Нови Бечеј

Од Википедија — слободната енциклопедија
Римокатоличка црква и старо основно училиште по реновирање 2011 година

Нови Бечеј е град во Централниот банатски округ, Србија. Според пописот од 2011 година, имало 13.133 жители.

Име[уреди | уреди извор]

Името на местото веројатно потекнува од името на големото семејство „Бецеи“, кое овде имало имоти. Првите историски извори кои го поврзуваат локалитетот со ова име во 11 век се однесуваат на пристаништето, веројатно траектот кој овде постоел континуирано до крајот на 20 век. Можно е името на ова место да потекнува од името „Виена“, што значи „земја“, или да значи „тврдина на вода“ (Хасан Ребац). Наречено е Нови Бечеј затоа што населението од Бечеј побегнало во Бачка пред турската инвазија, каде што основале истоимена населба на западниот брег на Тиса. По ослободувањето на Банат, некои потомци на бегалци од Банат се вратиле и го обновиле Бечеј со колонистите, давајќи му го името „Нови Бечеј“, за разлика од „Стари“, оној во Бачка.

Нови Бечеј бил познат по некои други имиња на други јазици.

Географија[уреди | уреди извор]

Нови Бечеј на левиот брег на Тиса. Во општина Нови Бечеј се наоѓаат следните населени места: Бочар, Кумане и населба Ново Милошево. Нови Бечеј се наоѓа на погодна географска положба, на раскрсницата, на вештачкиот канал Дунав-Тиса-Дунав.

Историјата[уреди | уреди извор]

Овде се наоѓа неолитскиот археолошки локалитет „Борѓош“ со пронајдени остатоци од супресијата и старчевската култура.[1][2]

Градот Бечеј бил римска тврдина од времето на доцната антика. Во негова близина, на местото на словенското село Рача (унгарски: „Aрач“), бил изграден во 9. век базилика, која долго потоа била бенедиктинска опатија. Традицијата ја поврзува оваа црква со мисијата на св. Методиј.

Првото сигурно спомнување на Нови Бечеј бил од 1332-1337 година. Унгарската историографија смета дека бил во сопственост на семејството Бечеи, кое датира од времето на Арпадовиќ. Пред тоа, Бечеј (вила Вечеи) веројатно бил споменат во грант во 1238 година. Кралот Бела IV, каде што е потврдено дека местото било во сопственост на Столно белградскиот манастир на витези од редот на болничарите, иако не е сигурно дали тоа е местото. Кралот Сигизмунд од Луксембург го подарил прво на благородничкото семејство Лошонци, а потоа и на српскиот деспот Стефан Лазаревиќ. По деспотот Стефан, градот Бечеј бил (од 1611 година.) во сопственост на деспотот Ѓураѓ Бранковиќ.

Во 15 век, собранијата на торонталскиот округ се одржувале во Арач, а градот Бечеј наизменично ги менувал сопствениците. Во првата половина на XV век Нови Бечеј бил во владение на српските деспоти. Кон крајот на XV век, деспотот Вук Бранковиќ успешно го бранел од Турците. По истребувањето на Бранковиќ и смртта на кралот Матија Корвин, Бечеј го посетило семејството Гереб од Вингарт, а во 1514 година било окупирано од востаници. По задушувањето на востанието, градот Бечеј го држел Стефан Вербеци, војводата Јован Запоље, но во 1531 година го преземал српскиот војвода Стефан Балентиќ.

Познато е дека околу градот со предградијата имало повеќе населби: Берек, Борѓош, Матеј, Сент Кираљ, Шимуѓ, Вран, Арача и Ковинце. По ослободувањето од Турците, Нови Бечеј се развил како спахилук, одвоен од населбата Врањево на север. По 1946 година овие населби биле споени под името Нови Бечеј.

Во 1551 година Мехмед-паша Соколовиќ го зазел градот Бечеј. Градот бил окупиран во 1594 година Банатските Срби, кои се кренале на бунт низ Банат и кој биле потиснати од Коча Синан-паша. Дури и во времето на Турците, Бечеј не бил напуштен, тоа го опишал турскиот патописец Евлија Челебија, кој останал во него, 1717 година тој имал 20 наведени српски домови и припаѓал на областа Бекерец.

Во 1666 година на местото на денешниот фудбалски стадион имало место за палење жени кои биле обвинети дека се занимаваат со мрачни афери, односно вештерство. Овие биле главно вдовици. Тие собирале растенија во опседната шума која се наоѓала на бреговите на Тиса и се протегала до границата со Унгарија (повеќе за опседната шума на страната на природата). Децата, за чии исчезнувања биле обвинувани и запалени „вештерките“, телата биле пронајдени во опседната шума. Обично биле без облека, без три прста од левата рака и без едното око и со пентаграм исцртан со крв на стомакот. Во 1669 година, тиранијата на палење вештерки била прекината благодарение на принцот Бранко. На местото каде што биле запалени вештерките испратиле да засадат растенија и да почнат да се занимаваат со земјоделство, но ништо не можело да никне и набрзо било напуштено.

