Главна страница

Добре дојдовте на Википедија

слободната енциклопедија што може секој да ја уредува
имаме 102.153 статии на македонски јазик

Избрана статија за оваа седмица

Шредингерова равенка — парцијална диференцијална равенка во квантната механика која опишува како квантната состојба во квантен систем се менува со текот на времето. Равенката била формулирана во крајот на 1925 и издадена во 1926 година од австрискиот физичар Ервин Шредингер.

Во класичната механика, Вториот Њутнов закон, ( $F = m a$ ), се користи за математички да се предвиди што ќе прави еден систем во секоја точка од времето откако е позната почетната состојба. Во квантната механика, аналогна на Њутновиот закон е Шредингеровата равенка за квантен систем (најчесто кај атоми, молекули и субатомски честички кои можат да бидат слободни, сврзани или локализирани). Оваа равенка не е едноставна алгебарска равенка, туку е линеарна парцијална диференцијална равенка, која го опишува развојот на брановата функција на системот со текот на времето.

Концептот на брановата функција е основен постулат на квантната механика. Иако Шредингеровата равенка често е презентирана како посебен постулат некои автори покажуваат дека некои својства добиени од Шредингеровата равенка може да се откријат од самата симетрија на принципите, како комутативниот закон. Главно, „изводи” од Шредингеровата равенка ја демонстрираат нејзината можност за математичко опишување на дуалноста бран-честичка, но досега нема прифатливи изводи од Шредингеровата равенка од приближни начела.

Во копенхагенското толкување на квантната механика, брановата функција е најцелосен опис што може да се даде на еден физички систем. Решенија на Шредингеровата равенка опишуваат не само молекуларни, атомски или субатомски системи, туку и макроскопски системи, а можно е и целиот универзум. Шредингеровата равенка во најопштата форма е доследна со класичната механика и специјалната релативност, но оригиналната формулација на Шредингер била нерелативистичка. (Дознајте повеќе...)

архива · наредни избрани статии · критериуми

Слика и снимка на денот
Амфитеатарскиот Залив по бура. Полуостров Акамас, Кипар.	Пушти снимка Палавански клунорози (Anthracoceros marchei) во Лузон, Филипини.
други избрани слики	други избрани снимки

Дали сте знаеле…

Занимливости од содржините на Википедија:

... дека ентомологијата е гранка на зоологијата која се занимава со изучување на инсектите?
... дека Плимут на островот Монтсерат е единствениот главен град на светот без жители?
... дека според една теорија, кратовското село Шлегово е наречено по германските рудари доселени од областа Шлеска?
... дека Прусија како политички ентитет престанала да постои дури во 1947 година?
... дека гавранот е песнопојна птица, иако неговото гракање е непријатно за човечките уши?
... дека Лахта-центарот во Санкт Петербург е највисока градба во Европа со 462 м?
... дека и покрај класичниот османлиски изглед, џамијата „Чамлиџа“ во Истанбул е изградена во 2019 година?
... дека руско-германската вселенска опсерваторија „Спектар-РГ“ се очекува да даде слика за 100.000 јата од галаксии?
... дека островот Калата во езерото Калиманци е дел од антички утврден град?
... дека половината сојузни држави на САД носат имиња добиени од домородните американски јазици?
... дека во Ресенско постојат барем 125 познати археолошки наоѓалишта?
... дека UY Штит, најголемата ѕвезда позната на астрономијата, е 3,7 милијарди пати поголема од нашето Сонце?
... дека вештачкото Владовско Езеро недалеку од градот Воден, Егејска Македонија, е дом на преку 250 видови птици?
... дека македонскиот народ во минатото галаксијата Андромеда ја нарекувал Гумно поради големата сличност на обликот?
... дека градот Белград во Албанија е основан во IV век п.н.е. од македонскиот цар Касандар под името Антипатреја во чест на татко му Антипатар?
... дека Аралското Езеро е сведено на поголема бара поради прекумерното користење на водата од реката Аму Дарја за наводнување на памучните полиња?
... дека древномакедонскиот Дервенски папирус најден кај селата Ајватово и Лагиново, Солунско, е најстариот зачуван ракопис во Европа и датира од времето на Филип II Македонски?
... дека стоболката (Spermophilus citellus) е така наречена поради народното верување дека лечи од сто болести?
... дека Јеловјане и Урвич во Горни Полог (Тетовско) се горански села, иако не се во областа Гора?
... дека римскиот пат Вија Егнација е наречен по нејзиниот градител — Гнеј Егнациј, проконзул на Македонија?
... дека историско-географската област Чеч се протега во Пиринска и Егејска Македонија, но дел од нејзиното население живее во Одринско, европска Турција?

aрхива · предложете факт

На денешен ден…

Денес е 15 септември 2019 г.

