Поморишје
Поморишје е историски географски регион на бреговите на реката Муреш, кој во минатото имал значителен број на етничко српско население. Регионот бил претежно поделен меѓу Романија и Унгарија, со мал дел во северна Србија. Денес, српското малцинство е присутно во делови од регионот кои се дел од Романија и Унгарија.
Географија[уреди | уреди извор]
Поморишје нема точно определени географски граници и терминот генерално ги дефинирал областите во близина на реката Муреш. Различните дефиниции би дале различни погледи за тоа колку далеку од Муреш Поморишје може да се протега. Понекогаш, терминот може да се однесува на области на двата брега на Муреш (вклучувајќи ги и северните делови на Банат долж јужниот брег на Муреш и јужните делови на Кришана долж северниот брег на Муреш), додека понекогаш историски може да го дефинира само северниот брег на Според тоа, Муреш, исклучувајќи ги областите што се делови од Банат.
Регионот претежно се наоѓа во сегашната округ Арад во Романија, а помалите делови од него се сместени во округот Тимис во Романија и округот Чонград во Унгарија. Во своето пошироко значење, тој ги вклучувал и Сегед (во округот Чонград во Унгарија) и Нови Кнежевац (во северниот банатски округ во Србија), иако овие области се сметаат за дел од Потисје наместо Поморишје.
Име[уреди | уреди извор]
Името Поморишје на српски значи „земја во близина на реката Муреш“. Слични имиња како Потисје, Подунавље, Посавина итн. се користат во српскиот јазик како ознака за области во близина на реките (Тиса, Дунав и Сава, соодветно).
Денес, поголемиот дел од овој регион не е дом на значително етничко српско население, па затоа името Поморишје ретко се користи; сепак, српската заедница сè уште ги населува и унгарскиот и романскиот дел на Поморишје, како и пошироката област на Поморишје што ја опфаќа општината Нови Кнежевац во Србија (сепак, бидејќи оваа општина моментално не е директно поврзана со реката Муреш, жителите на оваа област генерално се смета за живеење во Потисје — односно во близина на реката Тиса; општината Нови Кнежевац била поврзана со Муреш пред 1919-1920 година, кога биле дефинирани сегашните државни граници). Во унгарскиот дел на Поморишје, релативно големи српски заедници живеат во селата Дешк, Шорег итн.
Историја[уреди | уреди извор]
Историски гледано, населението на Поморишје претежно го сочинувале Романци, Срби и Унгарци. Многубројно српско население во овој регион постоело од 16 век. За време на османлиското владеење (16-17 век), регионот припаѓал на покраината Темешвар.
По Договорот од Карловиц (1699), северниот дел на Поморишје и припаѓал на Хабсбуршката монархија, а помеѓу 1702 и 1751 година бил дел од делот Тиса-Муреш (Потисје-Поморишје) на Хабсбуршката воена граница. Во овој период српското население во регионот сè уште беше значајно. Во 1720 година, населението на Арад, главниот град на регионот, броело 177 романски, 162 српски и 35 унгарски семејства. Други важни градови во Поморишје биле Липова, Мако и Сегед. Отприлика, областа помеѓу Сегед и Арад главно била населена со Срби, додека областа на истокот на Арад главно со Романци. Во 1720 година, населението на Сегед броело 193 куќи, од кои 99 биле српски. Остатокот од Поморишје бил предаден од Османлиите на Австријците по Договорот од Пасаровиц во 1718 година.
Откако бил укинат делот Тиса-Муреш на Воената граница, многу Срби од Поморишје и Потисје ги напуштиле овие региони и емигрирале во Руската Империја (особено во Нова Србија и Славо-Србија) во 1752 година. Главни водачи на оваа миграција биле Јован Албанец и Јован Шевиќ. На нивно место, во регионот се населиле Унгарци, Шваби, Словаци и Романци. Според пописот од 1910 година во Австроунгарија, населението на Поморишје (грубо вклучувајќи ги општините поврзани со реката Муреш, заедно со Сегед и Нови Кнежевац) изнесувало 670.726 луѓе, од кои 33.355 биле етнички Срби. Јужниот дел на Поморишје (вклучувајќи ги општините северен Банат, заедно со Нови Кнежевац) имал население од 245.276 луѓе, од кои 29.175 биле етнички Срби, додека северниот дел (вклучувајќи го и Сегед) имал население од 425.450 луѓе, од кои 180 биле етнички Срби.
Наводи[уреди | уреди извор]
- Потиска и Поморишка Војна Граница (1702-1751), Музеј Војводине, Нови Сад, 2003 г.
- д-р Томислав Богавац, Нестајање Срба, Ниш, 1994 г.
- д-р Алекса Ивиќ, Историја Срба во Војводини, Нови Сад, 1929 г.
- д-р Душан Ј. Поповиќ, Срби во Војводини, knjige 1-3, Нови Сад, 1990 г.