Пенински Алпи
Оваа статија се однесува на венец во континентална Европа. За слично именуваните планини во Англија, погл. Пенини.
| Пенински Алпи | |
|---|---|
| Alpes Pennines, Alpes valaisannes (фр.) Walliser Alpen (гер.) Alpi Pennine (ита.) Alpes Poeninae (лат.) | |
 Поглед на Пенинските Алпи од Ридер | |
| Највисока точка | |
| Врв | Дифур |
| Надм. вис. | 4634 м |
| Координати | 45°56′12″N 7°52′00″E / 45.93667° СГШ; 7.86667° ИГД |
| Друго име | Alpes Pennines, Alpes valaisannes (фр.) Walliser Alpen (гер.) Alpi Pennine (ита.) Alpes Poeninae (лат.) |
| Географија | |
Пенински Алпи на карта
| |
| Земји | Швајцарија и Италија |
| Кантони/региони | Вале, Пиемонт и Аостинска Долина |
| Координати | 46°05′N 7°50′E / 46.083° СГШ; 7.833° ИГД |
| Матичен венец | Алпи |
| Граничи со | Грајски Алпи, Лепонтски Алпи, Бернски Алпи и Падска Низина |
.png)
Пенински Алпи (француски: Alpes Pennines, италијански: Alpi Pennine, латински: Alpes Poeninae) наречени и Валиски Алпи (германски: Walliser Alpen) — планински венец во западниот дел на Алпите. They are located in Швајцарија (Вале) и Италија (Пиемонт и Аостинска Долина). Највисок врв е Дифур (4.634 м).
Географија
[уреди | уреди извор]Италијанската страна на алпите се одводнува со реките Дора Балтеја, Сезија и Точе, кои се притоки на По (Пад). Швајцарска страна се одлева со реката Рона.
Од Мартињи до Аоста се протега познатиот прекуграничен тунел под превојот Голем Сен Бернар.
Морфологија
[уреди | уреди извор]Главната верига (вододелница помеѓу Средоземното и Јадранското Море) се протега од запад кон истокна границата меѓу Италија на југ и Швајцарија на север. Почнувајќи од Мон Велан, првиот висок врв источно од превојот Голем Сен Бернар, венецот ретко се спушта под 3000 метри и опфаќа доста четириилјадници како Матерхорн и Монте Роза. Долините се доста слични од обете страни на границата — начелно нормално на главната верига и постепено се спуштаат во долината на Рона на север и Аостинската Долина на југ. За разлика од многу други планински венци, највисоките врвови се наоѓаат вон главната верига, помеѓу северните долини (Голем Комбен, Вајсхорн, Мишабел, Вајсмис).
Врвови
[уреди | уреди извор]-
Воздушен поглед на алпите -
Монте Роза -
Матерхорн
Ова се највисоките врвови на Пенинските Алпи, подредени по висина:
| Врв | Изворно име | Висина (м) |
|---|---|---|
| Дифур | Dufourspitze | 4.634 |
| Динан | Dunantspitze | 4.632 |
| Гренцгипфел | Grenzgipfel | 4.618 |
| Норденд | Nordend | 4.609 |
| Цумштајншпице | Zumsteinspitze | 4.563 |
| Зигналкупе | Signalkuppe | 4.554 |
| Дом | Dom | 4.545 |
| Лискам | Liskamm | 4.538 |
| Вајсхорн | Weisshorn | 4.506 |
| Тешхорн | Täschhorn | 4.491 |
| Матерхорн | Matterhorn | 4.478 |
| Паротшпице | Parrotspitze | 4.432 |
| Дан Бланш | Dent Blanche | 4.364 |