Во 1699 година е склучен мир од Австрија и Турција, (Карловачкиот мир), според кој тврдината Бечеј била урната во 1701 година. Србите во Нови Бечеј главно мигрирале од Стариот Бечеј и реката Тиса, а во блиското село Врањево се преселиле од реката Тиса и Поморишја 1752 година. Нови Бечејво во 1781 бил купен од Судскиот совет во Виена од семејството Сисањи.

Српската црква била изградена во 1742 година. Во 1797 година во Бечеј биле запишани пет православни свештеници. Тоа биле парохијани, свештеникот Јован Нечковиќ (п. 1752), свештеникот Јефрем Кириловиќ (1791), потоа капеланскиот свештеник Цветко Цветковиќ (1797) и ѓаконот Симеон Поповиќ. Поп Џефрем покрај српски знаел и унгарски.[3]

Во втората половина на 18 век, во Нови Бечеј започнало населувањето на Унгарците. Според Ерлер, австрискиот царски ревизор во 1774 година, местото „Бечеј“ припаѓа на областа и округот Бекерец. Има Римокатоличка црква, административна подрачна единица и пошта, а населението во тоа време било српско.[4] Револуционерна 1848 година била со крвави битки, а 1886 година изгорела третина од Нови Бечеј.

Бечеј по 1883 година бил поврзан со остатокот од железничката мрежа на Кралството Унгарија со железница и се развивал оттогаш, станувајќи регионален центар за трговија со жито во Јужна Унгарија. На почетокот на 20.век, остатоците од тврдината Бечеј биле целосно уништени за да се олесни речната пловидба.

Од 1919 година, Нови Бечеј станал дел од југословенската држава. Градиќ на 17 октомври 1937 година добил споменик на покојниот југословенски крал Александар Караѓорѓевиќ. Споменикот со стоечката фигура на владетелот било дело на Фран Кршиниќ, вајар и професор на Академијата за уметности во Загреб.[5]

Врањево[уреди | уреди извор]

Зградата на поранешната општина

Во 1774 година, австрискиот царски ревизор Ерлер изјавил дека местото „Фрањево“ припаѓа на областа и округот Бекерец. Населението во тоа село било српско.[4] Кога православното свештенство на Епархијата Темишвар во Врањево било наведено во 1797 година, имало пет православни свештеници. Парохијани се свештеникот Теодор Петровиќ (1753), поп Гаврил Јовановиќ (1760), поп Симеон Поповиќ (1764) и капеланот свештеник Павле Петровиќ (1791) и ѓаконот Јаков Гавриловиќ кој бил и учител.[6]

Аврам Бранковиќ, адвокат и писател, е роден во Врањево (сега српско предградие Бечеј). Дипломирал австриско право во Кежмарк и Виена. Се занимавал со пишување, објавил повеќе наслови, а главно дело му е „Одлики или описи на луѓето што живеат по целата земја“, Будим во 1827 година. Во 1830 година преминал во Кнежевството Србија, да биде секретар на повисокиот суд, каде што и починал.[7]

Демографија[уреди | уреди извор]

Споменик на паднатите борци во Народноослободителната борба, на кејот во Нови Бечеј (јули 2016 година).

Во населбата Нови Бечеј живеат 11.534 полнолетни жители, а просечната возраст на населението е 39,9 години (37,9 за мажи и 41,7 за жени). Во населбата има 5127 домаќинства, а просечниот број на членови по домаќинство е 2,75.

Населението во оваа населба е многу нехомогено, а во последните три пописи е забележано намалување на бројот на жители.

Спорт[уреди | уреди извор]

  • ФК Јединство, фудбалски клуб основан во 1927 година.
  • ЖФК Нови Бечеј, женски фудбалски клуб, член на Првата женска лига на Србија .
  • РК Јединство, ракометен клуб.
  • БК Јединство, кошаркарски клуб.

Галерија[уреди | уреди извор]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ Ископана кашика стара 7.000 година („Вечерње новости“, 6. октобар 2015)
  2. ↑ Поред Тисе археолошко благо („Политика”, 24. септембар 2016)
  3. ↑ "Темишварски зборник", Нови Сад 2017.
  4. ↑ 4,0 4,1 Ј.Ј. Ерлер: "Банат", Панчево 2003.
  5. ↑ "Време", Београд 15. октобар 1937.
  6. ↑ "Темишварски зборник", Нови Сад 9/2017.
  7. ↑ "Србска новина или Магазин за художество, књижество и моду", Будим 1838. године

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Нови_Бечеј&oldid=5082328“