Еразмус, кој сметал дека има потреба од таков интерпункциски знак, но предлогот на Вилкинс, како што бил случај и со другите обиди, не успеал.^[3]^[4]

Превртените ознаки првично биле препорачани од Кралската шпанска академија (Real Academia Española), објавени во второто издание на Правопис на кастиљскиот јазик (Ortografía de la lengua castellana) во 1754 година^[5] препорачувајќи го како симбол што означува почеток на прашање на пишан шпански - на пр. „¿Cuántos años tienes?“ („Колку години имаш?“). Кралската академија, исто така, го нарачала истиот систем со превртени симболи за искази на извичник, користејќи ги симболите „¡“ и „!“.

Овие нови правила полека биле усвоени; има книги од 19 век во кои писателот не користи ниту „¡“ ниту „¿“.^{[се бара извор]}

Присвојување

Некои писатели го испуштаат превртениот прашалник во случај на кратко недвосмислено прашање како што е: „Quién viene?“ („Кој доаѓа?“). Ова е критериумот на галисиски^[6]^[7] и порано на каталонски.^[8] Одредени власти на каталонски јазик, како што е Жоан Сола и Кортаса, инсистираат да се користат прашалниците за отворање и затворање за јасност. Тековниот начин на Иститутот за каталонски студии е да не се користат превртените ознаки.^[9]

Некои писатели на шпански јазик, меѓу кои и нобеловецот Пабло Неруда (1904–1973), одбиваат да го користат превртениот прашалник.^[10]

Вообичаено е на друштвените мрежи да се изостави превртениот прашалник бидејќи заштедува време на пишување. Некои, исто така, го користат симболот за завршување и за почеток и за крај, вака: “?“?. Други може дури да ги користат и почетните и затворачките прашалници, но на крајот од реченицата, давајќи „Por qué dices eso¿?“ или „Por qué dices eso?“. Со оглед на неформалниот амбиент, ова може да биде неважно; сепак, наставниците го гледаат ова како проблем, плашејќи се и тврдејќи дека современите млади студенти несоодветно и неправилно ја прошируваат практиката на академски домашни задачи и есеи.

Мешавини

На шпански е прифатливо да се започне реченицата со воведен превртен извичник („¡“) и да се заврши со прашалник („?“), или обратно, за изјави кои се прашања, но имаат и јасна смисла за извичник или изненадување како: ¡Y tú quién te crees? („¡А кој мислиш дека си?“ ). Вообичаено, се користат четири знаци, секогаш со еден вид во надворешната страна, а другиот во внатрешната страна (вгнездени) (¿¡Y tú quién te crees! ¿¡Y tú quién te crees!, ¡¿Y tú quién te crees? ¡¿Y tú quién te crees?^[11])

Уникод 5.1 исто така вклучува U+2E18 ⸘ inverted interrobang, што е превртена верзија на прашалник-извичник, нестандарден интерпункциски знак што се користи за означување и возбуда и прашање во еден глиф.

Користење на сметач

Кодирање

Обете ¡ и ¿ се сместени во рамките на Заедничкиот уникод блок, и двете се наследени од ISO-8859-1:

U+00A1 ¡ INVERTED EXCLAMATION MARK
U+00BF ¿ INVERTED QUESTION MARK

Знаците се појавуваат и во повеќето проширени ASCII шифрирања.

Во Windows, превртениот прашалник е валиден во името на датотеката или директориумот, додека нормалниот прашалник е резервиран знак што не може да се користи.

Пишување на знакот

¿ и ¡ се достапни на сите тастатурни распореди за шпанскогласните земји. Паметните телефони обично ги нудат овие знаци ако со стискање ги задржите ¿ или ¡ на екранската тастатура. Самопоправањето вообичаено ќе го направи нормално напишаниот знак на почетокот на реченицата, во превртен знак.

На системи со копче AltGr (актуелно или емулирано преку десното копче Alt) и множество за мапирање со проширена (или „меѓународна“) тастатура, до симболите може директно да се пристапи, иако низата варира во зависност од оперативниот систем и местоположбата: на пример на Windows и QWERTY, употреба на копчињата AltGr+1 и AltGr+/; на Chrome OS со UK-Extended, упортреба на AltGr+⇧ Shift+1 и AltGr+⇧ Shift+-.

