Прејди на содржината

Облогот на Паскал

Од Википедија — слободната енциклопедија
Блез Паскал (1623-1662)

Облогот на Паскал е филозофски аргумент изнесен од Блез Паскал (1623–1662), познат француски математичар, филозоф, физичар и теолог од седумнаесеттиот век.[1] Овој аргумент претпоставува дека поединците во суштина се впуштаат во коцкање што го дефинира животот во врска со верувањето во постоењето на Бог.

Паскал тврдел дека рационална личност треба да усвои начин на живот во согласност со постоењето на Бог и активно да се стреми да верува во Бога. Образложението зад овој став лежи во потенцијалните исходи: ако Бог не постои, поединецот има само конечни загуби, потенцијално жртвувајќи одредени задоволства и луксуз. Меѓутоа, ако Бог навистина постои, нивната добивка би била неизмерна, што е претставено, на пример, со вечноста на рајот во Аврамската традиција, додека истовремено избегнуваат безгранични загуби поврзани со вечноста во пеколот.[2]

Оригиналната артикулација на овој облог може да се најде во постхумно објавеното дело на Паскал со наслов Pensées („Мисли“), кое се состои од компилација од претходно необјавени белешки. Имено, облогот на Паскал е значаен бидејќи ја означува почетната формална примена на теоријата на одлучување, егзистенцијализмот, прагматизмот и волунтаризмот.[3]

Критичарите на облогот ја доведуваат во прашање способноста да се обезбеди дефинитивен доказ за Божјото постоење. Аргументот од неконзистентни откровенија го нагласува присуството на различни системи на верување, од кои секој тврди ексклузивен пристап до божествените вистини. Дополнително, аргументот од неавтентичното верување предизвикува загриженост за вистинитоста на верата во Бога ако е единствено мотивирана од потенцијални придобивки и загуби.

Облогот

[уреди | уреди извор]

  Облогот ја користи следнава логика (извадоци од Pensées, дел III, §233):

  • Бог е, или Бог не е. Разумот не може да одлучи помеѓу двете алтернативи
  • Се игра Игра... во која се фрла паричка и ќе се падне или едната или другата страна на паричката
  • Мора да се обложите (тоа е задолжително)
  • Да ја одмериме добивката и загубата во обложувањето дека Бог е (постои). Да ги процениме овие две шанси. Ако погодите, добивате сè; ако изгубите, не губите ништо
  • Обложете се, значи, без двоумење дека Тој постои. (...) Овде може да се добие бесконечност од бескрајно среќен живот, шанса за добивка наспроти конечен број шанси за загуба, а она што го вложувате е конечно. И така, нашиот предлог е со бесконечна сила кога има конечно да се вложува во игра каде што има еднакви ризици за добивка и загуба, и бесконечно за добивка.
  • Но, некои не можат да веруваат. Тие тогаш треба „барем да ја научат вашата неспособност да верувате...“ и „Тогаш да се потрудат да се убедат“.

Паскал бара од читателот да ја анализира позицијата на човештвото, каде што нашите постапки можат да бидат со бесконечни последици, но нашето разбирање за тие последици е погрешно. Иако многу можеме да спознаеме и препознаеме со разумот, на крајот сме принудени да се коцкаме. Паскал наведува голем број на различни области на несигурност во човечкиот живот:

Категорија Цитат(и)
Неизвесност во сѐ Ова е она што го гледам и што ме мачи. Гледам на сите страни и насекаде не гледам ништо друго освен нејасност. Природата не ми нуди ништо што не е прашање на сомнеж и вознемиреност.[4]
Несигурност во целта на човекот Зашто, на крајот на краиштата, што е човекот во природата? Ништо во однос на бесконечноста, сè во однос на ништо, централна точка помеѓу ништото и сè и бескрајно далеку од разбирање.[4]
Несигурност во разумот Нема ништо толку соодветно со разумот како ова отфрлање на разумот.[4]
Несигурност во науката Нема сомнеж дека постојат природни закони, но штом се расипе овој наш фин разум, се расипува сè.[4]
Несигурност во религијата Ако не видев знаци на божественост, ќе се поправев со негирање. Кога би ги видел насекаде знаците на Создателот, би се упокоил мирно во верата. Но, гледајќи премногу за да се одречам од Него, а премалку за да се уверам, јас сум во тажна состојба и сто пати би посакал, ако некој Бог ја одржува природата, таа да Го открие без двосмисленост.[4] Ние не разбираме ништо за Божјите дела освен ако не земеме како принцип дека Тој сака да заслепи некои, а да просветли други.[4]
Несигурност во скептицизмот Не е сигурно дека сѐ е неизвесно.[4]

Паскал го опишува човештвото како конечно суштество заробено во божествената неразбирливост, накратко втиснато во битие од не-битие, без објаснување „Зошто? или „Што?" или "Како?" Според гледиштето на Паскал, човечката конечност ја ограничува нашата способност веродостојно да ја д07--остигнеме вистината.


Имајќи предвид дека разумот сам не може да определи дали постои Бог, Паскал заклучил дека ова прашање функционира како фрлање на паричка. Сепак, дури и ако не го знаеме исходот од фрлањето на паричка, мораме да ги темелиме нашите постапки на некакви очекувања за последиците. Мораме да одлучиме дали да живееме како да постои Бог или да живееме како Бог да не постои, иако можеби грешиме и во двата случаја.

