Момчило Настасијевиќ

Фотографија на Настасијевиќ

Момчило Настасијевиќ (23 септември 1894 – 13 февруари 1938) бил српски поет, романописец и драматург роден во Горњи Милановац во Србија.

Животопис

Момчило Настасијевиќ е роден во 1894 година во семејство на познати уметници. Од ова семејство потекнуваат композиторот Светомир Настасијевиќ, сликарот Живорад Настасијевиќ и писателот на историски романи Славомир Настасијевиќ. Кога имал пет години, момчето научило да чита и пишува. Согледувајќи ги способностите на неговиот син, таткото на Момчило се запишал на училиште порано од другите деца. Основно училиште учел во Горњи Милановац. Бидејќи во родниот град немало гимназија, Момчило се разделил од семејството и гимназиските денови ги започнал во Чачак. Беше вреден средношколец кој постигнуваше исклучителни резултати, но семејството многу му недостасуваше. Поради тоа често одел во Горња Милановац да го посети семејството, а понекогаш пешачел и по дваесетина километри. Во сведочењето на големата матура стои дека Момчило Настасијевиќ по германски јазик и математика имал четворки, а по сите други предмети петки. Заминал во Белград да студира француски јазик и литература. Кога во 1911 година пристигнал во Белград, неговиот брат Живорад веќе бил таму, бидејќи веќе шест години студирал сликарско училиште. Се дружеа со сликарот Коста Миличевиќ, а повремено се среќаваа и со Владимир Петковиќ Дис. Момчето му помогна на Милан Вујаклија побрзо да совлада одредени предмети. Воспоставил пријателски односи со Габриел Принцип, со кого предавал математика и француски јазик. За возврат, Гаврило и помогна на својата сестра Даринка Герман. Кога започнала Првата светска војна, тој се вратил во родниот Горњи Милановац. По војната со целото семејство се преселил во Белград. Ги продолжил студиите по француски јазик и литература. Универзитетската диплома ја добил во 1920 година. Во Белград постојано запознаваше нови луѓе. Беше друштвен и комуникативен, го прошири кругот на пријатели. Неговите пријатели беа претежно уметници. Ја сакаше уметноста, и разменуваше впечатоци во општеството, зборуваше за новите светски трендови во уметноста и слично. Настасијевиќ бил длабоко потресен од смртта на неговата најстара сестра Наталија. Во нејзин спомен е напишана песната „Sisters in Peace“. Животот на семејството Настасијевиќ малку личеше на старите семејни заедници. Во срцето на нивниот семеен живот беше уметноста: литература, музика и сликарство. Тоа било главната преокупација на четворицата браќа, а во амбициите поврзани со уметноста имале голема поддршка од родителите. Заминал во Париз во 1923 година, благодарение на стипендијата за одмор. Таму остана цело лето. Кога дипломирал, се вработил како професор во гимназијата во Белград. Оваа работа ја работеше до својата смрт. Познати писатели од неговата генерација биле Милош Црњански, Десанка Максимовиќ и Растко Петровиќ. Иако многу свои дела напишал во детството и раната младост, тој почнал да ги објавува доста доцна. Пишувал прилично бавно, внимавајќи на деталите, вложил многу труд во развојот на својот поетски талент, а не му било туѓо ниту експериментирањето.

Создавал за време з на меѓувоениот период. Сепак, поголемиот дел од својот живот го поминал предавајќи во една белградска гимназија.

За време на неговиот живот Момчило Настасијевиќ беше помалку познат од некои негови современици, како што се Милош Црњански и Растко Петровиќ, но во последно време, сепак, неговато творештвоа повторно почна да се открива.

Неговиот книжевен опус не е голем, поради тоа бил познат само во тесен круг на интимни пријатели.

Поезијата со својот близок афинитет кон музиката доведе до успешна синтеза помеѓу поетот Момчило Настасијевиќ и неговиот брат Светомир Настасијевиќ, музичкиот композитор.

Момчило Настасијевиќ е роден во Горњи Милановац во Србија во 1894 година.

Студирал француска и компаративна книжевност на Универзитетот во Белград и поголемиот дел од својот живот го поминал во Белград работејќи како професор по француски јазик во средно школо. Покрај поезијата, Настасијевиќ пишувал и есеи, проза и драми. Т Тој, исто така, бил близок пријател на Гаврило Принцип - убиецот на надвојводата Франц Фердинанд.

Иако редовно објавуваше песна во водечките литературни периодични списанија како што се „Мисао“ (Мисла) и „Српски книжевни гласник“ (Српски литературен гласник), тој остана релативно незабележан.

