Подунавје
Подунавје е името на деловите на речниот слив на Дунав сместени во Србија (Војводина, Белград и Источна Србија) и Хрватска (Славонија, Срем и Барања). Подунавје се наоѓа на јужниот раб на Панонската Низина. Во своето пошироко значење, српскохрватскиот термин се однесува на просторот околу целиот тек на реката Дунав.[1]
Историја на именување[уреди | уреди извор]
Во првата половина на 18 век, во областа постоела делот Сава -Дунав (Посавина -Подунавје) од воената граница на Хабсбуршка Монархија. Сегментот на Подунавје на Границата опфаќа делови од јужна Бачка и северна Сирмија, вклучувајќи ги градовите Петроварадин, Шид, Бачка Паланка, Бачки Петровац, Нови Сад и Тител.
Помеѓу 1922 и 1929 година, Подунављската област била една од административните единици на Кралството на Србите, Хрватите и Словенците. Вклучувал делови од Шумадија и Банатско, а седиштето било во Смедерево. Помеѓу 1929 и 1941 година, една од покраините на Кралството Југославија била позната како Дунавска Бановина. Покраината се состоела од географските области Срем, Бачка, Банат, Барања, Шумадија и Браничево. Главниот град на Дунавската Бановина бил Нови Сад. Во 1941 година, силите на оската од Втората светска војна ја окупираа покраината. Регионите Бачка и Барања беа приклучени на Унгарија на Миклош Хорти Унгарија додека Сирмија беше приклучена на Независната држава Хрватска. Преостанатата задница Дунавска Бановина (вклучувајќи ги Банат, Шумадија и Браничево) постоела како дел од германската окупирана Србија до крајот на 1941 година со главен град Смедерево. Денес, Смедерево е седиште на Подунавски Округ во Србија.
Помеѓу 1980 и 1989 година, Подунавје било име на една од поранешните седум општини на градот Нови Сад во Србија.
Источна Славонија, Барања и Западна Сирмија (1991–1998), источниот дел на Република Српска Краина, понекогаш Србите ја нарекувале „Подунавска Краина“ или Хрватите „Хрватски Подунавје“.
Градови во Подунавје[уреди | уреди извор]
Список на градови и населени места сместени на реката Дунав во Подунавје.
Градови во Србија:[2]
| Град / град | Статус | Локација | Население (2011) |
|---|---|---|---|
| Апатин | центар на општината | Војводина | 17.352 |
| Бачка Паланка | центар на општината | Војводина | 27.924 |
| Беочин | центар на општината | Војводина | 7.800 |
| Футог | градот | Војводина | 18.269 |
| Ветерник | приградска населба | Војводина | 16.895 |
| Нови Сад | главниот град на Војводина | Војводина | 221.854 |
| Сремска Каменица | градот | Војводина | 11.967 |
| Петроварадин | центар на општината | Војводина | 14.298 |
| Сремски Карловци | центар на општината | Војводина | 8.722 |
| Земун (дел од Белград ) | центар на општината | Белград | 151.811 |
| Белград(вклучувајќи го и Земун ) | главниот град на Србија | Белград | 1.135.502 |
| Панчево | центарот на Јужнобанатски Округ | Војводина | 73.992 |
| Смедерево | центарот на Подунавски Округ | Јужна и Источна Србија | 63.028 |
| Ковин | центар на општината | Војводина | 13.499 |
| Костолац | центар на општината | Јужна и Источна Србија | 9.264 |
| Велико Градиште | центар на општината | Јужна и Источна Србија | 5.868 |
| Кладово | центар на општината | Јужна и Источна Србија | 8.913 |
-
Мост на слобода преку Дунав, Нови Сад -
Ветерник -
Петроварадинска тврдина -
Калемегдан, Белград
Градови во Хрватска:
| Град / град | Статус | Локација | Население (2011) |
|---|---|---|---|
| Бели Манастир[3] | градот | Осиечко-барањска жупанија | 10.068 |
| Вуковар | град, центар на Вуковарско-сремска жупанија | Вуковарско-сремска жупанија | 27.683 |
| Илок | градот | Вуковарско-сремска жупанија | 6.767 |
Општини во Подунавје[уреди | уреди извор]
Список на општински области поврзани со реката Дунав во Подунавје.