Според проценката на Паскал, учеството во овој облог не е избор. Само со тоа што живееме во состојба на неизвесност, ние сме принудени да избираме помеѓу достапните начини на дејствување за практични цели.

Облогот

[уреди | уреди извор]

Пасусот на „Pensées“ за облогот на Паскал е како што следува:

 

Ако постои Бог, Тој е бескрајно неразбирлив, бидејќи немајќи ниту делови ниту граници Тој нема афинитет кон нас. Затоа, ние сме неспособни да знаеме дали Тој е или не е....

...„Бог е или Тој не е.“ Што да треба да избереме? Тука разумот не може да помогне. Постои бескраен хаос кој нè разделува. Се игра игра на краевите од оваа бескрајна далечина каде на крај ќе се падне или петка или глава. На што ќе се обложите вие? Според разумот не можете да го изберете ниту едното ниту другото; со разум не можете да ја браните никое од тврдењата.

Немојте тогаш да велите дека згрешиле оние кои нешто избрале; бидејќи вие не знаете ништо за тоа. "Не, но јас ги обвинувам затоа што го избрале, не конкретното нешто, туку заради самиот избор; бидејќи, повторно, и оној кој ќе избере глава и оној кој ќе избере петка подеднакво грешат, и двајцата грешат. Вистинскиот избор е да не се обложувате."

Да; но морате да се обложите. Тоа е задолжително. Вие веќе сте се качиле на бродот. Што ќе изберете? Да видиме. Бидејќи мора да изберете, да видиме што ве интересира најмалку. Може да изгубите две работи, вистината и доброто; и две работи се на ризик, вaшиот разум и вашата волја, вашето знаење и вашата среќа; a во вашата природа има две работи што треба да ги избегнувате, грешка и беда. Разумот не ви е шокиран ако го изберете едното пред другото, бидејќи мора да изберете. Со ова една работа е решена. А вашата среќа? Да ги измериме добивката и загубата кога се обложуваме дека Бог е. Да ги процениме овие две шанси. Ако добиете, добивате сè; ако изгубите, не губите ништо. Обложете се, затоа, без двоумење, дека Бог е.

„Сè е тоа во ред. Да, морам да се обложам; но можеби премногу вложувам.“ Да видиме. Бидејќи постои еднаков ризик за загуба или добивка, ако може да добиете само два живота, наместо еден, сè уште може да се обложите. Но, ако може да добиете три животи, мора да играте (бидејќи морате да играте), и би бил непретпазливи, кога сте принудени да играте, да не го промените животот за да добиете три на игра во која постои еднаков ризик од загуба и добивка. Но, има бескрајно живот и среќа. И ако е така, ако има бесконечно многу шанси од кои само една би била во ваша корист, сепак би бил во право да се обложите на една за да добиете две, и би постапиле глупаво, бидејќи морате да играте, ако одбиете да вложите еден живот наспроти три во игра во која од бесконечно шанси има само една за вас ако има бескрајно многу бескрајно среќни животи за стекнување. Но, тука има шанса за добивка на бесконечно бескрајни среќни животи, наспроти конечен број шанси за загуба, а она што го вложувате е конечно.[5]


Паскал почнува со опишување на ситуација каде и постоењето и непостоењето на Бог е невозможно да се докаже со човечкиот разум. Значи, ако се претпостави дека разумот не може да ја одреди вистината меѓу двете опции, човек мора да се „обложи“ со одмерување на можните последици. Претпоставката на Паскал е дека кога станува збор за донесување на одлуката, никој не може да одбие да учествува; невозможно е да се задржи одобрувањето (согласноста) затоа што веќе сме „качени на бродот“, т.е. ефективно го живееме изборот.

Имаме само две работи за да вложиме, нашиот „разум“ и нашата „среќа“. Паскал смета дека ако постои „ еднаков ризик за загуба и добивка“ (како при фрлање на паричка), тогаш човечкиот разум е немоќен да одговори на прашањето дали постои Бог. Ако е така, тогаш човечкиот разум може да го реши прашањето само според можната среќа како последица на одлуката, мерејќи ја добивката и загубата во верувањето дека Бог постои и исто така во верувањето дека Бог не постои.

Тој истакнува дека ако облогот е помеѓу еднаквите шанси да се добијат два среќни животи и да не се добие ништо, тогаш човек би бил будала да се обложи на второто. Истото би било кога би можеле да се добијат три среќни животи наспроти ништо. Тој потоа аргументира дека тоа е едноставно несовесно во споредба со обложувањето против вечниот среќен живот за можноста да не се добие ништо. Мудрата одлука е да се обложиме дека Бог постои, бидејќи „ако добиеш, добиваш сè; ако изгубиш, не губиш ништо“, што значи дека човек може да добие вечен живот ако постои Бог, но ако не, нема да ни биде полошо во смртта отколку ако не веруваме. Од друга страна, ако се обложиме против Бога, ако победиме или изгубиме, или ништо не добиваме или губиме сè. Или сме неизбежно уништени (во тој случај, ништо не е важно на еден или на друг начин) или ја пропуштаме можноста за вечна среќа. Во белешката 194, зборувајќи за оние кои живеат апатично обложувајќи се против Бога, тој резимира со забелешката: „Во слава на религијата е да има како непријатели толку неразумни луѓе...“

