Прејди на содржината

Плимски бран

Од Википедија — слободната енциклопедија
бран во заливот Моркамб, во Обединетото Кралство
Видео од Арнсајд Бор, во Обединетото Кралство
Плимската буна во Горниот Куков Залив, во Алјаска

Плимски бран, најчесто едноставно дадено како бран во контекст, е плимски феномен во кој предниот раб на дојдовната плима формира бран (или бранови) од вода кој што се движи нагоре по реката или по тесениот залив, менувајќи го правецот на струјата на реката или на заливот. Тоа е силна плима која што нагоре ја турка реката, спротивно од струјата.

Брановите се јавуваат на релативно малку места низ целиот свет, обично во области кој што имаат голем опсег на плима и осека (честопати повеќе од 6 метри помеѓу висока и ниска плима) каде што дојдовните плими се насочуваат во плитка, стеснувачка река или пак во езеро преку широк залив.[1] Обликот во форма на инка не само што го зголемува опсегот на плимата, туку исто така може и да го намали времетраењето на прилив и одлив, до точка каде што поплавата се покажува како неочекувано зголемување на нивото на водата. Плимскиот бран се случува за време на поплава, а никогаш за време на осека.

Ундуларен отвор и младенчиња во близина на устието на реката Арагуари во североисточен Бразил. Погледот е кос кон устието од авион на приближно 100 стапки (30 м) надморска височина.[2]

Плимскиот бран може да има различни форми, почнувајќи од еден прекршувачки бран со валјак - нешто како хидрауличен скок[3][4] — до брановидни отвори, кои се состојат од мазен бранов фронт проследен со низа на секундарни бранови кои се познати како младенчиња.[5] Големите отвори можат да бидат особено небезбедни за бродови, но исто така можат да претставуваат можности за речно сурфање.[5]

Две клучни карактеристики на плимскиот бран се интензивната турбуленција и турбулентното мешање кои се генерираат за време на ширењето на бранот, како и нејзиниот татнеж. Визуелните набљудувања на плимните бранови ја истакнуваат турбулентната природа на брановите води. Плимскиот бран предизвикува силно турбулентно мешање во зоната на естуарот, а ефектите може да се почувствуваат на значителни растојанија. Набљудувањата на брзината укажуваат брзо забавување на протокот кое е поврзано со минувањето на бранот, како и големите флуктуации на брзината.[6][7] Плимскиот бран создава моќен рик што ги спојува звуците предизвикани од турбуленцијата во предниот дел на брановите и младенчињата, заробените воздушни меурчиња во валјакот на брановите, ерозијата на седиментот под предниот дел на брановите и на бреговите, триењето на плитките ритчиња и пречките и ударите врз пречките. Ржањето на бранот се слуша далеку бидејќи неговите ниски фреквенции можат да патуваат на долги растојанија. Нискофреквентниот звук е карактеристична црта на валјакот што напредува во кој воздушните меурчиња заробени во големите вртлози се акустично активни и играат доминантна улога во генерирањето на татнежот.[8]

Плимските бранови можат да бидат опасни. Одредени реки како што се Сена која се наоѓа во Франција, реката Петикодијак која се наоѓа во Канада и реката Колорадо која се наоѓа во Мексико, за да наброиме само неколку, имаат злокобен углед во врска со плимските бранови. Во Кина, и покрај предупредувачките знаци кои што се поставени по должината на бреговите на реката Ќиантанг, секоја година се има голем број на смртни случаи од луѓе кои преземаат премногу ризик со брановите.[1] Плимските бранови влијаат на бродоградбата и навигацијата во зоната на естуарите, за примери имаме Папуа Нова Гвинеја (кај реките Флај и Баму), Малезија (Бенак во Батанг Лупар) и Индија (брановите на реката Хугли).