Настани:

1786	Италијанскиот лекар и природонаучник Лујџи Галвани ја открил струјата, која според неговото име подоцна е наречена - галванска.
1812	Француската армија предводена од Наполеон дошла до Кремљ во Москва.
1821	Дотогашните шпански колонии Костарика, Никарагва, Ел Салвадор, Гватемала и Хондурас прогласиле независност.
1822	Францускиот ориенталист Жан Франсоа Шамполион успеал прв да ги дешифрира хиероглифите на Каменот од Розета најден во египетското место Решид, во 1799 година. Тој утврдил дека хиероглифите не се симболично, туку фонетско писмо. Шамполион е основач на египтологијата.
1830	Отворањето на железничката линија Ливерпул – Манчестер на која е употребена парната локомотива. „Ракета“ е проследена и со првата железничка несреќа со случајна смрт на англискиот државник Вилијам Хускисон.
1835	Бродот „Бигл“ со Чарлс Дарвин пристигнал на островите Галапагос.
1916	Тенкот е за првпат употребен во борбени дејства во Битката на Сома во Франција.
1993	Во Скопје е регистрирана Асоцијацијата на европските студентски структури при Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“.
1995	Во Скопје, пред влезот на канцеларијата за врски на САД е поставен нов амблем чиј натпис гласи „Амбасада на САД“, со што формално мисијата на САД во Македонија го означи подигањето на нивото на дипломатските односи на релацијата Вашингтон - Скопје.
2002	Парламентарни избори во Република Македонија, на кои ќе победи коалицијата За Македонија Заедно предводена од СДСМ и Бранко Црвенковски.

Родени:

1254	Марко Поло — венецијански морепловец.
1878	Јон Драгумис — грчки дипломат и пропагандист.
1890	Агата Кристи — британска писателка.
1894	Жан Реноар — француски филмски режисер.
1908	Мишко Крањец — словенечки писател.
1913	Ристо Кордалов — македонски револуционер.
1919	Николај Хајтов — бугарски писател.
1925	Кирил Лавров — советски и руски филмски глумец.
1928	Кенонбол Адерли — американски џез-музичар.
1937	Роберт Лукас — американски економист, добитник на Нобеловата награда во 1995 година.
1941	Јуриј Норштејн — руски аниматор.
1941	Флоријан Алберт — унгарски фудбалер.
1941	Виктор Зубков — руски премиер.
1942	Бисера Велетанлиќ — југословенска џез-пејачка.
1946	Томи Ли Џонс — американски глумец.
1951	Јохан Нескенс — холандски фудбалер.
1957	Слободан Качар — српски и југословенски боксер.
1959	Драги Митревски — македонски археолог.
1961	Соња Савиќ — српска и југословенска глумица.
1966	Дејан Савичевиќ — црногорски и југословенски фудбалер.
1977	Том Харди — англиски глумец.
1978	Марко Пантелиќ — српски фудбалер.
1978	Ненад Трповски — македонски кајакар.
1985	Мирко Алиловиќ — хрватски ракометар.

Починале:

668	Констанс II Ираклиј — цар на Византија.
885	Адријан III — римски папа.
1852	Артур Велсли Велингтон — Војвода од Велингтон и војсководец од Наполеонските војни.
1896	Димитар Матов — македонски фолклорист.
1936	Александрос Зајмис — премиер на Грција.
1938	Томас Вулф — американски писател.
1945	Антон Веберн - австриски композитор и диригент.
1980	Бил Еванс — американски џез-пијанист и композитор.
1985	Кути Вилијамс — американски блуз и џез-музичар.
1995	Гунар Нордал — шведски фудбалер.

Што е Википедија?

Википедија е енциклопедија напишана преку соработка на многу од нејзините читатели. Таа е посебен вид на мрежно место, наречено вики, што го прави придонесот кон неа брз и лесен.

Сакате да помогнете?
Започнете со нашиот вовед!

Содржина и помош

почетен курс · помош · кратко упатство · превод на статија · вашата прва статија · селска чешма · викисредби · начела и напатствија · категориски индекс · избрана содржина · добри статии · нови статии · потребни статии

Тематски портали

Природни науки
астрономија · биологија · геологија · екологија · информатика · математика ·
логика · медицина · физика · хемија

Општествени науки
археологија · економија · историја · митологија · политика · право · психологија · социологија · филозофија

Географија
Европа · Јужна Америка · Азија · Африка · Северна Америка · Антарктик · Океанија

Технологија и применети науки
индустрија · семрежје · инженерство · земјоделство · општење · образование · транспорт

Уметност и култура
архитектура · мода · јазици · кулинарство · ликовна уметност · книжевност · музика · религија · спорт · драмска уметност · телевизија · филмска уметност

Други области

Селска чешма — Централниот форум за дискусија на Википедија, место каде што можете да поставувате прашања и да давате коментари.
Портал на заедницата — Проекти, ресурси и активности за сите кои сакаат да се вклучат во проектот.
На други јазици — Википедија е повеќејазичен проект - освен на македонски, Википедија е достапна и на 285 други јазици.

Збратимени проекти

Википедија е проект на фондацијата Викимедија — непрофитна организација, која опфаќа и други проекти:

	Ризница Складиште на слики, снимки и други мултимедијални содржини
	Викивести Вести со права за слободна употреба
	Викиречник Речник и лексикон
	Викицитат Збирка на цитати
	Викикниги Учебници и прирачници со права за слободна употреба
	Викиизвор Библиотека на дела со права за слободна употреба
	Викивидови Именик на видови
	Викиуниверзитет Материјали и активности за учење со права за слободна употреба
	Мета-вики Усогласување на проектот „Викимедија“
	Википодатоци База на слободни знаења
	Википатување Отворен туристички водич