| Наделхорн | Nadelhorn | 4.327 |
| Голем Комбен | Grand Combin | 4.314 |
| Ленцшпице | Lenzspitze | 4.294 |
| Штекнаделхорн | Stecknadelhorn | 4.241 |
| Кастор | Castor | 4.230 |
| Циналроторн | Zinalrothorn | 4.223 |
| Хобергхорн | Hohberghorn | 4.219 |
| Алпхубел | Alphubel | 4.206 |
| Римпфишхорн | Rimpfischhorn | 4.199 |
| Штралхорн | Strahlhorn | 4.190 |
| Дан Деран | Dent d'Hérens | 4.171 |
| Брајтхорн | Breithorn | 4.164 |
| Бисхорн | Bishorn | 4.153 |
| Брајтхорнцвилинге | Breithornzwillinge | 4.139 |
| Полукс | Pollux | 4.092 |
| Обер Габелхорн | Ober Gabelhorn | 4.073 |
| Диренхорн | Dürrenhorn | 4.035 |
| Алалинхорн | Allalinhorn | 4.027 |
| Вајсмис | Weissmies | 4.031 |
| Лагинхорн | Lagginhorn | 4.010 |
| Флечхорн | Fletschhorn | 3.993 |
| Адлерхорн | Adlerhorn | 3.988 |
| Шалихорн | Schalihorn | 3.974 |
| Јегерхорн | Jägerhorn | 3.970 |
| Голем Корние | Grand Cornier | 3.962 |
| Улрихсхорн | Ulrichshorn | 3.925 |
| Веленкупе | Wellenkuppe | 3.903 |
| Фехопф | Feechopf | 3.888 |
| Мал Матерхорн | Klein Matterhorn | 3.883 |
| Поант ди Мунте | Pointe du Mountet | 3.877 |
| Ла Руинет | La Ruinette | 3.879 |
| Врв | Изворно име | Висина (м) |
|---|---|---|
| Мон Блан де Шејлон | Mont Blanc de Cheilon | 3.870 |
| Буктен | Bouquetins | 3.838 |
| Брунегхорн | Brunegghorn | 3.833 |
| Тур де Бусин | Tour de Boussine | 3.833 |
| Чима ди Јаци | Cima di Jazzi | 3.818 |
| Балфрен | Balfrin | 3.802 |
| Пињ Дарола | Pigne d'Arolla | 3.796 |
| Мон Велан | Mont Vélan | 3.765 |
| Кинхорн | Kinhorn | 3.750 |
| Тет Бланш | Tête Blanche | 3.750 |
| Левек | L'Évêque | 3.738 |
| Ле Плерер | Le Pleureur | 3.706 |
| Егиј де ла Ца | Aiguille de la Tsa | 3.668 |
| Бесо | Besso | 3.667 |
| Мон Колон | Mont Collon | 3.637 |
| Ле Дијаблон | Les Diablons | 3.605 |
| Ле Ритор | Le Ritord | 3.556 |
| Дан де Берол | Dents de Bertol | 3.547 |
| Мон Желе | Mont Gelé | 3.518 |
| Мал Егиј | Petite Aiguille | 3.517 |
| Бека ди Лизене | Becca di Luseney | 3.506 |
| Шато де Дам | Château des Dames | 3.489 |
| Телихорн | Tällihorn | 3.448 |
| Пињ де ла Ле | Pigne de la Lé | 3.396 |
| Голем Турнален | Grand Tournalin | 3.379 |
| Розабланш | Rosablanche | 3.348 |
| Вазухорн | Wasuhorn | 3.343 |
| Мон Аврил | Mont Avril | 3.341 |
| Алмагелхорн | Almagellhorn | 3.327 |
| Голем Рошер | Grande Rochère | 3.326 |
| Корно Бланко | Corno Bianco | 3.320 |
| Теста Гриџа | Testa Grigia | 3.315 |
| Ла Касорт | La Cassorte | 3.301 |
| Бесхорн | Böshorn | 3.268 |
| Ле Парен | Le Parrain | 3.259 |
| Сасенер | Sasseneire | 3.259 |
| Безебтрифт | Bösentrift | 3.248 |
| Фестихорн | Festihorn | 3.248 |
| Голем Голијат | Grand Golliat | 3.240 |
| Јацихорн | Jazzihorn | 3.227 |
| Пицо Бјанко | Pizzo Bianco | 3.216 |
| Мон де ла Гуј | Mont de la Gouille | 3.212 |