Од друга страна, естуарите погодени од плимните цевки се богати зони за хранење и места за размножување на неколку видови од дивиот свет.[1] Естуаринските зони се местата каде што има мрестење и размножување на неколку автохтони видови риби, додека аерацијата која е предизвикана од плимните цевки придонесува за изобилен раст на повеќе видови на риби и ракчиња (како во реката Рокан, Индонезија). Плимските цевки, исто така, обезбедуваат можност за рекреативно сурфање одвнатре, како што се цевките „Седум духови“ на реката Кампар, Индонезија или пак цевките „Северн“ на реката Северн, Англија.

Научни студии

[уреди | уреди извор]

Научни студии се спроведени на реката Ди[9] во Велс во Обединетото Кралство, Гарон[10][11][12][13][14] и Селун[15] во Франција, реката Дејли[16] во Австралија и естуарот на реката Киантанг[17] во Кина. Силата на протокот на плимниот бран честопати претставува предизвик за научните мерења, што е потврдено од голем број теренски инциденти во реката Ди,[9][16] и реката Селун.[15] Во однос на физичкото моделирање (хидродинамика), плимниот бран често е добро претставено со солитон.

Реки и заливи со плимни бранови

[уреди | уреди извор]

Реките и заливите за кои е познато дека имаат бранови се наведени подолу.[1][18]

Плимата и осеката на реката Ќиантанг предизвикаа огромна локална инфраструктура во 2024 година
  • Ганг - Брамапутра, Индија и Бангладеш
  • Река Инд, Индија и Пакистан
  • Река Ситаунг, Бурма
  • Реката Ќиантанг, Кина, која има најголем бран во светот,[1][17] до 9 метри висока, патувајќи до 40 километри на саат
  • Батанг Лупар или реката Лупар, во близина на Шри Аман, Малезија. Плимскиот бран е локално позната како бенак.[5]
  • Батанг Садонг или реката Садонг, Саравак, Малезија.
  • Боно, река Кампар, во заливот Меранти, Пелалаван, Индонезија. Локалните жители се плашат од овој феномен, кој може да потоне бродови. Се вели дека се распаѓа на 130 километри во внатрешноста, но обично до 40 километри со 6 метри висина.[19]

Океанија

[уреди | уреди извор]

Австралија

[уреди | уреди извор]

Нов Зеланд

[уреди | уреди извор]

Папуа Нова Гвинеја

[уреди | уреди извор]
  • Флај Ривер[21]
  • Река Турама
  • Река Шанон, по естуарот Шенон до Лимерик, Ирска: 21 септември 2013 година
Трент Аегир виден од Западен Стоквит, Нотингемшир, 20 септември 2005 година
Трент Аегир во Гејнсборо, Линколншир, 20 септември 2005 година
  • Река Ди, Велс и Англија
  • Река Мерси. Втората највисока плимна бран по дупката Северн, до 1.7 метри. Дупката има тенденција да се формира околу бродскиот канал на Манчестер.
  • Северн издигнува на реката Северн, Велс и Англија, до 2 метри високо
  • Трент Аегир на реката Трент, Англија, до 1.5 метри. Исто така и други притоки на естуарот Хамбер.
  • Река Парет
  • Река Веланд
  • Арнсајд Бор на реката Кент
  • Река Грејт Оус
  • Река Оус, Јоркшир . Како и реката Трент, оваа е позната и како „Егир“.
  • Река Еден
  • Река Еск
  • Река Нене . Оваа река била позната и како Еагр.
  • Река Нит
  • Река Лун, Ланкашир
  • Река Рибл, Ланкашир
  • Река Јелм, Девон
  • Река Левен, Камбрија
A tidal bore wave moves along the River Ribble between the entrances to the Rivers Douglas and Preston.
Плимско бран на реката Рибл

Франција

[уреди | уреди извор]

Феноменот генерално се нарекува un mascaret на француски јазик.[22] но се претпочитаат и некои други локални имиња.[18]

Северна Америка

[уреди | уреди извор]

Соединетите Американски Држави

[уреди | уреди извор]
Плимско бран на реката Петикодијак
  • Кракот Турнејгн на Куковиот Залив, Алјаска. До 2 метри и 20 километри на час (12 милји).
  • Историски гледано, реката Колорадо имала плима и осека до 2 метри, што се протегала 75 км низводно во реката.
  • Реката Савана до 16 километри во внатрешноста. [ потребен е цитат ]
  • Мали плимни бранови, високи само неколку инчи, се забележани како се движат нагоре по плимните заливи на брегот на Мисисипискиот Залив.
  • Влезот во заливот на мочуриштето Криси Филд, во Сан Франциско, Калифорнија, може да покаже плимни бушотини во близина на висока плима.

