Плашт (геологија)
Плашт или мантија — слојот во едно планетарно тело сместен над јадрото и под кората. Сочинет е од карпи или мразови, и најчесто претставува најголемиот и најмасивен слој на телото. Плаштовите се својствени за планетарните тела кои претрпеле раслојување по густина. Плаштови имаат сите земјовидни планети (вклучувајќи ја Земјата), разни астероиди и некои планетарни месечини.
Земјин плашт[уреди | уреди извор]
Земјиниот плашт е слојот од силикатна карпа помеѓу кората и надворешното јадро. Има маса од 4,01 × 1024 кг, што сочинува 67 % од масата на Земјата.[1] Дебел е 2.900 км[1] и зазема 84 % од зафатнината на Земјата. Претежно е цврст, но во геолошки временски рамки има поведение на вискозна течност. Делумното топење на плаштот во средноокеанските гребени создава океанска кора, а делумното топење на плаштот во зоните на субдукција дава континентална кора.[2]
Други планетарни плаштови[уреди | уреди извор]
Меркур има силикатен плашт дебел 490 км, што сочинува само 28 % од неговата маса.[1] Венериниот силикатен плашт е дебел околу 2.800 км со удел од 70 % од масата.[1] Марсовиот силикатен плашт е дебел 1.600 км, што е ~74–88 % од неговата маса[1] и може да е претставен од хасигнитските метеорити.[3]
Месечини со плаштови[уреди | уреди извор]
Јупитеровите месечини Ија, Европа и Ганимед имаат силикатни плаштови; плаштот на Ија (дебел ~1.100 км) е покриен со вулканска кора, Ганимедовиот (дебел ~1.315 км) е покриен со мраз дебел ~835 км, а Европиниот (дебел ~1.165 км) има ~85 км мраз, а можеби и течна вода.[1]
Силикатниот плашт на Земјината месечина е дебел околу 1.300–1.400 км и претстаува извод на месечеви базалти.[4] Месечевиот плашт е соголен во Јужнополово-Ејткеновата Котлина или котлината на Морето на Кризите.[4] Овој плашт има сеизмички прекин на длабочина од ~500 км, најверојатно предизвикан од промената на составот.[4]
Титан и Тритон имаат плаштови сочинети од мраз или други цврсти испарливи супстанции.[5][6]
Астероиди со плаштови[уреди | уреди извор]
Некои од најголемите астероиди имаат плаштови;[7] на пример, Веста има силикатен плашт со сличен состав на диогенитските метеорити.[8]
Поврзано[уреди | уреди извор]
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Katharina., Lodders (1998). The planetary scientist's companion. Fegley, Bruce. New York: Oxford University Press. ISBN 978-1423759836. OCLC 65171709.
- ↑ „What is the Earth's Mantle Made Of? – Universe Today“. Universe Today (англиски). 26 март 2016. Посетено на 24 ноември 2018.
- ↑ Swindle, T. D. (1 јануари 2002). „Martian Noble Gases“. Reviews in Mineralogy and Geochemistry (англиски). 47 (1): 171–190. Bibcode:2002RvMG...47..171S. doi:10.2138/rmg.2002.47.6. ISSN 1529-6466.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Wieczorek, M. A. (1 јануари 2006). „The Constitution and Structure of the Lunar Interior“. Reviews in Mineralogy and Geochemistry (англиски). 60 (1): 221–364. Bibcode:2006RvMG...60..221W. doi:10.2138/rmg.2006.60.3. ISSN 1529-6466.
- ↑ „Layers of Titan“. NASA. 23 февруари 2012. Архивирано од изворникот на 14 септември 2015. Посетено на 7 октомври 2015.
- ↑ „Triton: In Depth“. NASA. Архивирано од изворникот на 17 ноември 2015. Посетено на 16 октомври 2015.
- ↑ „Pieces of the Sky – Meteorite Histories“. Griffith Observatory (англиски). Архивирано од изворникот на 10 февруари 2020. Посетено на 24 ноември 2018.
- ↑ Reddy, Vishnu; Nathues, Andreas; Gaffey, Michael J. (1 март 2011). „First fragment of Asteroid 4 Vesta's mantle detected“. Icarus (англиски). 212 (1): 175–179. Bibcode:2011Icar..212..175R. doi:10.1016/j.icarus.2010.11.032. ISSN 0019-1035.