Главна страница

Добре дојдовте на Википедија

слободната енциклопедија што може секој да ја уредува
имаме 131.705 статии на македонски јазик

Избрана статија за оваа седмица

Нуклеарна фисија — јадрена реакција или процес на радиоактивно распаѓање, при кој атомско јадро со голема маса се цепи на помали делови (полесни јадра). Притоа честопати се добиваат слободни неутрони и фотони (во вид на гама-зрачење), а истовремено се ослободува голема количина енергија.

Нуклеарната фисија на тешки елементи е откриена на 17 декември 1938 г. од Ото Хан и неговиот помошник Фриц Штрасман, а теоретски ја објаснила Лиза Мајтнер со внукот Ото Роберт Фриш во јануари следната година. Името на овој процес му го дал Фриш според простата делба на клетката. Фисијата е егзотермна реакција при која можат да се ослободат големи количества енергија и како електромагнетно зрачење и како кинетичка енергија на деловите (загревање на материјата). За фисијата да резултира со ослободување енергија, вкупната енергија на сврзување на добиените елементи мора да биде понегативна (повисока) од онаа на почетниот хемиски елемент.

Фисијата е вид јадрена трансмутација поради тоа што добиените хемиски елементи се разликуваат од првобитниот атом. Двете нови јадра имаат мали разлики во големината, со однос меѓу масите 3:2 кај честите фосилни изотопи. Најголемиот дел од јадрените фисии се бинарни (се расцепуваат два наелектризирани дела), но повремено (2-4 пати од 100), се добиваат три нови (позитивно наелектризирани) јадра со тернарна фисија. Големината на најмалото од нив се движи меѓу онаа на протон и јадро на аргон. (Дознајте повеќе...)

архива · наредни избрани статии · критериуми

Слика на денот
Силамска краба (Geosesarma aurantium) во Сабах, Малезија. Голема е само 15 мм.
други избрани слики

Дали сте знаеле…

Занимливости од содржините на Википедија:

... дека Дупјачката таблица пронајдена кај костурското село Дупјак сведочи за писменоста во Македонија пред повеќе од 7000 години?
... дека на светот постојат дури 4.000 сорти на компир?
... дека тесерактот е хиперкоцка која се простира во четири просторни димензии?
... дека соѕвездието Јужен Крст има само четири ѕвезди?
... дека ирскиот композитор Џон Филд е творец на ноктурното, подоцна популаризирано од Шопен?
... дека на најнепристапната точка на Антарктикот стои биста на Ленин?
... дека знамето на Шкотска како симбол го носи Андреиниот крст, на кој се смета дека е распнат Апостол Андреја — заштитник на Шкотска?
... дека Општина Василево се смета за македонската престолнина на празот?
... дека нашата галаксија има 100 - 400 милијарди ѕвезди и барем уште толку планети?
... дека елкарите се црви чии „гранчиња“ се пипки за собирање на планктон?
... дека градот Белград во Албанија е основан во IV век п.н.е. од македонскиот цар Касандар под името Антипатреја во чест на татко му Антипатар?
... дека библискиот цар Соломон имал 700 жени и уште 300 конкубини?
... дека скопската населба Кисела Вода е наречена по чудотворниот извор кој се наоѓал на местото на денешната црквичка „Св. Никита“?
... дека главата на Климент Охридски се чува во манастирот „Св. Јован Претеча“ кај Бер, Егејска Македонија?
... дека Кина на кинески се нарекува Џунг-гуо (中國) со значење „средишна земја“?
... дека пустината Деште Лут во Иран е најврелото место на Земјата, на чија површина се измерени дури 70,7 °C?

архива · предложете факт

На денешен ден…

Денес е 26 ноември 2022 г.

Настани:

1917	Клубовите Монтреал Канадиенс, Монтреал Вандерерс, Отава Сенаторс, Квебек Булдогс и Торонто Аренас ја формирале Националната хокеарска лига (НХЛ).
1918	Собранието во Подгорица прогласило обединување на Црна Гора со Кралството Србија.
1922	Хауард Картер и Лорд Карнарвон го откриле гробот на Тутанкамон, стар преку 3000 години и целосно зачуван.
1942	Втора светска војна: започнало Првото заседание на АВНОЈ во Бихаќ, БиХ.
1986	Во Скопје излезе првиот број на додатокот за литература, идеи и култура на весникот „Нова Македонија“ - „ЛИК“.
1991	Беше пуштен во употреба автопатот Велес - Градско.