Затоа што Заливот Фанди го има највисокиот плимен опсег во целиот свет, поголемиот дел од реките кои што се влеваат во горниот залив меѓу Нова Шкотска и Њу Бранзвик содржат значителни плимни бранови. Тие се:

  • Реката Петикодијак порано имала најголемо водоспуштение во Северна Америка, над 2 метри во висина, но изградбата на насип помеѓу Монктон и Ривервју во 1960-тите довела до последователно обемно седиментирање кое го намалил насипот на малку повеќе од бранување. По значителни политички контроверзии, портите на насипот биле отворени на 14 април 2010 година, како дел од Проектот за реставрација на реката Петикодијак, а плимскиот насип повторно почнала да расте. Реставрацијата на насипот била доволна за во јули 2013 година, професионалните сурфери да можеле да возат насип од 1 метар - висок бран 29 километри по реката Петикодијак од селото Беливо до Монктон за да се воспоставил нов рекорд во Северна Америка за континуирано сурфање.[23]
  • Реката Шубенакади во Нова Шкотска. Кога се приближувала плимата и осеката, целосно исцедените речни корита се полнеле. Тоа предизвикало смрт на неколку туристи кои биле во речните корита кога се појавил бранот. Операторите на туристички бродови нудат екскурзии со рафтинг во текот на летото.
  • Најбрзо и највисоко е бранот на некои од помалите реки кои што се поврзуваат со заливот, како што се реката Хеберт и реката Макан во сливот Камберленд, реките Сент Крој и Кенеткук во сливот Минас и реката Салмон во Труро.

Гледано историски, во Калифорнискиот Залив кој се наоѓа во Мексико, на устието на реката Колорадо, порано имало плимен бран. Се формирал на естуарот околу островот Монтагју и се ширел низводно. Порано бил многу силна, но пренасочувањата на реката за наводнување со текот на времето го ослабнале текот на реката до таков степен што плимскиот бран скоро исчезнал.

Јужна Америка

[уреди | уреди извор]
  • Реката Амазон во Бразил, до 4 метри висока, достигнувајќи до 21 километр на час. Локално е познат како поророка.[24]
  • Реката Меарим во Бразил
  • Река Арагуари во Бразил. Многу силна во минатото, се смета за изгубена од 2015 година, поради одгледување биволи, наводнување и изградба на брани долж реката, што доведе до значително губење на протокот на вода.

Венецуела

[уреди | уреди извор]
  • Јужни канали, пр. Канал де Кастро, остров Чилое (фјорд на Кастро) во Чиле

Езера со плимни бранови

[уреди | уреди извор]

Тие езера кои што имаат океански влез, исто така, можат да покажат плимни бранови.

Северна Америка

[уреди | уреди извор]
  • Езерото Нитинат на островот Ванкувер има понекогаш опасен плимски бран во Нитинатскиот теснец каде што езерото се среќава со Тихиот Океан. Езерото е популарно кај виндсурферите поради неговите постојани ветрови.