Неспособност да се верува

[уреди | уреди извор]

Паскал се осврнал на тешкотијата што ја претставуваат разумот и рационалноста на вистинското верување, предлагајќи дека „да се постапува како [некој] да верува“ може да „излечи [некој] од неверување“:

Но, барем научете за вашата неспособност да верувате, бидејќи разумот ве води до ова, а сепак не можете да верувате. Настојувајте потоа да се убедите себеси, не со зголемување на доказите за Бога, туку со смирување на вашите страсти. Вие би сакале да добиете вера, а не го знаете патот; би сакале да се излекувате од неверувањето и да побарате лек за тоа. Дознајте за оние кои биле врзани како вас и кои сега го ставаат на влог целиот свој имот. Тоа се луѓе кои го знаат патот кој треба да го следите и кои се излечени од болест од која и вие би се излечиле. Следете го патот по кој тие тргнаа; со тоа што се однесуваат како да веруваат, со земање на света вода, со кажување на молитви итн. Дури и ова природно ќе ве натера да верувате и ќе ја умртви вашата остроумност.[6]


Анализа со теорија на одлуки

[уреди | уреди извор]

Можностите дефинирани со залогот на Паскал може да се сфатат како одлука при нејанотија со вредностите на следнава матрица за носење одлукa.

Бог постои (Г) Бог не постои (¬G)
Верување (В) +∞ (бесконечна добивка) −c (конечна загуба)
Неверување (¬B) −∞ (бесконечна загуба) +c (конечна добивка)

Со оглед на овие вредности, опцијата да се живее како да постои Бог (В) доминира над опцијата да се живее како Бог да не постои (¬В), сè додека има претпоставка за позитивна веројатност дека Бог постои. Со други зборови, очекуваната вредност добиена со избирање на В е поголема или еднаква на онаа при изборот на ¬В.

Всушност, според теоријата на одлуки, единствената вредност што е важна во горната матрица е +∞ (позитивна бескрајност). Секоја матрица од следниот тип (каде f1, f2 и f3 се сите негативни или конечни позитивни броеви) резултира во (B) како единствена рационална одлука.[3]

Бог постои (Г) Бог не постои (¬G)
Верување (Б) +∞ f1
Неверување (¬B) f2 f3

Намерата на Паскал не била да даде аргумент за да ги убеди атеистите да веруваат, туку (а) да ја покаже заблудата во обидот да се користи логично расудување за да се докаже или побие Бог, и (б) да ги убеди атеистите во безгрешност, како помош за постигнување на вера („Тоа е она што ќе ги намали страстите, кои се вашите камења на сопнување“). Како што пишува Лоран Тируин (забележете дека нумерирањето на ставките во Мисли не е стандардизирано; Тируен 418 е 233 на овој напис): Славата на фрагментот 418 е добиена по цена на осакатување. Заради насловот „Облогот“, читателите на овој текст се фиксирани само на еден дел од расудувањето на Паскал. Но, на крајот од математичкиот дел тој не завршува со зборовите „што и требаше да се докаже“ како кај повеќето математички докази. Неверникот кој ја предизвика оваа долга анализа за да се спротивстави на неговата претходна забелешка („Можеби ставам премногу на коцка“) сè уште не е подготвен да му се придружи на апологетот на страната на верата. Тој изнесува два нови приговора, поткопувајќи ги основите на облогот: неможноста да се знае и обврската за играње.[7]


За да се стави на почетокот на планираната книга на Паскал, облогот требало да покаже дека со логично расудување не може да се поддржи верата или недостаток на вера: Мора да ја прифатиме реалноста и да ја прифатиме реакцијата на слободарот кога ги отфрла аргументите на кои не може да им се спротивстави. Заклучокот е очигледен: ако луѓето веруваат или одбиваат да веруваат, тоа не е како што понекогаш велат некои верници, а повеќето неверници тврдат дека е така затоа што нивниот сопствен разум го оправдува ставот што го прифатиле. Верувањето во Бог не зависи од рационални докази, без разлика на позицијата.[8] Целта на книгата на Паскал била да најде други начини за утврдување на вредноста на верата, оправдување за христијанската вера.

Критика

[уреди | уреди извор]

Критиките за облогот на Паскал започнале веднаш по неговото објавување. Неверниците ги преиспитувале „придобивките“ на божеството чие „царство“ е надвор од разумот, а религиозно православните, кои првенствено приговарале на деистичкиот и агностичкиот јазик на облогот. Верниците го критикувале делото затоа што тоа не го докажува Божјото постоење, за охрабрувањето на лажното верување и проблемот за тоа која религија и кој Бог треба да се обожава.[9][10]

Лаплас

[уреди | уреди извор]

Математичарот пробабилист Пјер Симон де Лаплас ја исмеал употребата на веројатноста во теологијата. Дури и следејќи го расудувањето на Паскал, не вреди да се обложуваш, бидејќи надежта за профит – еднаква на производот на вредноста на сведоштвата (бескрајно мала) и вредноста на среќата што ја ветуваат (која е значајна, но конечна) – нужно мора да биде бескрајно мала.[11]

Неуспехот да се докаже постоењето на Бог

[уреди | уреди извор]

Волтер (уште еден истакнат француски писател од ренесансата), кој бил една генерација по Паскал, ја сметал идејата за облогот како „доказ за Бог“ како „непристојна и детска“, додавајќи: „добивката заради која треба да верувам дека нешто постои не е доказ дека тоа нешто постои“.[12] Паскал, сепак, не го ставил облогот како доказ за Божјото постоење, туку како неопходна прагматична одлука што е „невозможно да се избегне“ за кој било жив човек.[13] Тој тврдел дека воздржувањето од обложување не е опција и дека „разумот не е способен да ја гата вистината“; така, одлуката дали да се верува во постоењето на Бог мора да се донесе со „разгледување на последиците од секоја можност“.