Родени:

1827	Елен Г. Вајт — американски христијански водач.
1857	Фердинанд де Сосир — швајцарски лингвист.
1883	Михај Бабич — унгарски поет.
1901	Крсто Хегедушиќ — хрватски сликар.
1909	Ежен Јонеско — романско-француски сценарист и драматург.
1919	Ѓоце Стојчевски - Амбарче — македонски борец и народен херој.
1939	Тина Тарнер — американска пејачка.
1948	Крешимир Ќосиќ — хрватски и југословенски кошаркар.
1964	Френи Шнајдер — швајцарска скијачка.
1968	Андреј Жерновски — македонски политичар.
1969	Вадим Хамутцких — руски одбојкар.
1969	Шон Кемп — американски кошаркар.
1980	Алберт Монтањес — шпански тенисер.
1986	Бауке Молема — холандски велосипедист.
1987	Јоргос Цавелас — грчки фудбалер.
1987	Рикардо Маниеро — италијански фудбалер.
1987	Давид Вејо — поранешен канадски велосипедист.
1988	Артур Вишо — француски велосипедист.
1990	Рита Ора — британска поп-пејачка.
1996	Марк Рока — шпански фудбалер.
1997	Арон Ван-Бисака — англиски фудбалер.
1998	Лука Иванушец — хрватски фудбалер.

Починале:

1504	Изабела I Кастиљска — кралица на Кастиља и Леон.
1605	Хандан султан — валиде султан во Отоманското Царство.
1968	Арнолд Цвајг — германски писател.
1981	Макс Еве — холандски шахист и поранешен претседател на ФИДЕ.
1983	Евгени Савов — судија на Врховниот суд на Македонија.
2018	Стивен Хиленбург — американски автор на стрипови, творец на Сунѓерот Боб.
2018	Бернардо Бертолучи — италијански режисер.

Што е Википедија?

Википедија е енциклопедија напишана преку соработка на многу од нејзините читатели. Таа е посебен вид на мрежно место, наречено вики, што го прави придонесот кон неа брз и лесен.

Сакате да помогнете?
Започнете со нашиот вовед!

Содржина и помош

почетен курс · помош · кратко упатство · превод на статија · вашата прва статија · селска чешма · викисредби · начела и напатствија · категориски индекс · избрана содржина · добри статии · нови статии · потребни статии

Тематски портали

Природни науки
астрономија · биологија · геологија · екологија · информатика · математика ·
логика · медицина · физика · хемија

Општествени науки
археологија · економија · историја · митологија · политика · право · психологија · социологија · филозофија

Географија
Европа · Јужна Америка · Азија · Африка · Северна Америка · Антарктик · Океанија

Технологија и применети науки
индустрија · семрежје · инженерство · земјоделство · општење · образование · транспорт

Уметност и култура
архитектура · мода · јазици · кулинарство · ликовна уметност · книжевност · музика · религија · спорт · драмска уметност · телевизија · филмска уметност

Други области

Селска чешма — централниот форум за дискусија на Википедија, место каде што можете да поставувате прашања и да давате коментари.
Портал на заедницата — проекти, ресурси и активности за сите кои сакаат да се вклучат во проектот.
На други јазици — Википедија е повеќејазичен проект. Освен на македонски, Википедија е достапна и на преку 300 други јазици.

Збратимени проекти

Википедија е проект на Фондацијата Викимедија — непрофитна организација која опфаќа и други проекти:

	Ризница Складиште на слики, снимки и други мултимедијални содржини
	Викивести Вести со права за слободна употреба
	Викиречник Речник и лексикон
	Викицитат Збирка на цитати
	Викикниги Учебници и прирачници со права за слободна употреба
	Викиизвор Библиотека на дела со права за слободна употреба
	Викивидови Именик на видови
	Викиуниверзитет Материјали и активности за учење со права за слободна употреба
	Мета-вики Усогласување на проектот „Викимедија“
	Википодатоци База на слободни знаења
	Википатување Отворен туристички водич

најгоре · превчитај ја страницава · статистики · односи со јавноста · пријавете неправилност · village pump