| Лателхорн | Latelhorn | 3.207 |
| Јегихорн | Jegihorn | 3.206 |
| Врв | Изворно име | Висина (м) |
|---|---|---|
| Шварцхорн | Schwarzhorn | 3.204 |
| Ламенхорн | Lammenhorn | 3.190 |
| Горнерграт | Gornergrat | 3.136 |
| Поант Дар Питета | Pointe d'Ar Pitetta | 3.133 |
| Фрилихорн | Frilihorn | 3.124 |
| Мон Роње | Mont Rogneux | 3.084 |
| Ле Будри | Le Boudri | 3.070 |
| Мон Нери | Mont Néry | 3.070 |
| Зеталхорн | Seetalhorn | 3.037 |
| Бела Тола | Bella Tola | 3.028 |
| Ле Туно | Le Toûno | 3.018 |
| Шпарухорн | Sparruhorn | 2.988 |
| Монте Таљаферо | Monte Tagliaferro | 2.964 |
| Поант де Барасон | Pointe de Barasson | 2.963 |
| Рифелхорн | Riffelhorn | 2.931 |
| Паланш де ла Крета | Palanche de la Cretta | 2.927 |
| Бек де ла Монто | Bec de la Montau | 2.922 |
| Охсехорн | Ochsehorn | 2.912 |
| Зигналхорн | Signalhorn | 2.911 |
| Секс де Маринда | Sex de Marinda | 2.906 |
| Егиј де Ангроњет | Aiguille des Angroniettes | 2.885 |
| Балмахорн | Balmahorn | 2.870 |
| Рок Дорзивал | Roc d'Orzival | 2.853 |
| Ле Мурен | Le Mourin | 2.766 |
| Плечухорн | Pletschuhorn | 2.751 |
| Бека де Корбасјер | Becca de Corbassière | 2.749 |
| Чима дел Росо | Cima del Rosso | 2.624 |
| Венгхорн | Wenghorn | 2.587 |
| Чима ди Бо | Cima di Bo | 2.556 |
| Ергишхорн | Ergischhorn | 2.526 |
| Глисхорн | Glishorn | 2.525 |
| Крета де Вела | Crêta de Vella | 2.519 |
| Сикс Блан | Six Blanc | 2.445 |
| Чима Веросо | Cima Verosso | 2.444 |
| Гугилихорн | Guggilihorn | 2.351 |
Ледници
[уреди | уреди извор]
Поголеми ледници на планините се:
- Горнерски
- Корбасјер
- Финдел
- Цмут
- Циналски
- Отема
- Алалински
- Ферпекл
- Фе
- Мон Мине
- Ридски
- Туртмански
- Моари
- Аролски
- Моминшки
- Шејлонски
Превои
[уреди | уреди извор]
Поважни превои на Пенинските Алпи се:[1]
| Превој | Поврзува | Вид | Висина (м) |
|---|---|---|---|
| Зезијајох | Цермат - Алања | снег | 4.424 |
| Домјох | Ранда - Зас Фе | снег | 4.286 |
| Лисјох | Цермат - Гресоне Ла Трините | снег | 4.277 |
| Мишабелјох | Цермат - Зас Фе | снег | 3.856 |
| Алпхубел | Цермат - Зас Фе | снег | 3.802 |
| Адлер | Цермат - Зас Фе | снег | 3.798 |
| Моминг | Цермат - Цинал | снег | 3.745 |
| Шварцтор | Цермат - Ајас | снег | 3.741 |
| Рид | Санкт Никлаус - Зас-Фе | снег | 3.597 |
| Нојес Вајстор | Цермат - Макуњага | снег | 3.580 |
| Алалин | Цермат - Зас Фе | снег | 3.570 |
| Валпелин | Цермат - Аоста | снег | 3.562 |
| Бисјох | Ранда - Туртман | снег | 3.549 |
| Трифтјох | Цермат - Цинал | снег | 3.540 |
| Сонадон | Бур Сен Пјер - Бањска Долина | снег | 3.489 |
| Дерен | Цермат - Еволен | снег | 3.480 |
| Диран | Цермат - Цинал | снег | 3.474 |
| Мезон Бланш | Бур Сан Пјер - Бањска Долина | снег | 3426 |
| Бертол | Арола - Еран | снег | 3.414 |
| Мон Руж | Бањска Долина - Ереманска Долина | снег | 3.341 |