Критиката на Волтер не се однесува на природата на облогот на Паскал како доказ за постоењето на Бог, туку на тврдењето дека самото верување што Паскал се обидел да го промовира не е убедливо. Волтер го навестува фактот дека Паскал, како јансенист, верувал дека само мал и веќе предодреден дел од човештвото на крајот ќе биде спасен од Бога.

Волтер објаснил дека без разлика колку многу некој е во искушение со награди да верува во христијанското спасение, резултатот во најдобар случај ќе биде слаба вера. Паскал во неговите Pensées се согласува со ова не наведувајќи дека луѓето можат да изберат да веруваат (и затоа да се обложуваат безбедно), туку дека некои не можат да веруваат.

Како што објаснил Етјен Сурио, за да се прифати аргументот на Паскал, обложувачот треба да биде сигурен дека Бог сериозно има намера да го испочитува облогот; тој вели дека во облогот се претпоставува дека Бог го прифаќа и облогот, што не е докажано. Обложувачот на Паскал овде би бил како будала кој гледа лист како лебди на површината на реката; листот во одреден момент наидува на камен и на неколку секунди се колеба, меѓу двете страни на каменот, а будалата вели: „Се обложив во еден милион со Ротшилд дека на крај листот ќе отиде по левата патека“. И, на крајот листот ќе помине на левата страна од каменот, но за жал на будалата Ротшилд никогаш не рекол „Го прифаќам тој облог“.

Аргумент од неконзистентни откритија

[уреди | уреди извор]

  Бидејќи имало многу религии низ историјата, а со тоа и многу концепции за Бог (или богови), некои тврдат дека сите тие треба да се вклучат во облогот, во аргументација позната како аргумент од неконзистентни откритија. Ова, тврдат неговите поборници, ќе доведе до голема веројатност да се верува во „погрешен бог“ и ќе ја елиминира математичката предност што Паскал ја добил со својот облог.[9] Дени Дидро, современик на Волтер, концизно го изразил ова мислење кога го прашале за облогот, велејќи дека „некој имам може да размислува на ист начин“.[14] Џ.Л. Мекки приметил дека „црквата во која може да се бара спасение не мора да биде Римската црква, туку можеби онаа на анабаптистите​, на мормоните​, на Сунитите (муслимани)​ или на поклониците на Кали​ или на Один​.“

Паскал накратко го разгледувал овој тип на приговор во белешките составени во Pensées и го отфрлил:[15]

Што велат тогаш [неверниците]? „Зарем не гледаме“, велат тие, „дека брутите живеат и умираат како луѓе, а Турците како христијани? Тие имаат свои церемонии, свои пророци, свои лекари, свои светци, свои монаси, како нас“ итн. Ако вистината ве интересира само малку, тоа е доволно да се откажете. Но, ако сакате да ја дознаете вистината со сето свое срце, тогаш тоа не е доволно; погледнете ги деталите. Тоа би било доволно за прашање во философијата; но не и овде, каде што во прашање е сè. А сепак, по едно вакво површно размислување, одиме да се забавуваме итн. Да ја прашаме таа иста религија дали таа не дава причина за оваа нејаснотија; можеби таа ќе нè научи на тоа.

Паскал вели дека скептицизмот на неверниците кои се задоволни со приговорот на повеќе религии ги завел во фатално „покојување“. Кога тие навистина би сакале да ја знаат вистината, би биле убедени „детално“ да испитаат дали христијанството е како и секоја друга религија, но тоа ним едноставно не им пречи. Нивниот приговор би можел да биде доволен доколку предметот се однесува само на некое „философско прашање“, но не и „тука, каде што во прашање е сè“. Во „прашање каде што се засегнати тие самите, нивната вечност, и сè поврзано со нив“,[4] тие не можат да се справат со нешто кое не е ништо подобро од „површна рефлексија“ („une reflexion légère“) и, мислејќи дека освоиле поен со поставувањето на водечко прашање, заминуваат да се забавуваат.

Како што забележуваат проучувачите на делото на Паскал, тој го сметал приговорот на многуте религии како реторички трик, „стапица“ во која немал намера да падне.

Дејвид Ветсел забележува дека третманот на Паскал кон паганските религии е остар: „Што се однесува до Паскал, пропаѓањето на паганските религии од антиката зборува самото за себе. На паганските религии кои сè уште постојат во Новиот свет, Индија или во Африка не вреди да се навраќаме. Тие очигледно се дело на суеверие и незнаење и во нив нема ништо што би ги интересирало ’паметните луѓе‘)“.[4] Исламот бара поголемо внимание, бидејќи се разликува од паганизмот (кој за Паскал веројатно ги вклучува сите други нехристијански религии) со неговото тврдење дека е откриена религија. Сепак, Паскал заклучува дека за религијата основана од Мухамед може во неколку точки да се покаже дека е лишена од божествен авторитет и дека затоа, како пат до спознанието за Бога, па таа е ќорсокак исто толку колку и паганството. Со јудаизмот, со оглед на неговите блиски врски со христијанството, тој се занимава на друго место.

