Празиквантел
Празиквантел — антихелминтик, лек кој се користи за лекување на инфекции со црви. Активен е против сплескани црви како што се тенија (Cestoda) и метили (Trematoda), вклучувајќи и шистозома. Празиквантелот ги отвора калциумовите канали на контрактилните клетки на надворешната кожа на црвот и доведува до спастична парализа на црвот, негова смрт и исфрлање со столицата во случај на внатрешни паразити (ендопаразити).
Развој на лекот[уреди | уреди извор]
Празиквантелот бил развиен во 1970-тите како дел од истражувачката соработка помеѓу Bayer AG и Merck. Лекот за прв пат излегол на пазарот во 1980 година под името Biltricide.
Синтеза[уреди | уреди извор]
Синтезата се одвива во четири фази и започнува од изохинолин,[1][2], во првиот чекор во присуство на калиум цијанид се одвива N- ацилација со користење на хлорид на циклохексан карбоксилна киселина, соодветно Рејсертовата реакција. Добиеното адитивно соединение потоа се хидрогенизира во присуство на Ранеј-никел за да се преуреди функцијата на циклохексанкарбоксамид. Во третиот чекор, се одвива втора N-ацилација со употреба на хлорид на хлорооцетна киселина. Реакцијата на затворање на прстенот во присуство на триетиламин го дава целното соединение во последниот чекор. Синтетичката низа води до рацематот.
Енантиомерите може да се одвојат од рацематот со континуирана контраструјна хроматографија над целулоза триацетат како хирална стационарна фаза со метанол како мобилна фаза, со последователна повеќестепена кристализација.[3]
Одлики[уреди | уреди извор]
Празиквантел е хирален и содржи еден стереоцентар, така што има два енантиомери. Формите (R) и (S) покажуваат точка на топење од 110,6 °C Енталпијата на соединување е 18,5 kJ mol −1, ентропијата на топење 48,18 kJ mol −1 K −1. Рацематот има точка на топење од 136,2 °C нагоре. За рацематот, соединување енталпија од 25,7 kJ mol −1 и ентропија на топење од 62,89 kJ mol −1 K −1 определено. Фазниот дијаграм покажува еутектичко топење на 101 помеѓу енантиомерот и рацематот °C со енантиомерна содржина од 14 %. Од стаклено зацврстено топење на рацематската конзерва на 90-100 °C втор полиморф со точка на топење помеѓу 133-135 може да се добијат °C.[4]
Комерцијалните препарати го содржат лекот како рацемат. Растворливоста на рацематот на 25 °C се 0,4 во вода g l −1,[5] во метанол 158 g l −1, во етанол 97 g l −1 [5] и во 2-пропанол 54 gl −1. Температурната зависност на растворливоста во метанол е дадена во следната табела:
| Т во °C | 5,4 | 9,2 | 15,6 | 19,1 | 24,3 | 29,2 | 34.7 | 38,3 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| S во g l −1 | 64,2 | 75,1 | 101,7 | 120,5 | 157,5 | 207,9 | 290,5 | 363,6 |
Кристалната структура досега била испитана само од (R)- или (-)- енантиомерот. Овој се кристализира во моноклина кристална решетка и е присутна како полухидрат што произлегува од кристализација од метанол/вода.[6]
Употреба[уреди | уреди извор]
Празиквантелот се администрира орално (т.е. со голтање). Неговиот полуживот во плазмата е еден до два и пол часа, во зависност од функцијата на црниот дроб и бубрезите. Во зависност од видот и локализацијата на паразитот, тој мора да се дава со различно времетраење и дози. За некои тении, доволен е единечен третман со мала доза (10-25 милиграми на килограм телесна тежина). Доколку се засегнати внатрешните органи или централниот нервен систем, потребен е третман до две недели со максимални дози до 50 милиграми по килограм телесна тежина.
Празиквантел се користи и во ветеринарната медицина, вклучително и за отстранување на црви од аквариумски риби.[7][8]
Од 2007 година, празиквантелот се користи специјално за искоренување на шистозомијазата.[9][10] За таа цел, Merck KGaA ќе и обезбедува на Светската здравствена организација (СЗО) преку 25 милиони таблети празиквантел бесплатно секоја година во период од десет години. 27 милиони деца можат да се лекуваат со таблетите,[11] во 2007 година Мерк објави дека ќе обезбеди 200 милиони таблети. Во 2012 година, компанијата вети 250 милиони годишно.[12]
Досега (од 2011 година) нема знаци на развој на отпор (резистенција) кон празиквантел кај видовите Schistosoma S. haematobium, S. mansoni и S. japonicum, кои се опасни за луѓето.
Несакани ефекти[уреди | уреди извор]
Абдоминална болка, мијалгија (мускулна болка), гадење, повраќање, губење на апетит или главоболки се јавуваат повремено до често како израз на ефектите врз човечките калциумови канали. Слабост, вртоглавица, поспаност, замор, како и зголемување на температурата и уртикарија се исто така чести. Ретко менингизам и збркување.
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ Peter Andrews, Herbert Thomas, Rolf Pohlke, Jürgen Seubert (1983). Praziquantel. 3. стр. 147–200. doi:10.1002/med.2610030204.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
- ↑ A. Klemmann, J. Engel, B. Kutscher, D. Reichert: Pharmaceutical Substances. 4. Auflage. Thieme-Verlag, Stuttgart 2000, ISBN 1-58890-031-2.
- ↑ Bee-Gim Lim, Chi-Bun Ching, Reginald B. H. Tan, Siu-Choon Ng (1995). Recovery of (−)-praziquantel from racemic mixtures by continuous chromatography and crystallisation. 50. стр. 2289–2298. doi:10.1016/0009-2509(95)00082-G.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
- ↑ M. Kuhnert–Brandstätter, M. Geiler, I. Wurian: Beitrag zur mikroskopischen Charakterisierung und Identifizierung von Arzneimitteln unter Einbeziehungder UV–Spektroskopie. In: Sci. Pharm. 51, 1983, S. 34–41.
- ↑ 5,0 5,1 J. Seubert, R. Pohlke, F. Loebich. Synthesis and properties of praziquantel, a novel broad spectrum anthelmintic with excellent activity against Schistosomes and Cestodes. 33. стр. 1036–1037. doi:10.1007/BF01945954.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
- ↑ Thorsten Meyer, Harald Sekljic, Stefan Fuchs, Heiko Bothe, Dieter Schollmeyer, Christian Miculka (2009). Taste, A New Incentive to Switch to (R)-Praziquantel in Schistosomiasis Treatment. 3. стр. e357. doi:10.1371/journal.pntd.0000357.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
- ↑ Andrew J. Mitchell, Melissa S. Hobbs (2007). The Acute Toxicity of Praziquantel to Grass Carp and Golden Shiners. 69. стр. 203–206. doi:10.1577/A06-056.1.
- ↑ A. George, P. Sparrow: Toxic Treatments in Aquaculture – (II) Praziquantel and its Impact on Goldfish in Baitproduction. In: J Fish Toxic Biochem. (4), 2005, S. 322–335.
- ↑ ava: Merck Serono will Bilharziose ausrotten. In: Ärzte Zeitung. 30. Januar 2012.
- ↑ eb: Merck KGaA unterstützt Kampf gegen Bilharziose. In: Ärzte Zeitung. 15. Dezember 2011.
- ↑ Merck und WHO beschließen Partnerschaft. In: Ärzte Zeitung. 26. April 2007.
- ↑ Zanzibar: gearing up to eliminate schistosomiasis. Bei: who.int vom 7. März 2012.