Надира
| Надира | |
|---|---|
 | |
| Роден(а) | Махларајим 1792 Андиџан |
| Починал(а) | 1842 (на 49–50 г.) Коканд |
| Деца | Мухамед Али-Кан Султан-Махмуд |
| Вероисповед | Ислам |
| Занимање | Поетеса, државник |
Махларајим (на узбечки: Моҳларойим, ماه لر آیی), најпозната по нејзиниот псевдоним Надира (نادره) — узбечка поетеса и државничка.[1] Таа била регент на Кокандското ханство за време на детството на нејзиниот син од 1822 година.
Надира генерално е сметана за еден од најистакнатите узбечки поети.[2] Пишувала поезија на узбечки и персиски јазик. Надира користела и други псевдоними, како Комила и Макнуна.[3] Многу од нејзините дивани преживеале и се состојат од повеќе од 10.000 реда поезија.[4]
Биографија
[уреди | уреди извор]Надира била сопруга на Мухамед Умар-Кан кој владеел со Кокандското ханство од околу 1810 година до неговата смрт во 1822 година.[5] По смртта на нејзиниот сопруг, Надира станала де факто владетел на Коканд бидејќи нејзиниот син Мухамед Али-Кан бил само тинејџер кога бил крунисан за хан; таа продолжила да му биде регент и советник во текот на неговото владеење. Таа исто така била писателка која пишувала поезија и на узбечки и на персиски јазик. Нејзиниот опус се состои од 10.000 хемистиши.[6]
И покрај нејзините обиди да всади малку социјално полиберални вредности кај нејзиниот син, Мадали почнал да применува експанзионистичка политика што водела до војна со ривалскиот Бухарски емират. Нејзината поезија била презрена од улемите и била оценета за „несоодветна“, бидејќи во нејзините дела таа честопати пишувала за табу теми и за страдањата на жените во Централна Азија во тој временски период.[3][7]
Таа била обесена по наредба на емирот Насрула Кан од Бухара во април 1842 година заедно со нејзините синови за време на кокандско-бухарските војни. Според некои извори, Насрула бил бесен што одбила да се омажи за него.[3][8][9][10]
Наследство
[уреди | уреди извор]Долго време по нејзината смрт во 1842 година, Надира била промовирана во советската ера како национална хероина на Узбечка ССР и уживала статус сличен на некои други слично одликувани жени како Нурхон Јулдашхоџаева. Во очите на јавноста таа е маченичка и национална хероина, а 200 години по нејзиното раѓање, на првата национална поштенска марка на новонезависен Узбекистан бил прикажан нејзиниот портрет.[11][12]
Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ Qodirova, Mahbuba (2005). „Nodira“ [National Encycolopedia of Uzbekistan]. Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (узбечки). Toshkent.
- ↑ „Uzbek Literature“. Encyclopædia Britannica. Посетено на 1 March 2013.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Qodirova, Mahbuba. „Nodira (1792-1842)“. Ziyouz (узбечки). Посетено на 17 October 2014.Qodirova, Mahbuba. "Nodira (1792-1842)". Ziyouz (in Uzbek). Retrieved 17 October 2014.
- ↑ „Nodira – Komila (1792-1842)“.
- ↑ „Nodira“. Ensiklopedik lugʻat (узбечки). 2. Toshkent: Oʻzbek sovet ensiklopediyasi. 1990. стр. 20. 5-89890-018-7.
- ↑ „Nodira – Komila (1792-1842)“.
- ↑ Hanks, Reuel R. (2005). Central Asia: A Global Studies Handbook (англиски). ABC-CLIO. стр. 138. ISBN 9781851096565.
- ↑ Starr, S. Frederick (2014-12-18). Ferghana Valley: The Heart of Central Asia (англиски). Routledge. стр. 34. ISBN 9781317470663.
- ↑ Rahul, Ram (2000). March of Central Asia (англиски). Indus Publishing. стр. 140. ISBN 9788173871092.
- ↑ „Nodira Beg“. eurasia.travel (англиски). Архивирано од изворникот на 2017-11-16. Посетено на 2018-06-11.
- ↑ „Grandpoohbah's Blog: Nodira Mohlaroyim“. Посетено на 2017-12-22.
- ↑ Smith, Graham (1998-09-10). Nation-building in the Post-Soviet Borderlands: The Politics of National Identities (англиски). Cambridge University Press. ISBN 9780521599689.