Приватно го објави својот единствен том поезија „Пет лирских кругова“ (Пет лирски циклуси, 1932). Една од причините за ова недостиг на препознавање беше тоа што - со неговите индивидуални погледи на поезија и книжевноста и проблемите со развојот на српскиот литературниот јазик — тој беше надвор од трендовите на експресионизмот и надреалистичкиот марксизам доминантни во Белград во тоа време.

Друга причина беше тоа што неговиот стило го прават необично тежок поет, особено за оние кои бараат парафразибилно значење во поезијата.

Поради оваа причина, според Васа Михајловиќ, Настасијевиќ е критикуван од некои критичари дека е херметичар. „Тој исто така се обиде преку своите дела да формулира национална и религиозна филозофија чии корени, повторно, ги наоѓаше во темните длабини на душата на својата нација“.

Починал во Белград во 1938 година..

Творештво

Во 1922 година песните на Момчило Настасијевиќ првпат биле објавени, а во 1923 година неговата прва проза се појави во водечките белградски осврти и периодични списанија, особено „Српски Књижани Гласник“ и „Мисао“.

Драмскиот опус на Момчило Настасијевиќ се состои од три „лирски драми“ „Недозвани“, „Господар Младенова Чер“ (Ќерката на мајсторот Младен), „Код „Вечите славин“ (Кај „Вечниот Тап“), две музички драми, „Меѓулушко благо“ (Богатството на Меѓулужје), „Ѓураѓ Бранковиќ“ и „балетска драма“ „Живи огнај“ (Жив оган).

Овој мал, но разновиден репертоар ја отсликува, во концентрирана форма, српската суштина во контекст на новата европска драма од почетокот на векот Симболистичка што се одвива паралелно, но формира посебен тек на натуралистичкиот театар. „Лирската драма“ како театарски медиум има свои непосредни претходници во „музичките драми“ („Musikdramen“), компонирани од Рихард Вагнер како либрета за неговите сопствени иновативни опери. Широката популарност на лирската драма во европскиот театар од почетокот на 20-тиот век и нејзиниот близок афинитет кон музиката, доведоа до успешни тимски напори меѓу поетите и композиторите, како што се Хуго фон Хофманштал и Рихард Штраус, Александар Блок и Михаил Кузмин, Милутин Бојиќ и Милоје Милојевиќ, Милорад М. Петровиќ Сељанчица и Божидар Јоксимовиќ, и Момчило Настасијевиќ и неговиот брат Светомир Настасијевиќ.

Момчило Настасијевиќ е поет кој се појавил, се развивал и починал меѓу двете светски војни . Во своите сфаќања за поезијата, Настасијевиќ им е должен на симболистите. Основниот поим за неговата поетика, „мајчин“ или „мајчин“ мелодија, произлегува од симболистичкото сфаќање на музиката како суштество на поезијата.

Во потрагата по таа мелодија, поетот навлегува во другата страна на појавите и доаѓа во директен допир со она што е неискажливо, мистериозно, мистично.

Матерња е мелодија, пред сè, звук на изворниот, архаичен јазик, во нашиот случај тоа е, од една страна, мелодија на јазикот на народните песни, а од друга, средновековни текстови. Во овој момент, неосимболистичката преокупација на Настасијевиќ со музиката и неискажливото се вкрстува со експресионистичкиот стремеж кон непосредното и исконското. Настасијевиќ вложи многу труд додека не дојде до неговите Лирски кругови и додека беше задоволен од нив. Ги испробал сите можни согласки меѓу зборовите на српскиот јазик, сите прелевања на значење и различни односи на вербални знаци. Неговата концизност, како одлика на неговиот поетски идиом, не е производ на некаква произволна определба, туку е израз на борбата против маните во кои лесно паѓаат оние што пишуваат поезија.

Во поетскиот јазик на Момчило Настасијевиќ, едносложните зборови се многу чести, и тоа не случајно. „Во звукот на едносложниот збор, без разлика на природата на самогласката, секогаш има нешто отсечено, тврдо и како со сила откорнато од целина. Топ, смеа, кука, лав, каприц, каприц. Како Настасијевиќ намерно да предизвикува двосмисленост во значењето на зборовите, но тоа го прави првенствено затоа што јасното значење на зборот не би го потиснало значењето на звукот и ритамот. Поетот се труди да најде еден посебен звук и посебен ритам за секоја поетска нарација. Во неговата поезија не е претставен само парадоксот на значењето на зборовите, туку и парадоксот на звуците на зборовите; постојат контрадикторни односи меѓу зборовите и тишината (како основна), меѓу светлината и темнината, доброто и злото, постоечкото и непостоечкото, живото и неживото. Во исто време, Настасијевиќ го избегнуваше современиот јазик, стремејќи се да создаде поетски јазик што ќе го содржи минатото во кое човекот можеби бил поблизок до себе и со Бога. „Борбата на Настасијевиќ со зборови беше исклучително тешка, бидејќи беше и борба со тишината.“ хармонијата носи претчувство (што не е од овој свет) со разумно знаење и помирување на вистината на духот со вистината од секојдневниот живот. , односно утврдување на нивниот идентитет. „Тој го сонуваше својот сон, го контролираше својот сон“

Циклуси

Поетскиот опус на Настасијевиќ опфаќа седум лирски кругови од една стихозбирка: Јутарње, Вечерње, Бдења, Глухоте, Речи у камен, Магновена и Одеци.