Поврзано

[уреди | уреди извор]
  • Земјотрес во Њу Мадрид од 1812 година, историски земјотрес во Соединетите Американски Држави што предизвикал реката Мисисипи привремено да тече наназад.
  • Цунами
  • Тонле Сап, езерски и речен систем во Камбоџа каде што монсунските поплави можат да предизвикаат реката привремено да тече обратно, иако не како плима и осека.
  1. 1 2 3 4 5 Chanson, H. (2011). Tidal Bores, Aegir, Eagre, Mascaret, Pororoca. Theory and Observations. World Scientific, Singapore. doi:10.1142/8035. ISBN 978-981-4335-41-6.
  2. ↑ Figure 5 in: Susan Bartsch-Winkler; David K. Lynch (1988), „Catalog of worldwide tidal bore occurrences and characteristics“, USGS Report (Circular 1022), Circular, U. S. Geological Survey: 12, Bibcode:1988usgs.rept...12B, doi:10.3133/cir1022
  3. ↑ Chanson, H. (2012). „Momentum considerations in hydraulic jumps and bores“. Journal of Irrigation and Drainage Engineering. ASCE. 138 (4): 382–85. Bibcode:2012JIDE..138..382C. doi:10.1061/(ASCE)IR.1943-4774.0000409. ISSN 0372-0187.
  4. ↑ Chanson, H. (2009). „Current Knowledge In Hydraulic Jumps And Related Phenomena. A Survey of Experimental Results“. European Journal of Mechanics B. 28 (2): 191–210. Bibcode:2009EuJMB..28..191C. doi:10.1016/j.euromechflu.2008.06.004. ISSN 0997-7546.
  5. 1 2 3 Chanson, H. (2009). Environmental, Ecological and Cultural Impacts of Tidal Bores, Benaks, Bonos and Burros. Proc. International Workshop on Environmental Hydraulics IWEH09, Theoretical, Experimental and Computational Solutions, Valencia, Spain, 29–30 October Editor P.A. Lopez-Jimenez et al., Invited keynote lecture, 20 pp. (CD-ROM).
  6. ↑ Koch, C. and Chanson, H. (2008). „Turbulent Mixing beneath an Undular Bore Front“. Journal of Coastal Research. 24 (4): 999–1007. doi:10.2112/06-0688.1.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  7. ↑ Koch, C. and Chanson, H. (2009). „Turbulence Measurements in Positive Surges and Bores“. Journal of Hydraulic Research. 47 (1): 29–40. Bibcode:2009JHydR..47...29K. doi:10.3826/jhr.2009.2954.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  8. ↑ Chanson, H. (2009). „The Rumble Sound Generated by a Tidal Bore Event in the Baie du Mont Saint Michel“. Journal of the Acoustical Society of America. 125 (6): 3561–68. Bibcode:2009ASAJ..125.3561C. doi:10.1121/1.3124781. PMID 19507938.
  9. 1 2 Simpson, J.H., Fisher, N.R., and Wiles, P. (2004). „Reynolds Stress and TKE Production in an Estuary with a Tidal Bore“. Estuarine, Coastal and Shelf Science. 60 (4): 619–27. Bibcode:2004ECSS...60..619S. doi:10.1016/j.ecss.2004.03.006. during this […] deployment, the [ADCP] instrument was repeatedly buried in sediment after the 1st tidal cycle and had to be dug out of the sediment, with considerable difficulty, at the time of recovery.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  10. ↑ Chanson, H., Lubin, P., Simon, B., and Reungoat, D. (2010). Turbulence and Sediment Processes in the Tidal Bore of the Garonne River: First Observations. Hydraulic Model Report No. CH79/10, School of Civil Engineering, The University of Queensland, Brisbane, Australia, 97 pp. ISBN 978-1-74272-010-4.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  11. ↑ Simon, B., Lubin, P., Reungoat, D., Chanson, H. (2011). Turbulence Measurements in the Garonne River Tidal Bore: First Observations. Proc. 34th IAHR World Congress, Brisbane, Australia, 26 June–1 July, Engineers Australia Publication, Eric Valentine, Colin Apelt, James Ball, Hubert Chanson, Ron Cox, Rob Ettema, George Kuczera, Martin Lambert, Bruce Melville and Jane Sargison Editors, pp. 1141–48. ISBN 978-0-85825-868-6.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  12. ↑ Chanson, H., Reungoat, D., Simon, B., Lubin, P. (2012). „High-Frequency Turbulence and Suspended Sediment Concentration Measurements in the Garonne River Tidal Bore“. Estuarine, Coastal and Shelf Science. 