Општини во Србија:[2]
Општини во Хрватска:[4]
Подунавје во Србија[уреди | уреди извор]
Географија и демографија[уреди | уреди извор]
Северниот дел на српското Подунавје е претежно рамен, додека јужниот дел е претежно планински. Важни реки во српскиот Подунавје кои се влеваат во Дунав се Тиса, Сава, Тамиш и Голема Морава. Двата најголеми града во Србија, Белград и Нови Сад, се наоѓаат во Подунавје. Подунавје опфаќа делови од неколку традиционални географски региони во Србија. Такви се Бачка, Банат, Сирмија, Шумадија, Браничево и Тимочка Крајина.
Српското Подунавје главно е населено со Срби, додека други помали етнички групи во областа се Словаци, Унгарци, Хрвати, Русини, Романци, Власи, Роми итн. Словаците го сочинуваат мнозинството население во општината Бачки Петровац, која се наоѓа во близина на Дунав, во Бачка. Главна религија во областа е православното христијанство, додека други помали религиозни групи се католичките христијани, протестантските христијани и муслиманите.
Историја[уреди | уреди извор]
Подунавје во Србија е област каде што процветале неколку значајни праисториски култури, особено културата Лепенски Вир, Старчевската култура, Винчанската култура, Костолачката култура, Ватинската култура, Белегишката култура итн. Тоа било, исто така, јадрото на племенската држава Келтски Скордисци, која имаше свој главен град во Сингидунум (денешен Белград). Српскиот Подунавје исто така бил пограничен регион на Римската Империја и во областа има археолошки остатоци од римската цивилизација.
Во периодот на миграција и средниот век, регионот бил дел од Византија, Хунското Царство, Остроготското Кралство, Кралството на Гепидите, Ломбардската држава, Аварското Каганат, Франкската империја, Бугарската империја, Кнежевство Долна Панонија, Велика Моравија и Кралството Унгарија.
Иако јужните Словени кои зборуваат српско-хрватски се населиле во српското Подунавје во 6 век, српската држава не стигнала до реката Дунав пред 13 век. Кралството Сирмија управувано од српскиот крал Стефан Драгутин (1284–1316) го опфаќал јужниот дел на Подунавје и имаше свои престолнини во Дебрц и Белград. Јужното Подунавје потоа било вклучено во други средновековни српски држави, особено во Српската империја, Моравска Србија и Српскиот деспотат . Српскиот деспотат имаше свои престолнини во Подунавје, особено во Белград и Смедерево. По османлиското освојување на српскиот деспотат во 1459 година, српската државност била привремено обновена во северниот дел на Подунавје (во денешна Војводина) помеѓу 1526 и 1530 година, за време на владеењето на императорот Јован Ненад и војводата Радослав Челник.
Во 16 век, целиот регион бил вклучен во Отоманската империја . Последователно, таа стана област спорна меѓу Отоманската империја и Хабсбуршката монархија . По Договорот од Белград од 1739 година, кој ја дефинираше хабсбуршко-отоманската граница во Подунавје, регионот, како и локалниот српски народ, станаа поделени меѓу двете империи. Во двете области, српскиот народ се бореше за својата автономија и независност. По Првото и Второто српско востание (во 1804 и 1815 година), на југ било создадено автономно Отоманско кнежевство Србија, додека по Српското востание во Војводина (во 1848–1849 година), автономно австриско војводство на Србија и Банат Темешвар. е создаден на север. Двете автономни области, меѓутоа, ја немаа истата судбина; додека северното војводство било укинато во 1860 година, јужното кнежевство добило целосна независност во 1878 година и било трансформирано во Кралство Србија во 1882 година. Во 1918 година, по Хабсбуршкиот пораз во Првата светска војна, северниот дел на Подунавје исто така бил вклучен во Кралството Србија, кое подоцна станало дел од Кралството на Србите, Хрватите и Словенците (подоцна преименувано во Југославија). Од 2006 година, целиот регион е дел од независна Република Србија.