„Утро“, првиот циклус, го изразува начинот на кој поетот се поврзува со надворешниот свет, она што го сака во него: мирисите, климата, гласовите на селата и животот на природата. Тоа е многу ароматична поезија, преплавена со мајчин звуци и бои, тажна на традиционален, архаичен начин; не знам.

„Вечерите“ се продолжение на утринските сцени, кои во вечерните часови на септември стануваат потажни, помалку опипливи. Реалноста не е сосема јасно ограничена и се сугерира смрт.

Во „Бдение“, преокупацијата со декор и сентимент од претходните циклуси отстапува место за големи поетски теми. Неговата имагинација и израз созреа да ги дефинираат идеите и основите на односот на постоењето. Изразот станува погуст, зборовите помалку, песните стануваат поапстрактни но и подиректни. Неговите метафизички искуства добиваат јасни формулации и изразуваат страдање поради суровоста на непосредното постоење.

„Глувоста“ е циклус од десет песни во кои намалувањето на декоративните и експликативните елементи доведува до семантичка напнатост, до песна која ја покажува шематската голотија на идејата.

„Зборовите во каменот“ се циклус од четиринаесет песни и претставуваат визија што ги обединува селото и градот; апокалиптични потреси; воочување на непремостливи лични поделби; и прикажување на оние делови од судбината во кои човекот е зависен од човекот.

„Магновениаа“ е збирка на поединечни песни со посложена структура, кои се поделени на делови одвнатре, така што секоја песна на мал начин потсетува на структурата на Зборот во камен [2] .

„Ехо“, последниот циклус, е полн со реминисценции. Повторно може да се почувствува шармот на опипливи нешта, атмосферата на пејзажи и погледи на антички ентериери.

Карактеристична креативна индивидуалност, дарба и новитет, ја определија работата на Момчило Настасијевиќ. Тоа во неговата херметичка поезија го потврдуваат концизноста на стихот, изворната поетска слика, звучната сугестија и слоевитите метафори, а во прозата зачудувачкиот, фантазмагоричен свет и промисленост, длабоката интроспекција и експресивен наративен израз.

Сопственото разбирање на поезијата го означи со изјавата: „Суштината на поезијата е токму она што другите воопшто не го почитуваат“.

Записите за поезијата на Настасијевиќ наведуваат дека тој е еден од оние поети кои ја чувствуваат мистеријата на метафизички начин. Го споменува и во насловите на своите лирски кругови во збирката Седум лирски кругови: утро, вечер, бдение, глувост, зборови во камен, Магновена, одгласи.

Настасијевиќ е лирски метафизички „гледач“, во синтезата на времето (рикањето на минливото во скамената вечност) во неизмерноста на просторот (безграничен во духовните јазли), во максималната приближување на зборот битие до Логосот на јазикот (резба архетипски реторички сводови во суштински елипсови сигнали).

Во неисцрпна Србија, вечна и безгранична по јазик и дух, во горењето на вековите од античкото минато до далечната иднина; по магијата на јазикот и хармонијата на битијата и логосот во него.

Ако гласно прочитаме една од песните на Настасијевиќ - или само по случаен избор одбрани стихови: жуборот на водните извори... веднаш по сабота, тажен сум, / послужи, мајко... и потоа сè меле. / Во сон ме посетуваш со некој друг () Насилно ме застрелаа. / Худи свој, госпоѓо, ја проголтува песната, век... тогаш од грлото гулаб звучи, / роза гори од усните - пред нас ќе се појават древни зборови: нежни, болни, ластари, гревови, врати и мали, сожалување и младоженец, потекло и исполнување, јади и каде и посипувај, ползи и радувај, сакај и убиј, засекогаш и воплоти, оса и пропаст, татковина и пропаст, сичан и шорити, супстанција и утолит, худ и лекува, чај и заштитува - значајни својства кои великодушно се ројат во чаталести и кондензирани форми.

На архетипски начин на полиран српски збор, метафизичка мисла, поетски, музички и метафизички свежи вибрации на духот, овој поет изгради единствена поетика во српската поезија. Во својот дух метафизички ја обединил јазичната, историската, духовната и секоја друга традиционална вредност, од сите времиња и од сите српски простори.