| Теодул | Церамат - Валтурнанш | снег | 3.322 |
| Тракуит | Цинал - Туртман | снег | 3.252 |
| Цвишберген | Зас-Фе - Гондо | снег | 3.248 |
| Доран | Бањска Долина - Валпелине | снег | 3.242 |
| Сејлон | Бањска Долина - Ерманска Долина | снег | 3.200 |
| Крет | Бањска Долина - Ерманска Долина | снег | 3.148 |
| Валкурнера | Валтурнанш - Валпелине | снег | 3.147 |
| Колон | Арола - Аоста | снег | 3.130 |
| Валсоре | Бур Сен Пјер - Аоста | снег | 3.113 |
| Шермонтан | Бањска Долина - Арола | снег | 3.084 |
| Сим Бланш | Валтурнанш - Ајас | врвица | 2.980 |
| Торан | Еволен - Торанска Долина | врвица | 2.924 |
| Аугстборд | Санкт Никлаус - Туртман | врвица | 2.893 |
| Крет Сеш | Бањска Долина - Валпелине | снег | 2.888 |
| Олан | Алања - Гресоне | врвица | 2.871 |
| Монте Моро | Зас-Фе - Макуњага | врвица | 2.862 |
| Шевр | Арола - Ерманска Долина | патека | 2.851 |
| Антрона | Зас-Фе - Антрона | врвица | 2.844 |
| Соребоа | Цинал - Торанска Долина | врвица | 2.825 |
| Весона | Валпелине - Нус | патека | 2.794 |
| Фенетр де Диран | Бањска Долина - Аоста | врвица | 2.786 |
| Цмајден | Цинал - Туртман | врвица | 2.772 |
| Турло | Алања - Макуњага | патека | 2.736 |
| Фенетр де Фере | Голем Сен Бернар - Вал Фере (Швајц.) | врвица | 2.699 |
| Бетафорка[2] (Bättforko) | Ајас - Грасоне ла Трините | врвица | 2.676 |
| Серена | Голем Сен Бернар - Морже | патека | 2.538 |
| Фере | Курмајер - Орсјер | врвица | 2.533 |
| Валдобја | Гресоне - Валзесија | врвица | 2.479 |
| Голем Сен Бернар | Мартињи - Аоста | пат | 2.472 |
| Му | Алања - Рима | врвица | 2.323 |
| Дега | Рима - долина Анцаска | врвица | 2.236 |
| Симплон | Бриг - Домодосола | пат | 2.009 |
| Бокета дел Крозо | Пједикавало - Валсезија | врвица | 1.941 |
| Баранка | Варало - долина Анцаска | врвица | 1.820 |
Природозаштитни подрачја
[уреди | уреди извор]Од обете страни на вододелницата се создадени низа природни паркови:
Природен парк „Алта Валсезија“ во Пиемонт (6.511 ха)[3]- Природен резерват „Монт Марс“ во Аостинската Долина (390 ха) [4]
Пределен парк „Бинска Долина“ во Вале (15.891 ха)[5]
Поврзано
[уреди | уреди извор]Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑
Кулиџ, Вилијам Огастес Бреворт (1911). . Во Chisholm, Hugh (уред.). Encyclopædia Britannica. 1 (11. изд.). Cambridge University Press. стр. 743.
- ↑ Hilary Sharp, Tour of Monte Rosa: A Trekker's Guide.
- ↑ Природен парк Алта Валсезија — Паркови на Италија
- ↑ Природен резерват „Монт Марс“ — Паркови на Италија
- ↑ Пределен парк „Бинска Долина“
Надворешни врски
[уреди | уреди извор] |
„Пенински Алпи“ на Ризницата ? |
- Геологија на Валиските (Пенинските) Алпи Архивирано на 11 февруари 2013 г., Геолошки развој на Централните Алпи (германски)
- Планини на Вале — Vimeo (англиски)