-
-
Табула Трајана кај Кладово
Подунавје во Хрватска[уреди | уреди извор]
Географија и демографија[уреди | уреди извор]
Во Хрватска, регионот е издолжен север-југ по Дунав, која е гранична река помеѓу Хрватска и Србија. На северниот регион што се граничи со Унгарија, а на запад продолжува до Славонија, Сирмија и Барања и остатокот од Хрватска. Регионот е исклучително рамен со просечна надморска височина од 80–110 метри. Коендурите на хрватското Подунавје приближно се преклопуваат со територијата на предвоената територија на југословенските општини Бели Манастир, Осиек, Винковци и Вуковар.[3] Тие четири општини имаа територија од 3.436 километри и сочинуваа 6,1% од територијата на Социјалистичка Република Хрватска. Во 1991 година споменатите општини имаа 402.152 жители кои живееја во 157 населени места и тие сочинуваа 8,4% од тогашното население на Хрватска.[3] По распадот на Југославија, системот на локалната самоуправа во Хрватска беше значително променет и денес хрватското Подунавје во најширока смисла може да се опише како регион кој се преклопува со територијата на окрузите Вуковар-Сирмија и Осиек-Барања.[3] Во оваа смисла, регионот ги вклучува гравитациските региони на градовите Нашице и Жупања и е значително поголем и зафаќа површина од 6.597 километри или 11,7% од територијата на Хрватска со 348 населби и 598.434 жители во 1991 година (12,5% од вкупното население на Хрватска во тоа време).[3]
Климата во регионот може да се опише како континентална клима со топли и топли лета и студени зими. Температурните опсези во Подунавје се повисоки отколку во остатокот од Хрватска поради влијанието на континентот. Исто така, нивото на врнежи е пониско отколку во остатокот од Хрватска.
Тоа е една од етнички хетерогените области во Хрватска. Најголема етничка група се Хрватите, по нив следат Србите и Унгарците, како и некои помали етнички групи како Панонските Русини, Словаците, Украинците, Ромите, Германците итн. Хрватите сочинуваат апсолутно мнозинство од луѓето во Подунавје, додека Србите го сочинуваат најголемото етничко малцинство. Унгарците се трета етничка група по бројност и претежно живеат во областа Барања. Панонските Русини живеат главно во Петровци и Миклушевци. Повеќе од една петтина од вкупниот број Словаци во земјата живеат во Илок.
-
Католичка црква во Илок -
Православна епархија Осјечко Поле и Барања, Даљ
Историја[уреди | уреди извор]
Некои од значајните археолошки култури кои се појавиле на овие простори се Вучедолската култура, Винчанската култура и Старчевската култура. Секако, најпознатиот археолошки артефакт е обредниот сад на Вучедолската култура, наречен според шпекулативното припишување на нејзиниот основач (во 1938 г.) М. Сепер – Вучедолската Голубица. Направен помеѓу 2800 и 2500 п.н.е., тој стана симбол на стилот, културата и новата европска цивилизација. Гулабот Вучедол е 19,5 ритуален сад висок cm изработен од печена глина. Ова, исто така, докажува дека европските гулаби се одгледуваат многу постаро отколку што мислевме. Покрај тоа, гулабот Вучедол е најстарата фигура на гулаб пронајдена во Европа досега. Ритуалниот сад е прикажан на задната страна на хрватската банкнота од 20 куни, издадена во 1993 и 2001 година.