	¡	¿
Windows	`Alt`+`173` `Alt`+`0161`	`Alt`+`168` `Alt`+`0191`
Microsoft Word	`Ctrl`+`Alt`+`⇧ Shift`+`1`	`Ctrl`+`Alt`+`⇧ Shift`+`/`
Linux	`Compose!!` `Ctrl`+`⇧ Shift`+`uA1`	`Compose??` `Ctrl`+`⇧ Shift`+`uBF`
macOS	`⌥ Option`+`1`	`⌥ Option`+`⇧ Shift`+`/`
HTML	¡ ¡	¿ ¿
LaTeX	!` \textexclamdown	?` \textquestiondown

Поврзано

Шпански правопис

Наводи

↑ De Veyra, Vicente I. (1982). „Ortograpiya han Binisaya“. Kandabao: Essays on Waray language, literature, and culture.
↑ Rosetta Stone Inc. (5 септември 2019). „What's Up With The Upside Down Question Mark?“. rosettastone.com. Посетено на 22 септември 2022.
↑ Houston, Keith (24 септември 2013). Shady Characters: The Secret Life of Punctuation, Symbols, and Other Typographical Marks. W. W. Norton. стр. 214. ISBN 978-0-393-24154-9.
↑ Popova, Maria (27 септември 2013). „Ironic Serif: A Brief History of Typographic Snark and the Failed Crusade for an Irony Mark“. Brain Pickings. Посетено на 22 септември 2022.
↑ „Ediciones de la Ortografía Académica“ [Editions of the Academic Orthography] (PDF). Real Academia Española.
↑ „7. Os signos de interrogación e de admiración“. Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego [Orthographic rules and morphology of the Galician language] (галисиски) (23ª. изд.). Real Academia Galega. 2012. стр. 27. ISBN 978-84-87987-78-6. Посетено на 22 септември 2022. Para facilitar a lectura e evitar ambigüidades pode-rase indicar o inicio destas entoacións cos signos ¿ e ¡, respectivamente.^{[мртва врска]}
↑ „A posición do signo de interrogación (?) e exclamación (!)“ [The position of the question mark (?) and exclamation mark (!)]. Portal das Palabras. 21 октомври 2017. Посетено на 22 септември 2022.
↑ Institut d'Estudis Catalans (1996), „Els signes d'interrogació i d'admiració (Acord de l'11 de juny de 1993)“, Documents de la Secció Filològica, III, стр. 92–94, Архивирано од изворникот на 6 септември 2011
↑ Josep M. Mestres, Joan Coste, Mireira Oliva, Ricard Fité (2009), „Els signes d'entonació inicials“ (PDF), Manual d'estil. La redacció i l'edició de textes. (4. изд.), стр. 197–200CS1-одржување: користи параметар authors (link)^{[мртва врска]}
↑ Pablo Neruda, „Antología Fundamental“. Архивирано од изворникот на 25 април 2012. Посетено на 22 септември 2022. (556 KB), (June 2008). ISBN 978-956-16-0169-7. p. 7 (на шпански)
↑ на Кралската шпанска академија (на шпански)

[1] De Veyra, Vicente I. (1982). „Ortograpiya han Binisaya“. Kandabao: Essays on Waray language, literature, and culture.

[Rosetta-2] Rosetta Stone Inc. (5 септември 2019). „What's Up With The Upside Down Question Mark?“. rosettastone.com. Посетено на 22 септември 2022.

[Houston2013-3] Houston, Keith (24 септември 2013). Shady Characters: The Secret Life of Punctuation, Symbols, and Other Typographical Marks. W. W. Norton. стр. 214. ISBN 978-0-393-24154-9.

[irony_mark-4] Popova, Maria (27 септември 2013). „Ironic Serif: A Brief History of Typographic Snark and the Failed Crusade for an Irony Mark“. Brain Pickings. Посетено на 22 септември 2022.

[5] „Ediciones de la Ortografía Académica“ [Editions of the Academic Orthography] (PDF). Real Academia Española.

[6] „7. Os signos de interrogación e de admiración“. Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego [Orthographic rules and morphology of the Galician language] (галисиски) (23ª. изд.). Real Academia Galega. 2012. стр. 27. ISBN 978-84-87987-78-6. Посетено на 22 септември 2022. Para facilitar a lectura e evitar ambigüidades pode-rase indicar o inicio destas entoacións cos signos ¿ e ¡, respectivamente.^{[мртва врска]}

[7] „A posición do signo de interrogación (?) e exclamación (!)“ [The position of the question mark (?) and exclamation mark (!)]. Portal das Palabras. 21 октомври 2017. Посетено на 22 септември 2022.

[8] Institut d'Estudis Catalans (1996), „Els signes d'interrogació i d'admiració (Acord de l'11 de juny de 1993)“, Documents de la Secció Filològica, III, стр. 92–94, Архивирано од изворникот на 6 септември 2011

[9] Josep M. Mestres, Joan Coste, Mireira Oliva, Ricard Fité (2009), „Els signes d'entonació inicials“ (PDF), Manual d'estil. La redacció i l'edició de textes. (4. изд.), стр. 197–200CS1-одржување: користи параметар authors (link)^{[мртва врска]}

[10] Pablo Neruda, „Antología Fundamental“. Архивирано од изворникот на 25 април 2012. Посетено на 22 септември 2022. (556 KB), (June 2008). ISBN 978-956-16-0169-7. p. 7 (на шпански)

[11] на Кралската шпанска академија (на шпански)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]