Приговорот на многуте религии е сфатен посериозно од некои подоцнежни апологети на облогот, кои тврдат дека од ривалските опции само оние кои доделуваат бесконечна среќа влијаат на доминацијата на облогот. Според мислењето на овие апологети, токму затоа „конечните, полублажени ветувања како она на Кали или на Один“ отпаѓаат од разгледување.[3] Исто така, бесконечното блаженство што го нуди ривалската концепција за Бога треба да биде меѓусебно исклучувачко. Ако Христовото ветување за блаженство може да се постигне истовремено со Јеховиното и Аллаховото (сите три се идентификувани како Богови на Авраам), нема конфликт во матрицата на одлуки во случајот кога цената на верувањето во погрешнатаконцепција за Бог е неутрална (неизвесност/чистилиште/духовна смрт), иако на ова би се спротивставиле со бескрајната цена во случајот кога неверувањето во точната концепција на Бог резултира со казна (пекол).[16]

Вселенските толкувања на облогот тврдат дека дури може да се сугерира дека верувањето во генерички Бог, или во бог со погрешно име, е прифатливо сè додека таа концепција за Бог има слични суштински карактеристики на концепцијата за Бог што се разгледува во облогот на Паскал (можеби Богот на Аристотел). Поддржувачите на оваа линија на расудување сугерираат дека или сите концепции за Бог или богови низ историјата навистина се сведуваат на само мал сет на „вистински опции“, или дека ако облогот на Паскал едноставно може да доведе личноста да верува во „генеричкиот теизам“, таа ја завршила својата работа.[16]

Паскал имплицитно ја аргументира единственоста на христијанството во самиот облог, пишувајќи: „Ако постои Бог, Тој е бескрајно неразбирлив... Тогаш кој може да ги обвини христијаните што не можат да дадат причини за своите верувања, исповедајќи како што прават религија која не можат разумно да ја објаснат?“[17]

Аргумент од неавтентично верување

[уреди | уреди извор]

Некои критичари тврдат дека облогот на Паскал, за оние кои не можат да веруваат, сугерира лажирање на вера за да се добие вечна награда. Ричард Докинс тврди дека тоа би било нечесно и неморално и дека, покрај ова, е апсурдно да се мисли дека Бог, бидејќи е праведен и сезнаен, нема да ја препознае оваа измамничка стратегија од страна на „верникот“, со што ќе ги поништи придобивките од облогот.[10]

Бидејќи овие критики не се однесуваат на валидноста на самиот облог, туку на неговите можни последици - имено дека лицето кое е убедено во огромните шанси во полза на верувањето, можеби сè уште не може искрено да верува - тие го допираат ударот на облогот. Она на што таквите критичари приговараат е последователниот совет на Паскал до еден неверник кој, откако заклучил дека единствениот рационален начин за обложување е во корист на Божјото постоење, истакнува, доволно разумно, дека тоа во никој случај не го прави верник. Овој хипотетички неверник се жали: „Создаден сум така што не можам да верувам. Што треба да направам?“[4] Паскал, далеку од тоа што сугерира дека Бог може да биде измамен со надворешно покажување, вели дека Бог воопшто не го смета тоа: „Бог гледа само на она што е внатре“.[4] За лице кое е веќе убедено во шансите за обложување, но не може да го натера своето срце да верува, тој нуди практични совети.

Експлицитно осврнувајќи се на прашањето за неможноста да се верува, Паскал тврди дека ако облогот е валиден, неможноста да се верува е ирационална, и затоа мора да биде предизвикана од чувства: „твојата неспособност да веруваш, бидејќи разумот те принудува да [веруваш], а сепак не можеш, [потекнува] од твоите страсти“. Според тоа, оваа неспособност може да се надмине со намалување на овие ирационални чувства: „Учете од оние кои беа обврзани како вас... Следете го нивниот пат; постапувајќи како да веруваат, земајќи света вода, одење на мисите и кажување на молитви итн. Дури и тоа ќе ве натера да верувате и ќе ја отапи вашата остроумност. -’Но, тоа е она од што се плашам.‘ - А зошто? Што би изгубиле?