За време на римскиот период, Дунав бил граница со варварскиот свет.
Во периодот од 1991 до 1998 година во Подунавје имало самопрогласени Источна Славонија, Барања и Западна Сирмија која беше реинтегрирана во Хрватска по потпишувањето на Ердутскиот договор. Регионот го прогласиле локалните Срби кои го промовирале опстанокот на Југославија, поради што имаа поддршка од Југословенската народна армија. Локалното српско население дополнително беше вознемирено со споредбите на новата хрватска држава со независната држава Хрватска од Втората светска војна и нејзиниот концентрационен логор Јасеновац. Војната оставила тешка трага и врз економијата и врз меѓучовечките односи во регионот. Посебно беа затегнати односите меѓу двете најголеми групи, Хрватите и Србите.
Некои од најважните настани од војната во источна Хрватска се битката кај Вуковар, масакрот во Вуковар и убиствата во Борово Село во кои во првите два случаи загинаа значителен број цивили. Голем дел од Хрватите беа принудени да ги напуштат своите домови во Источна Славонија, Барања и Западна Сирмија, а нивниот имот беше ограбен и уништен. Некои се заробени и затворени извесно време во Србија, а некои се убиени таму. Десетици илјади Хрвати во овој период го напуштија Подунавје. Во исто време во Подунавје дојдоа десетици илјади српски бегалци кои бегаа од војната во остатокот од Хрватска. По завршувањето на војната месното население доби тешка задача за обнова на соживотот во кој беа вклучени голем број организации како што се Организацијата за безбедност и соработка во Европа и амбасади на странски земји. Сепак, иако напредокот е бавен понекогаш меѓународната заедница го оцени овој процес како релативно успешен. По војната, голем број градови и општини во регионот биле прогласени за области на посебен државен интерес.
Природата[уреди | уреди извор]
Копачки Рит: Природниот парк Копачки Рит се наоѓа северозападно од сливот на Драва и Дунав, сместен на границата со Србија. Тоа е едно од најважните, најголемите и најатрактивните зачувани недопрени мочуришта во Европа. Овде се гнездат околу 260 различни видови птици (диви гуски и патки, голема бела чапја, бел штрк, црн штрк, белоопашест орел, врани, кокошки, галеби, бомбици, кингари, зелен клукајдрвец итн.), а има многу други видови кои ја користат оваа област како привремено засолниште за преселба на птиците од северните, постудените региони кон јужните, потоплите области и обратно.
Постојат 40-непарни видови риби (штука, иде, штука, платика, крап, сом, штука, итн.). Неколку различни видови цицачи ја населуваат земјата (обичен елен, срна, дива свиња, дива мачка, златна куна, камена куна, ласица, самур, видра итн.) Богат растителен свет, типичен за мочуриштата, има и во Копачки Рит.
Поврзано[уреди | уреди извор]
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ Podunavlje, Enciklopedija Novog Sada, knjiga 20, Novi Sad, 2002, page 287.
- ↑ 2,0 2,1 http://media.popis2011.stat.rs/2011/prvi_rezultati.pdf
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 3,13 3,14 3,15 3,16 3,17 Dražen Živić (June 2003). „Prognano stanovništvo iz hrvatskog Podunavlja i problemi njegovog povratka (1991. – 2001.)“ (PDF). Hrvatski Geografski Glasnik/Croatian Geographical Bulletin. Hrvatski geografski glasnik. 65: 63–81. doi:10.21861/HGG.2003.65.01.04. Посетено на 20 September 2016.
- ↑ „SAS Output“.
Дополнително читање[уреди | уреди извор]
- Podunavlje, Enciklopedija Novog Sada, knjiga 20, Нови Сад, 2002 г.
- Географски атлас, Волшебна карта, Смедеревска Паланка, 2001 г.
- Денис Шехиќ – Демир Шехиќ, Географски атлас Србија, Белград, 2007 година.