Носии од Полог
| Податотека:Жени во празнични носии од Долни Полог.png | 
|
| ||
Празнична носија од Долни Полог
|
Невестинска носија од Горни Полог
|
Носија од селата под Сува Гора
|
Во пределот Полог се среќаваат три различни носии - носија од Долни Полог и носија од Горни Полог, кои се издвојуваат една од друга како по композицијата и кројките, така и по техниката и материјалот на нивното украсување. Во рамките на пределот Полог, регионирана само во пет села под планината Сува Гора (област Подгора), се среќава уште една носија која се разликува од споменатите две, како по општиот изглед и композиција, така и по начинот, техниката и колоритот на украсувањето. [1]
Носија од Долни полог[уреди | уреди извор]
Женската носија
Женската Долнополошка носија во некои украсни елементи и везбени декорации има сличности со таа во Скопска Црна Гора. Впечатлива е белата долга и тешка кошула, богато извезена со црн релјефен вез и окца од срмен тел по целиот долен дел, повеќе од задната а помалку од предната страна, која е покриена со две скутини - голема завјачка и мало скутинче опашани една врз друга. Горните облеки од бела клашна или платно, диференцирани по возраст - саја голема, салтафере, клашеник салтафере, горник, шубаре - имаат одредена функционална намена во одредени возрасти на жената, а секоја од нив има свои естетски одлики. Невестинската носија е дополнета со бројни декоративни елементи - срамуалка, појас со с'скавци, додатни ракавчиња завраќалке, украсни вотузи и разновиден накит, кои на носијата и придаваат специфична одлика и посебен естетски ефект.
На главата се носи фес со подгушник, сокајче, а се покрива со бела крпа, по која соседите на жените од Долни Полог им го дале етнонимот белокрпки. Невестинството се одбележува со бела покривка за глава - крпка чкораа, извезена со геометриски мотиви од свилени конци, и наплитци-низа од плетенки од црна волна. [2]
Машката носија
Мажите од селото Лешок и соседните села во Долни Полог имале носија која се состоела од повеќе делови: панталони „чашири“ изработени од домашно-исткаена кафеава клашна и биле украсени со три реда црни гајтани, а младоженците имале бели чашири со пет реда гајтани. Исто така носеле минтан опточен со гајтани по рабовите, гуњиче со куси ракави и без гајтани се носело над минтанот и на горниот заден дел било сошиено квадратно парче кое при закопчување формирало капа „ќуљавка“ за заштита од дождот. На нозете носеле чорапи под чаширите, опинци од свинска или говедска кожа, а во зимата носеле вид на чизмни тн. „калчинки“ кои биле до колена и се закопчувале со копци. Овчарите носеле на бачило вид на зимско палто тн. „гуња/зубан“ која била без ракави. [3]
Носија од Горни полог[уреди | уреди извор]
Женската носија
Женската носија во Горни Полог се издвојува како посебна со појавата на облеки со карактеристичен крој (многу клинеста широка кошула) и поинаков начин на украсување (везови и украси од срма), како и застапеноста на две скутини од кои предната опрегач преен е подолга, украсена со вез во разни бои и рески, а задната опрегач заѓен, е покуса, црна и многу набрана. За големото руо - невестинско, е наменета најубавата и најшироката кошула, онаа со 30 клинови, киндои, потоа р'каи - кусо кошулче со ракави, сето извезено со бела срма и разнобојна каделка (индустриски предени волнени конци), потоа клашеник - горна облека од бела клашна, богато и раскошно украсена со разновидни мотиви од бела срма. Се опашувале со појас - колун со китки, со долги разнобојни рески и срмени тркалца, кои при опашувањето паѓаат на колковите, и ì придаваат на оваа носија посебен декоративен и впечатлив изглед. Покрај срмениот сокај - врски, и богато извезената со срма покривка за глава - преврзок, со венец, невестите во своето големо гувеалско руо носеле и многу накит гердани, наметушки, тепелаци, ушници. Оваа богата носија, изобилно украсена со вез од срма, срмени ширити, гајтани и многу накит е една од најскапите носии во Македонија, а има и податоци дека некои нејзини делови се набавувале, непосредно или посредно, дури од Левант. [2] Машката носија
Мажите во овој дел од Полог носеле бела платнена кошула со рамни и широко-отворени ракави, или набрани со манжетни. Над неа носеле разни допојасни облеки од „алаџа“: антерија (со срмен вез), минтан (со гајтани) и „јелек“ од црвено кадифе со срмен вез. На нозете носеле црни/бели клашнени чакшири со црни гајтани, кои во овој регион биле наречени „беневрици“. Над се носеле црна клашнена џулија, допојасна облека со куси ракави и правоаголна јака која се формирала јака по потреба. Половината се опашувала со појас „арчлија“ од купечки памук.
На нозете носеле чорапи од волнена преѓа, орнаментирани во комбинација со златна срма на црвена и зелена основа, најорнаментирани од кои се зетовските чорапи; а на главата носеле црвен турски фес без чалма, заменат со „качула“ од црна јагнешка кожа, како вид на шубара. Сточари над се носеле кожен кожув, долг до колената и со куси ракави. [4]
Носија од селата под Сува Гора[уреди | уреди извор]
Народната носија од Подгора во Полог е застапена само во овие пет села: Челопек, Милетино, Блаце, Жеровјане, Теново и Радиовце, кои се расположени во подножјето на Сува Гора. Женската носија од овој крај е мошне декоративна и богато украсена со прекрасен вез и разни други украси, кои многу потсетуваат на некогашните средновековни болјарски носии што се среќаваат фреските од 14 век по македонските манастири.
Долгата бела платнена туниковидна кошула е украсена со богат и декоративен вез во густа гобленска и ажурна техника. Облеките што се облекуваат врз кошулата - елек од пругасто шарен материјал, саја од бело домашно платно со поткити од свилени конци и срма салтафере од бела клашна со везени украси, потоа ткаениот појас и плетените волнени чораби по начинот на украсување се складни со стилското единство, со карактеристични темни бои и акценти од бели ситни декоративни елементи - извезени, вткаени или вплетени, што на деловите од оваа носија им придава украсен мозаичен ефект.
Најмногу украсена и најдекоративна е носијата за невести со која, покриј богатството на извезените и вткаените мотиви и другите украсни додатоци се носи и многу монистрен и метален накит - кустек, узобразнице, подбрадник, ушници, пиришани, венец, китка. [2]
Машката носија ја изоставаме бидејки е скоро иста со онаа од Долни Полог. [4]
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ Makedonski folklor: Le Folklore macédonien, Band 21,Ausgaben 41-42
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Народни носии од Горно Вардарска етничка целина, Посетено на 2023-06-15
- ↑ „5.2.2 - машка носија (последните 2 страни)“ (PDF). Архивирано од изворникот на 2016-12-11. Посетено на 2023-06-15.CS1-одржување: бот: непознат статус на изворната URL (link)
- ↑ 4,0 4,1 „Македонски Народни Носии I - Ѓорѓи Здравев (стр. 51 и 54)“.
Надворешни врски[уреди | уреди извор]
- Блесокот на "белокрпката" од Тетовско Архивирано на 4 март 2016 г. - Вест, ноември 2005
| ||||||||||||||||||||||||||||