Неконтроверзна доктрина и во римокатоличката и во протестантската теологија е дека самото верување во Бог е недоволно за да се постигне спасение, а стандардот е цитиран од Јаков 2:19 (KJV): „Ти веруваш дека има еден Бог; ти правиш добро: и ѓаволите веруваат и треперат“. Спасението бара „вера“ не само во смисла на верување, туку и на доверба и послушност. Паскал и неговата сестра, калуѓерка, беа меѓу водачите на јансенистичката школа на размислување на римокатолицизмот, чија доктрина за спасение беше блиска до протестантизмот во нагласувањето на верата над делата. И јансенистите и протестантите го следеа свети Августин во оваа насока (Мартин Лутер му припаѓал на Августинскиот ред на монасите). Августин напишал

Значи, нашата вера треба да се разликува од верата на демоните. Нашата вера, гледате, го прочистува срцето, нивната вера ги прави виновни. Тие постапуваат нечестиво и му велат на Господа: „Што имаш ти со нас? Кога ќе ги слушнете демоните како го зборуваат ова, замислувате ли дека не го препознаваат? „Знаеме кој си“, велат тие. „Ти си Син Божји“ (Лк 4:34). Петар го вели ова и тој е пофален за тоа; 14 Демонот го кажува тоа и е осуден. Зошто е тоа така, ако не затоа што зборовите можеби се исти, но срцето е многу различно? Затоа, да ја разликуваме нашата вера и да видиме дека верувањето не е доволно. Тоа не е вид на вера што го прочистува срцето.[18]


Со оглед на тоа што ставот на Паскал бил дека верувањето во Бог за „спасение“ бара повеќе од логично одобрување, прифаќањето на облогот може да биде само првиот чекор. Оттука и неговиот совет за тоа кои чекори може да се преземат за да се дојде до верување.

Некои други критичари  се спротивставиле на облогот на Паскал со образложение дека тој погрешно претпоставува каков тип на епистемски карактер Бог веројатно би го вреднувал во неговите рационални суштества, ако тој постои.

Варијации и други аргументи за облогот

[уреди | уреди извор]
  • Софистот Протагора имал агностичен пристап кон боговите, но сепак продолжил да ги обожува. Ова може да се смета како рана верзија на Облогот.[19]
  • Во познатата трагедија на Еврипид Bacchae, Кадмо наведува рана верзија на Паскаловиот облог. Вреди да се каже дека на крајот од трагедијата Дионис, богот на кој Кадмо му се обраќа, се појавува и го казнува затоа што мислел на овој начин. Еврипид, многу јасно, размислувал за облогот и го отфрлил во оваа трагедија.[20]
  • Философот стоик и Римски император Маркус Аурелиус изразил слично мислење во втората книга од Meдитации, кога вели „Бидејќи може да се разделите од животот во овој момент, внимавајте на сеое дело и мисла соодветно. Но, да си отидете откај луѓето, ако има богови, не е нешто од што треба да се плашите, бидејќи боговите нема да ве стават во зло; но, ако тие навистина не постојат, или ако не се грижат за човечките работи, што би ми значело мене да живеам во универзум без богови или во кој не постои Провидение (Промисла)?"[21]
  • Во раните будистички текстови има пасуси во кои се брани Будистички аргумент за Облогот за верување во задгробен живот.[22]
  • Во класичниот Санскритски текст Sārasamuccaya, Варауки дава сличен аргумент како во Паскаловиот Облог.
  • Постојат записи дека муслиманскиот имам Џафар ал Садик (Ja'far al-Sadiq) дал варијации на Облогот во неколку прилики и во неколку форми, вклучително и во неговата позната 'Традиција за Миробалановот овошје.'[23] Во шиитската хадитска книга aл-Кафи, aл-Садик му изјавува на некој aтеист „Ако она што го кажуваш е точно – a не е – тогаш обајцата ќе успееме. Но, ако она што јас го велам е точно – a е – тогаш јас ќе успеам, a ти ќе бидеш уништен.“
  • Приказ на овој argument, во рамките на исламската каламска традиција, бил дискутиран од имамот al-Haramayn al-Juwayni (ум.478/1085) во неговиот Китаб ал-иршад ила-кавати ал-адила фи усул ал-и'тикад (Kitab al-irshad ila-qawati al-adilla fi usul al-i'tiqad), или Водич за конечните докази за принципите на вербата.
  • Христијанскиот апологет Arnobius of Sicca (ум. 330) навел рана верзија на аргументот во неговата книга Против паганите, во која тврди „зарем не е порационално, за две работи кои се несигурни и висат во сомнителна неизвесност, да се верува во онаа која носи со себе некои надежи, отколку во онаа која воопшто не носи надеж?“[24][25]
  • Блиска паралела, непосредно пред времето на Паскал направил језуитот Антуан Сирмонд во „За бесмртноста на душата“ (1635). Таму тој експлицитно го споредил изборот на религијата со играњето коцки и тврди: „Колку и да е долг и среќен просторот на овој живот, ако на другиот тас од вагата ја ставите благословената и плодна бескрајност, сигурно ќе ви изгледа... дека тасот ќе се подигне“[24]:30
  • Облогот на атеистотr, популаризиран од филозофот Мајкл Мартин (Michael Martin) и објавен во неговата книга од 1990 година Атеизам: Филозофско оправдување, е атеистички аргумент за облог како одговор на Паскаловиот облог.[26]
  • Филозофската книга од 2008 година Како да се донесат добри одлуки и да се биде во право цело време, претставува секуларна ревизија на облогот на Паскал: „Што губиме ако стремиме кон вредности и доблести? Ако постои вредност, тогаш може да добиеме сè, но ако нема, тогаш не сме изгубиле ништо... Значи, треба да бараме вредности.“[27]
  • Паскаловото крадење, дијалог напишан од философот Ник Бостром (Nick Bostrom), покажува дека рационална жртва може да се натера да се откаже од својот паричник во замена за слабо веродостојно ветување за астрономска отплата.[28] Како и во Облогот на Паскал, малата, но сигурна загуба е покриена со голема, но неверојатна добивка.
  • Базиликата на Роко е хипотетична идна суперинтелигенција која го казнува секого кој не помогнал таа да се појави.[29]
  • Во една статија од 2014 година, философот Џастин МекБрајер тврди дека би требало да останеме агностични за постоењето на Бог, но сепак да веруваме заради доброто што доаѓа во сегашниот живот од верувањето во Бог. „Сржта на обновениот облог е дека теистите работат подобро од не-теистите, без разлика дали Бог постои или не постои.“[30]