Момчило Настасијевиќ е еден од ретките српски современи поети кој бил свесен за односите, причините и последиците, како и за значењето и значењето на српското духовно единство.

И го потврди, не декларативно, да одекнува навреме, да служи за некои прагматични цели, туку се обиде тоа единство да го зацврсти со јазикот и поезијата со суштинска творба против злото што го предвиде и кое подоцна ќе ги стопи сите води над нас. Овој поет го направи тоа со ревност, јазик и песна за вечноста, за оние кои знаат да слушаат и читаат поезија.

И што е најважно за поетот, тој суптилно ги искажувал овие мистерии со рационализирана слика (речиси до апстракција), кондензирана мисла (доведена до симболи и сигнали), ритам и звук (блиску до класичната музика) и сето тоа на јазикот на лирската песна со која ја изградил верата во Убавината со која се комуницира со Бога и трае „вечно и секогаш“.

Херметичката природа на неговата поезија го оневозможи нејзиното читање на вреден начин, а само малкумина успеаја да навлезат во нејзината виртуозна возвишеност, во сржта на нејзината мистерија и да ја откријат нејзината онтолошка основа.

А како што пишува Станислав Винавер: „Настасијевиќ ги изненади самовилите, невиден паѓајќи меѓу нив, додека тие го играа кругот, а според законот што не може да се избегне, можеше да ги праша што сака. Ах, не бараше ниту долг живот, ниту безброј богатства: само да ги внесе акцентите на неговиот мајчин јазик во правилен, а не вештачки ритам (...) Настасијевиќ е светец на српскиот јазик и на српскиот литературен израз“.

Својот збор го оставам во аманет на немиот камен и на ѕверовите.

Одгласи

Винавер го нарекол Настасијевиќ светец на српскиот јазик и српскиот литературен израз. Настасијевиќ поетски ги обликуваше своите претчувства за постојаниот тек на мистериозните сили и ги внесе претчувството и разумното знаење во хармоничен однос.

Исидора Секулиќ за делото на Настасијевиќ : „Настасијевиќ беше поет, истражувач и копач. Секогаш ми се појавуваше како рудар кој штотуку излегол од длабочините и темнината, со нетрпение чекаше да види, ќе каже нешто и ќе покаже, но ќе му требаат многу раце и јазик, па само се насмеа и рече - О, Мораво, моето село е рамно“.

Миодраг Павловиќ за Настасијевиќ рекол: „Што може да каже биографијата за човек кој толку малку личел на своето време, кој не одлучувал за своите постапки во општеството, ниту живеел во град, ниту останувал во своето тело? Податоците за неговиот живот не можат многу да кажат за изворите на неговото дело, ниту за особеностите на еден период. Неговиот живот е приказна за осаменоста, креативна и јавна, и најинтимна, слична на другите осамености, а не на времињата, минатото и иднината“.https://www.poezijasustine.rs/2017/08/momcilo-nastasijevic.html Тој беше нашиот голем поет. Големиот светски поет на нашиот јазик. Неговото име е Семоќна Смирение. Неговото име е песната на блескавата болка, песната на преобразеното човечко постоење. Доцна се јави, прерано замина“, напиша Васко Попа.

Пол или мајчина мелодија - основниот концепт на неговата поетика произлегува од симболистичкото сфаќање на музиката како суштество на поезијата. Во потрагата по таа мелодија, тој навлезе надвор од појавите и дојде во директен допир со она што е неискажливо и длабоко вкоренето во архетипот. Мајчината мелодија е звукот на изворниот, архаичен јазик, мелодијата на јазикот на народните песни и средновековните текстови. Во овој момент, преокупацијата на Настасијевиќ со музиката и неискажливото се вкрстува со експресионистичкиот стремеж кон непосредното и исконското. Во својата метафизичка поетика тој јасно кажува дека секој врв има дно, секое искачување има пад и дека низ дното низ падот, преку Смртта оживува нов живот:

Подлабоко, подлабоко, -

плодот не е зачнат овде

да ја задоволи оваа глад.

Тишината на себеси

трубај;

синкаво како Икар

жешко се искачи во есен

Парковите го шетаат ова

Го уништувам прело.

Со радост, на мојот сопствен погреб,

Јас пеам опело.

Сонувам се повеќе и повеќе жив,

староста станува подлабоко млада..

Надворешни врски

• Sorrow in Stone by Momcilo Nastasijevic, translated by Lazar Pascanovic Архивирано на 12 март 2012 г.
• Translated works by Momčilo Nastasijević Архивирано на 13 октомври 2020 г.