95 (2–3): 298–306. Bibcode:2011ECSS...95..298C. CiteSeerX 10.1.1.692.2537. doi:10.1016/j.ecss.2011.09.012. ISSN 0272-7714.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  13. ↑ Reungoat, D., Chanson, H., Caplain, C. (2014). „Sediment Processes and Flow Reversal in the Undular Tidal Bore of the Garonne River (France)“. Environmental Fluid Mechanics. 14: 591–616. Bibcode:2014EFM....14..591R. doi:10.1007/s10652-013-9319-y. ISSN 1567-7419.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  14. ↑ Reungoat, D., Chanson, H., Keevil, C. (2014). Turbulence, Sedimentary Processes and Tidal Bore Collision in the Arcins Channel, Garonne River (October 2013). Hydraulic Model Report No. CH94/14, School of Civil Engineering, the University of Queensland, Brisbane, Australia, 145 Pp. ISBN 9781742721033.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  15. 1 2 Mouazé, D., Chanson, H., and Simon, B. (2010). Field Measurements in the Tidal Bore of the Sélune River in the Bay of Mont Saint Michel (September 2010). Hydraulic Model Report No. CH81/10, School of Civil Engineering, The University of Queensland, Brisbane, Australia, 72 pp. ISBN 978-1-74272-021-0. the field study experienced a number of problems and failures. About 40 s after the passage of the bore, the metallic frame started to move. The ADV support failed completely 10 minutes after the tidal bore.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  16. 1 2 Wolanski, E., Williams, D., Spagnol, S., and Chanson, H. (2004). „Undular Tidal Bore Dynamics in the Daly Estuary, Northern Australia“. Estuarine, Coastal and Shelf Science. 60 (4): 629–36. Bibcode:2004ECSS...60..629W. doi:10.1016/j.ecss.2004.03.001. About 20 min after the passage of the bore the two aluminium frames at site C were toppled. […] A 3-min-duration patch of macroturbulence was observed. […] This unsteady motion was sufficiently energetic to topple moorings that had survived much higher, quasi-steady currents of 1.8 m/s.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  17. 1 2 Li, Ying; Pan, Dong-Zi; Chanson, Hubert; Pan, Cun-Hong (July 2019). „Real-time characteristics of tidal bore propagation in the Qiantang River Estuary, China, recorded by marine radar“ (PDF). Continental Shelf Research. Elsevier. 180: 48–58. Bibcode:2019CSR...180...48L. doi:10.1016/j.csr.2019.04.012. The Qiantang River tidal bore was recorded at two different geographical locations. Characteristic flow patterns were derived and analysed, including temporal changes over a relatively large-scale area. The experimental results showed that the radar-derived celerity and calculated height of the tidal bore were consistent with visual observations in this estuarine zone.
  18. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Chanson, H. (2008). Photographic Observations of Tidal Bores (Mascarets) in France. Hydraulic Model Report No. CH71/08, Univ. of Queensland, Australia, 104 pp. ISBN 978-1-86499-930-3.
  19. ↑ Ryan Novitra (February 3, 2017). „Riau to Introduce Bono Wave to International Tourism“.
  20. ↑ „Wairoa Tidal Bore“. New Zealand Herald (15560). 18 March 1914. Посетено на 25 November 2024.
  21. ↑ p. 159, Barrie R. Bolton. 2009. The Fly River, Papua New Guinea: Environmental Studies in an Impacted Tropical River System. Elsevier Science. ISBN 978-0444529640.
  22. ↑ (на француски) definition of mascaret
  23. ↑ „Surf's Up -- in Canada! Small New Brunswick Town Becomes International Surfing Hotspot“. ABC News. Архивирано од изворникот на 2023-04-01.
  24. ↑ (на англиски) "Pororoca: surfing the Amazon" indicates that "The record that we could find for surfing the longest distance on the Pororoca was set by Picuruta Salazar, a Brazilian surfer who, in 2003, managed to ride the wave for 37 minutes and travel 12.5 kiloметарs (7.8 ми)."
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Плимски_бран&oldid=5458879“