Климатски промени

[уреди | уреди извор]

Најмалку од 1992 година, некои научници го аналогизираат залогот на Паскал со одлуките за климатските промени.[31] Две разлики од облогот на Паскал се споредуваат со климатските промени: прво, постоењето на климатските промени е поверојатно отколку Богот на Паскал, бидејќи постојат научни докази за едното, но не и за другото.[32] Второ, пресметаната казна за непроверени климатски промени би била голема, но генерално не се смета за бесконечна.[33] Магнатот Ворен Бафет напишал дека климатските промени „имаат сличност со Облогот на Паскал за постоењето на Бог. Паскал, може да се потсетиме, тврди дека ако постои само мала веројатност дека Бог навистина постои, тогаш има смисла да се однесуваме како Тој да постои, бидејќи наградата може да биде бескрајна, додека неверувањето носи ризик од бескрајна мизерија. Слично, ако постои веројатност од само 1% дека планетава оди кон навистина огромна катастрофа и мало доцнење значи поминување на точката од која нема враќање, сегашната неактивност е безумна“.[34] [35]

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ Connor, James A. (2006). Pascal's wager: the man who played dice with God. San Francisco: HarperSanFrancisco. стр. 180–1. ISBN 9780060766917.
  2. ↑ "Blaise Pascal", Columbia History of Western Philosophy, page 353.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Hájek, Alan (November 6, 2012). „Pascal's Wager“. Stanford Encyclopedia of Philosophy. Посетено на April 21, 2016.
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 „The Project Gutenberg eBook of Pascal's Pensées, by Blaise Pascal“. www.gutenberg.org.
  5. ↑ Pensées, Поглавје III, 233.
  6. ↑ Pensées Section III note 233, Translation by W. F. Trotter
  7. ↑ Laurent Thirouin, Le hasard et les règles, le modèle du jeu dans la pensée de Pascal, Vrin, Paris 1991, стр.170
  8. ↑ Laurent Thirouin, Le hasard et les règles, le modèle du jeu dans la pensée de Pascal, Vrin, Paris 1991, стр.176
  9. ↑ 9,0 9,1 Podgorski, Daniel (December 18, 2015). „A Logical Infinite: The Constrained Probabilistic Definitions of Chance and Infinity in Blaise Pascal's Famous Wager“. The Gemsbok. Посетено на April 21, 2016.
  10. ↑ 10,0 10,1 Dawkins, Richard (May 21, 2007). „Chapter 3: Arguments for God's existence“. The God Delusion. Black Swan. стр. 130–132. ISBN 9780552773317.
  11. ↑ Jacques Attali (2004), Pascal, Warszawa, стр. 368
  12. ↑ Voltaire (1728). „Remarques (Premiéres) sur les Pensées de Pascal“. Oeuvres Complétes de Voltaire. Mélanges I (француски). Архивирано од изворникот на April 18, 2012. Посетено на April 24, 2016.
  13. ↑ Durant, Will and Ariel (1965). The Age of Voltaire. Tapei. стр. 370.
  14. ↑ Diderot, Denis (1875–77) [1746]. J. Assézar (уред.). Pensées philosophiques, LIX, Volume 1 (француски). стр. 167.
  15. ↑ Wetsel, David (1994). Pascal and Disbelief: Catechesis and Conversion in the Pensées. Washington, D. C.: The Catholic University of America Press, p. 117. ISBN 0-8132-1328-2
  16. ↑ 16,0 16,1 Saka, Paul. „Pascal's Wager about God“. Internet Encyclopedia of Philosophy. Посетено на April 21, 2016.
  17. ↑ Pascal, Blaise (1932). „Pascal's Wager: 343 [6-233]“ (PDF). Pensées. Everyman's Library No. 874. Архивирано од изворникот (PDF) на February 13, 2019.
  18. ↑ DTK, „Човек се покажува со делата - (Јаков 2:14-26)“, Puritanboard.com, https://www.puritanboard.com/threads/a-person-is-justified-by-works-2,3-16-2-1 (Master 5-2,3, 3,5-2,1-1. 2006) видено на 21 јануари 2021 година, цитирајќи го John E. Rotelle, O.S.A., ed.,WSA, Sermons, Part 3, Vol. 3, trans. Edmund Hill, O.P., „Беседа 53.11“ (Бруклин: New City Press, 1991), стр. 71. ДТК собира неколку други цитати од Августин на темата, со слични прецизни цитати.
  19. ↑ Boyarin, Daniel (2009). Socrates & the fat rabbis. University of Chicago Press. стр. 48. ISBN 978-0-226-06916-6.
  20. ↑ Weaver, John B. (2004). Plots of epiphany: prison-escape in Acts of the Apostles. Walter de Gruyter. стр. 453–454, 595. ISBN 978-3-11-018266-8.
  21. ↑ „The Internet Classics Archive | The Meditations by Marcus Aurelius“. classics.mit.edu. Посетено на 2019-01-27.
  22. ↑ Jayatilleke, K N (2013-10-16). Early Buddhist Theory of Knowledge. doi:10.4324/9781315888347. ISBN 9781134542871.
  23. ↑ „The Hadith“. Al-Islam.org. 2017.
  24. ↑ 24,0 24,1 Franklin, James (2001). „Pascal's wager and the origins of decision theory: decision-making by real decision-makers“ (PDF). Во Bartha, P.; Pasternack, L. (уред.). Classic Philosophical Arguments: Pascal's Wager. Cambridge: Cambridge University Press. стр. 27–44. ISBN 978-1107181434.
  25. ↑ Aleksandrovich Florenskiĭ, Pavel (1997). The pillar and ground of the truth (1914). Princeton University Press. стр. 37. ISBN 0-691-03243-2.
  26. ↑ Martin, Michael (1990). „9“. Atheism: A Philosophical Justification. Philadelphia: Temple University Press. ISBN 9780877226420.
  27. ↑ „24 and Philosophy“. July 16, 2014.
  28. ↑ Bostrom, Nick (July 2009). „Pascal's mugging“ (PDF). Future of Humanity Institute. Посетено на 25 May 2022.
  29. ↑ Paul-Choudhury, Sumit. „Tomorrow's Gods: What is the future of religion?“. BBC (англиски). Посетено на 28 August 2020.
  30. ↑ McBrayer, Justin P. (23 September 2014). „The Wager Renewed: Believing in God is Good for You“ (PDF). Science, Religion and Culture. 1 (3): 130–140. Посетено на 29 September 2019.
  31. ↑ Orr, D. W. (1992). „Pascals wager and economics in a hotter time“. Ecological Economics. 6 (1): 1–6. doi:10.1016/0921-8009(92)90035-q.
  32. ↑ Nathan, Green (July 3, 2012). „How to bet on climate change“. The Guardian. Посетено на May 25, 2020.
  33. ↑ van der Ploeg, Frederick; Rezai, Armon (January 2019). „The agnostic's response to climate deniers: Price carbon!“. European Economic Review (англиски). 111: 70–84. doi:10.1016/j.euroecorev.2018.08.010.
  34. ↑ Buffet, W. (February 27, 2016). „To the Shareholders of Berkshire Hathaway, Inc“ (PDF). Berkshire Hathaway, Inc. Посетено на May 25, 2020.
  35. ↑ Oyedele, Akin (2019). „Warren Buffett on global warming: 'This issue bears a similarity to Pascal's Wager on the Existence of God.'“. Business Insider. Посетено на 25 February 2020.

Библиографија

[уреди | уреди извор]
  • al-Juwayni, Imam al-Haramayn (2000). Walker, Dr. Paul E. (уред.). A Guide to Conclusive Proofs for the Principles of Belief. Reading, UK: Garnet Publishing. стр. 6–7. ISBN 1-85964-157-1.
  • Армур, Лесли. Бескрајно ништо: Облогот на Паскал и човечкиот парадокс. Списание за историја на филозофијата - монографски изданија. Карбондејл: Печатница на Универзитетот Јужен Илиноис, 1993 година.
  • Каргил, Џејмс. „Облогот на Паскал“. Современи перспективи на религиозната епистемологија. Р. Даглас Гајвет и Брендан Свитман, изд. Печатница на Универзитетот Оксфорд, 1992 година.
  • Докинс, Ричард. „Облогот на Паскал“. Божјата заблуда. Црн лебед, 2007 година (ISBN 978-0-552-77429-1 ).
  • Холовеки, Елизабет. „Даноци и Бог“. КПМГ Прес, 2008 година. (Телефонско интервју)
  • Џордан, Џеф, ед. Коцкање со Бога. Ланам МД: Роуман и Литлфилд, 1994 година. (Збирка на неодамнешни написи за Облогот со библиографија.)
  • Џордан, Џеф. Облогот на Паскал: Прагматични аргументи и верување во Бог. Oxford University Press, 2007 година.
  • Лајкан, Вилијам Г. и Џорџ Н. Современи перспективи на религиозната епистемологија. Р. Даглас Гајвет и Брендан Свитман, уредници. Печатница на Универзитетот Оксфорд, 1992 година.
  • Мартин, Мајкл. Атеизам. Филаделфија: Печатница на Универзитетот Темпл, 1990 година. (стр.229–238 го претставува аргументот за бог кој ги казнува верниците.)
  • Морис, Томас В. „Паскалово обложување“. Современи перспективи на религиозната епистемологија. Р. Даглас Гајвет и Брендан Свитман, уредници. Печатница на Универзитетот Оксфорд, 1992 година.
  • Решер, Николас. Облогот на Паскал: Проучување на практичното расудување во филозофската теологија. Печатница на Универзитетот во Нотр Дам, 1985 година. (Првиот третман на Облогот во книга на англиски јазик.)
  • Вајт, Џејми. Злосторства против логиката. McGraw-Hill, 2004 година. (Делот со аргумент за Облогот)

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]
  • Пронајдоци
  • Кариера
Дела
Семејство
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Облогот_на_Паскал&oldid=5351399“